اسما پورزنگی آبادی در فردای کرمان نوشت:
واقعیت کاملا روشن است؛ دیگر آبی به اندازهی کافی در اختیار نداریم و بارشها هر سال رو به کاهش گذاشته است؛ تغییر اقلیم، خشکسالی و مصرف نادرست از منابع موجود آب، شرایط را دشوار و دشوارتر کرده است. خواستیم کشور و استان را نسبت به وضع موجود حساس کنیم اما واقعیتی به نام بحران کمآبی را آنقدر با ادبیات مختلف تکرار کردیم که حالا عمدهی افراد جامعه نسبت به آن بیتفاوت شدهاند و مدیرعامل آب منطقهای استان کرمان بهصراحت میگوید که بخشی از فعالان کشاورزی استان حتی متوجهی وخیم بودن اوضاع نیستند!
در این وضعیت، «محمدرضا بختیاری» تاکید میکند که باید فعالیتهای کشاورزی را در استان کم کنیم و این، مگر تصمیمی است که بهراحتی قابل اجرا باشد؟ اما اگر همین روند فعلی ادامه پیدا کند، شمال استان کرمان کمتر از ۱۰ سال دیگر، از جمعیت تخلیه میشود؛ این پیشبینی مدیرعامل آب منطقهای استان کرمان است.
با بختیاری یک گفتوگوی تلفنی داشتم. اظهارات او را بخوانید:
آقای مهندس! از لحاظ حجم و میزان بارشها، استان کرمان پاییز امسال را چگونه سپری کرده است؟
میزان بارندگی تا پایان آذرماه امسال، هفتویک دهم میلیمتر بوده است. در حالیکه سال گذشته در همین موقع ما ۸/۳۴ (۳۴ و هشت دهم) میلیمتر بارندگی داشتیم. میانگین مشابه بلند مدت استان، ۹/۱۱ (۱۱ و ۹ دهم) میلیمتر بوده است. این آمار نشان میدهد که ما نسبت به سال گذشته ۸۰ درصد و نسبت به میانگین درازمدت ۴۰ درصد کاهش بارندگی داریم؛ در منوجان، قلعهگنج، ریگان، زرند، دولتآباد شهداد و راین بارندگی در پاییز امسال صفر بوده است. در صورتی که مثلا منوجان سال گذشته اینموقع ۹۷ میلیمتر بارندگی داشت. طی امسال بیشترین میزان بارندگی در استان هم تا الان در رابر با ۶۳ میلیمتر بارش بوده است.
اداره هواشناسی استان اعلام کرده که کاهش هشت برابری بارشها را طی امسال داشتیم. شما این را تایید میکنید؟
نه. نسبت به سال گذشته ۸۰ درصد بارشهای ما منفی است. مقایسهی هفت میلیمتر و ۳۵ میلیمتر نشان میدهد که امسال یکپنجم کاهش داشتیم.
این وضعیت، چه تاثیری بر ذخائر سدهای استان گذاشته است؟
کاهش بارش، خیلی تاثیری روی ذخائر سدهای استان نداشته است. چون ما هماکنون داریم کاملا کنترلشده عمل میکنیم و مدیریت را به گونهای انجام میدهیم که استان در شرایط بحرانی دچار مشکل نشود؛ آزادسازی از سدهای استان کاملا کنترل شده است.
چند درصد از حجم سدهای استان الان خالی است؟
حدود ۶۰ درصد.
با این وضعیت بارشها پیشبینی شما برای تامین آب شرب استان در بهار و تابستان آینده چیست؟
ببینید ما در استان، چون که برای تامین آب شرب استان از منابع زیرزمینی استفاده میکنیم، همیشه با تنش روبرو بودهایم. اما نمیگذاریم مشکل خاصی برای تامین آب شرب پیش بیاید.
ممکن است نیاز به جیرهبندی آب در استان پیدا کنیم؟
نه.نه. تمام تلاش خود را میکنیم اینگونه نشود.
آقای مهندس! برآورد دقیقی از کمبود آب در صنعت استان داریم؟
در صنعت استان، ۱۵۰ میلیون مترمکعب کمبود آب داریم.
از ابتدای دولت، شما تاکید بر خرید چاههای آب کشاورزی و انتقال آن به بخش صنعت داشتید.
همینکار را هم کردیم. چون آب نداشتیم که به صنعت بدهیم، متقاضیان را ترغیب کردیم چاههای آب را در بخشهایی از کشاورزی استان که بازدهی پایینی دارند خریداری کنند و با تغییر نوع مصرف، مورد استفاده قرار دهند.
با عدد و رقم میفرمایید چقدر خرید و فروش بین صنعت و کشاورزی صورت گرفته است؟
دقیق در خاطرم نیست؛ اما آنچه الان در ذهنم هست، بالای ۵۰ میلیون مترمکعب بوده است.
آقای بختیاری! بخش کشاورزی در استان مدام گزارش میدهد که بهخاطر کمآبی و پایین آمدن کیفیت آب، با کاهش تولید روبهرو شده است. بهخصوص تولیدکنندگان پسته از این بابت در نگرانی شدید به سر میبرند.
بله؛ اما کشاورزی در استان کرمان حتما باید کم بشود. اگر بخواهیم حیات و همین کشاورزی را در آینده هم داشته باشیم در شمال استان باید حداقل ۳۰ درصد باغات کمبازده خشک بشود. با وضعیت کنونی، داریم منابع آبی را نابود میکنیم. در جنوب هم همینطور؛ نیاز است فعالیتهای کشاورزی را کاهش بدهیم، البته در شمال اوضاع بحرانیتر است. عرض کردم ما امسال هفت میلیمتر بارندگی داشتیم؛ حالا با چه منطقی میتوان با این میزان آبی که داریم، با چنین وضعیتی، کشاورزی را ادامه داد؟ اگر بخواهیم کشاورزی استان کلا نابود نشود، راهی جز استفاده از سیستمهای آبیاری مکانیزه و حذف باغات کمبازدهی پسته و خرما و مرکبات از چرخهی تولید نداریم.
تولیدکنندگان بخش کشاورزی به خصوص باغداران پسته، از عملکرد شما و وزارت نیرو انتقاد دارند و میگویند که در شرایط فعلی بازار پسته و کمبود آبی که دارند، اجازهی انتقال آب بین باغات را نمیدهید؛ آنها میخواهند آب را از باغی که کمثمر و یا خشک شده به باغ مجاور ببرند که هنوز سرپاست؛ اما میگویند وزارت نیرو میآید لولههای آب را میشکند و جلوی کار را میگیرد.
قانون چنین اجازهای به ما نمیدهد که انتقال آب به این شکل صورت بگیرد؛ منتها اخیرا در مورد رفسنجان بحثی را داریم با وزارت نیرو پیگیری میکنیم.
وزارت نیرو هم دلایل خاص خود را دارد و برای حفظ منابع آبی است که این کار را میکند. ببینید؛ واقعیت این است که بخشی از کشاورزی استان انگار متوجهی وخیم بودن اوضاع آبی نیست. دارند هنوز این آب اندک را با روشهای غرقابی مصرف میکنند؛ استانی که هفت میلیمتر بارندگی در فصل پاییز داشته، ۳۰۰ هزار هکتار باغ پسته میخواهد چهکار کند؟ غیرعقلانی است و توجیه ندارد. با این وضعیت بارندگی، این شکل کشاورزی کردن، درست نیست. من بارها گفتهام که باید در بخش کشاورزی در استان تجدیدنظر جدی کنیم. در حالیکه خشکسالیها دارد بیشتر میشود، برداشت ما از منابع آبی نیز رو به افزایش است و این یعنی داریم خلاف طبیعت رفتار میکنیم. باغات کمبازده باید از مدار تولید خارج بشوند؛ دارند آب را نابود میکنند. وقتی از یک هکتار، ۴۰۰ کیلوگرم پسته برداشت میکنند، با کدام توجیه اقتصادی دارند کارشان را ادامه میدهند؟ باید این باغات از بین بروند. با همین وضعیت اگر ادامه بدهند، ۳۰ سال دیگر تمام باغات استان خشک میشود.
گفتید بحثی را با وزارت نیرو دارید پیگیری میکنید؛ میخواهید مجوز برای انتقال آب بین باغات را بگیرید؟
قانون میگوید که؛ هر چاه، متعلق به زمینی بوده که در آن حفر شده و انتقال آن به جای دیگری ممنوع است؛ مگر اینکه دولت تصمیم دیگری گرفته باشد. یعنی در اختیار هیات دولت است. حالا دولت برای انتقال آب به صنعت این اجازه را داده؛ به شرطی که در یک دشت باشند اما برای غیر صنعت مخالفت دارد. ما در دشت رفسنجان داریم بازار آب را پیگیری میکنیم؛ نه که بخواهیم مجوز بدهیم، ولی تلاشهایی را شروع کردهایم که در مراحل ابتدایی است.
آقای بختیاری! میگویید که بارها اعلام کردهاید در بخش کشاورزی استان باید تجدید نظر جدی صورت بگیرد؛ چرا همچنان روشهای سابق در حال استمرار است و تغییر آنچنانی در روشهای استفاده از آب صورت نمیگیرد؟
مردم ما متاسفانه بحران آبی را باور نمیکنند و برای از بین بردن منابع آب زیرزمینی مسابقه گذاشته شده است! مردم یقین نمیکنند که استان دارد با این وضعیت نابود میشود. الان در همین رفسنجان، باغ داریم که با روشهای علمی پسته تولید میکند و ۱۱ تن در هکتار هم برداشت دارد، همانجا کشاورز دیگری هست که از عمق ۴۵۰ متری آب برداشت میکند و این آب را روی زمین رها کرده و آخر سر، ۳۰۰ کیلوگرم برداشت میکند! خوب این کار اشتباه است و تاکید میکنم که این باغات کمبازده باید جمع بشود.
به نظر شما، در اینکه روشهای مصرف آب اصلاح نمیشود، فقط مردم و کشاورزان مقصرند؟
همهی ما مقصریم. رسانهها، مسوولین وزارت نیرو، مسوولین وزارت جهاد کشاورزی، همه غفلت کردیم. در فرهنگسازی کمکاری کردیم؛ شاید هشت سال قبل مردم میگفتند از بحران آب خبر نداشتیم؛ ولی الان همه خبر دارند؛ با چشم خودشان میبینند. فلات مرکزی ایران اگر بخواهد با همین وضعیت از منابع آبی برداشت انجام بدهد، یقینا از بین میرود.
فکر میکنید تا نابودی فلات مرکزی ایران چند سال فرصت داشته باشیم؟
نمیشود این را بهطور دقیق گفت. کافیست بروید دشت رفسنجان را ببینید. همین اطراف کرمان، باغات زنگیآباد و دیگر مناطق را ببینید که خشک شده و دارند آنها را میسوزانند. من معتقدم شمال استان کرمان، کمتر از ۱۰ سال دیگر نابود میشود؛ مگر اینکه به خود بیاییم. استان کرمان باید به سمت صنعتی شدن برود. کشاورزی هم باید بماند منتها کشاورزی علمی و درست؛ نه اینگونه که الان دارند منابع آب را نابود میکنند. در دشت رفسنجان، یکزمانی ۲۰ هزار هکتار باغ داشتیم؛ الان ۱۰۰ هزار هکتار باغ ریختند و بارندگی استان هم کم شده؛ یکزمانی بارندگی استان ۱۶۰ میلیمتر بوده است. در سال ۱۳۲۰ کل اراضی کشاورزی استان کرمان، به ۱۰۰ هزار هکتار نمیرسیده، الان ۸۱۰ هزار هکتار زیر کشت داریم. در صورتیکه بارندگی مثلا در سال گذشته، ۱۱۶ میلیمتر بود. بارندگی کاهش یافته اما سطح زیر کشت افزایش پیدا کرده است؛ این به نظر شما منطقی است؟ شما مطبوعات باید اینها را بنویسید و در استانی مثل کرمان، تیتر هر روز روزنامهها باید آب باشد. مردم را آگاه کنید. ما در آب منطقهای اقداماتی انجام دادهایم؛ نصب کنترل هوشمند و پلمپ چاههای غیرمجاز را پیش بردهایم، اگرچه مقاومت زیاد است، اما با حمایت استاندار محترم خوشبختانه موفق بودهایم.
آقای مهندس! ممکن است در مورد آخرین تصمیماتی که برای تامین آب پتروشیمی فجر کرمان گرفته شده توضیح بدهید؟
ما برای انجام ساختوسازهای پتروشیمی، مجوز یک چاه را دادهایم. برای تامین آب خط تولید، قرار است از خلیج فارس یا دریای عمان آب بیاورند.
قطعی نشده که از کجا میخواهند آب بیاورند؟
تا جایی که من خبر دارم، یک قرارداد بستهاند و میخواهند از خلیج فارس، آب مورد نیازشان را تامین کنند.