نگاهی گذرا به کارنامه آیت‌الله هاشمی در دوران ریاست جمهوری
گفتارنو/ گروه اقتصاد: به بهانه اربعین آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نگاهی به کارنامه کاری ایشان در دوره ریاست جمهوری انداختیم. در این گزارش در برخی پارامترها عملکرد دولت‌های پنج تا دهم به اختصار مقایسه شده است که می‌خوانید. اما تمرکز گزارش بر عملکرد دولت آیت‌الله رفسنجانی است. اعداد و ارقام ذکر شده در گزارش به اتکای گزارش‌های رسمی کشور است.
گفتارنو/ گروه اقتصاد: به بهانه اربعین آیت‌الله هاشمی رفسنجانی نگاهی به کارنامه کاری ایشان در دوره ریاست جمهوری انداختیم. در این گزارش در برخی پارامترها عملکرد دولت‌های پنج تا دهم به اختصار مقایسه شده است که می‌خوانید. اما تمرکز گزارش بر عملکرد دولت آیت‌الله رفسنجانی است. اعداد و ارقام ذکر شده در گزارش به اتکای گزارش‌های رسمی کشور است.
بیشترین رشد آموزش
در دوران دولت‌های پنجم و ششم در فواصل سال‌های 68 تا 76، سواد عمومی در کشور از 66.7 درصد به 80.1 درصد ارتقاء یافت. در این دوره رشد کل سواد عمومی 13.4 درصد و میانگین رشد سالانه 1.7 درصد بوده است.
در دوران ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تعداد دانشجویان از 288هزارو565 در سال 68-67 به 1میلیون و 192هزارو538 در سال 76-75 افزایش یافت. رشد کل دانشجویان در این دوره 313 درصد و میانگین رشد سالانه 39.2 درصد بوده است.
در دولت‌های پنجم و ششم دانشجویان کشور 4.2 برابر افزایش یافتند. اعضای هیئت‌علمی دانشگاه‌ها نیز در این دوره از 17447 به 45083 با رشد کل 158 درصد و میانگین رشد سالانه 20 درصد رسید.
کم‌ترین درآمد نفتی
میزان کل درآمدهای حاصل از فروش نفت و گاز در دوران دولت‌های پنجم و ششم برابر با 141.7 میلیارد دلار و در دولت‌های هفتم و هشتم 157.2 و در دولت‌های نهم و دهم تا سال 90 بالغ‌بر 531.8 میلیارد دلار بوده است. میانگین درآمد سالانه برای هرکدام از دولت‌ها به ترتیب 17.7 و 19.6 و 88.6 میلیارد دلار هست. به‌عبارت‌دیگر دولت آقای احمدی‌نژاد سالانه 5 برابر دولت آقای هاشمی رفسنجانی و 4 برابر دولت آقای خاتمی از فروش نفت درآمد داشته است.
کم‌ترین تغییرات بهای کالاها
در دوران دولت‌های پنجم و ششم شاخص تغییرات بهای کالاها و خدمات مصرفی در نقاط شهری از 6.8 به 36.4 واحد رسید که نشان‌دهنده رشد کل به میزان 29.6 واحد و رشد سالانه 3.7 واحد بوده است. این شاخص طی دولت‌های هفتم و هشتم از 36.4 به 110.4 واحد رسید که رشد کلی معادل 74 واحد رشد سالانه معادل 9.25 واحد داشته است.
مقدار این شاخص در دوران دولت‌های نهم و دهم از 110.4 در سال 84 به 409.7 واحد در سال 91 رسید که رشد کل آن برابر با 299.3 واحد و رشد سالانه آن 43 واحد بوده است.
واحدهای مربوط به این شاخص هر چه بیشتر افزایش یابد بیانگر سختی زندگی مردم و رشد تورم است. وضعیت این شاخص در دوره دولت‌های پنجم و ششم بهتر از دو دوره‌ی دیگر بوده و دوره‌ی دولت‌های هفتم و هشتم بهتر از دوره‌ی دولت‌های نهم و دهم بوده است. به‌عبارت‌دیگر متوسط رشد سالیانه‌ی بهای کالا و خدمات مصرفی در دوره‌ی آقای دکتر احمدی‌نژاد 12 برابر دوره آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و 5 برابر دوره‌ی آقای خاتمی بوده است. متوسط رشد سالیانه‌ی این شاخص در دولت پنجم و ششم 3.7 و در دولت‌های هفتم و هشتم 9.25 و در دولت‌های نهم و دهم 43 واحد بوده است. عمده افزایش مربوط به این شاخص در دوران دولت‌های نهم و دهم مربوط به سال‌های 88 تا 92 بوده است.
کم‌ترین رشد در حجم نقدینگی کشور
در دوران دولت‌های پنجم و ششم حجم نقدینگی کشور با رشد کلی معادل 11556 میلیارد تومان و رشد سالانه معادل 1445 میلیارد تومان از 1875 میلیارد تومان به 13431 میلیارد تومان رسیده است.
میزان نقدینگی کشور در دوران دولت‌های هفتم و هشتم از 13431 میلیارد تومان به 92101 میلیارد تومان رسید که نشان‌دهنده‌ی رشد کل 78670 میلیارد تومانی و رشد سالانه 9833 میلیارد تومانی است.
حجم نقدینگی در دوران دولت‌های نهم و دهم افزایش زیادی داشته است به‌طوری‌که از 9210 میلیارد تومان به 460700 میلیارد تومان رسیده است که مبین رشد کل 368599 میلیارد تومانی و رشد سالانه 52657 میلیارد تومانی است.
متوسط رشد نقدینگی در دوره ریاست جمهوری دکتر احمدی‌نژاد 36 برابر دوره ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و 5 برابر دوره‌ی ریاست جمهوری دکتر خاتمی بوده است.
کم‌ترین نرخ بیکاری در تاریخ کشور
نرخ بیکاری نیز یکی از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصادی است. در دوران دولت‌های پنجم و ششم نرخ بیکاری از 14.2 به 9.1 درصد رسید. این رقم در دوران دولت‌های هفتم و هشتم از 9.1 به 10.3 درصد و در دولت‌های نهم و دهم نیز از 10.3 به 12.2 درصد در سال 1391 رسید.
نرخ تک‌رقمی بیکاری برای اولین بار در تاریخ بعد از پیروزی انقلاب در دوره ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تجربه گردید. دولت ایشان توانست بعد از جنگ تحمیلی با ایجاد اشتغال نرخ تورم را از 14.2 به 9.1 تقلیل دهد و 5.1 درصد از نرخ بیکاری بکاهد.
کم‌ترین واردات
میزان واردات کشور نیز ازجمله شاخص‌های اقتصادی است که مقدار میانگین سالانه آن برای دولت‌های پنجم و ششم 14 میلیارد دلار، برای دولت‌های هفتم و هشتم 18.75 میلیارد دلار و برای دولت‌های نهم و دهم معادل 69.4 میلیارد دلار بوده است. دولت‌های نهم و دهم 5 برابر دولت‌های پنجم و ششم و 3.7 برابر دولت‌های هفتم و هشتم واردات انجام داده است.
کم‌ترین رشد قیمت سکه
آمار مربوط به قیمت سکه طلا نشان‌دهنده آن است که طی دوران دولت‌های پنجم و ششم قیمت سکه طلا از 10922 تومان به 38833 تومان رسید که نشان‌دهنده رشد کل 27911 تومانی و رشد سالانه 3488 تومانی است. قیمت سکه طلا در دوران دولت‌های هفتم و هشتم از 38833 تومان به 122890 تومان افزایش یافت که مبین رشد کل 84057 تومانی و رشد سالانه 10507 تومانی مباشد.
اما در دوران دولت‌های نهم و دهم قیمت سکه طلا با افزایش شدیدی از 122890 تومان به 1451000 تومان در سال 91 رسید که این افزایش نشانگر رشد کل 1328110 تومانی و رشد سالانه 189730 تومانی است.
متوسط رشد سالیانه قیمت سکه در دوران ریاست جمهوری دکتر احمدی‌نژاد 18 برابر شد متوسط سالیانه قیمت سکه در دوره دکتر خاتمی و 54 برابر رشد متوسط سالیانه قیمت سکه در دوره ریاست جمهوری آیت ا... هاشمی رفسنجانی بوده است.
رشد بی‌نظیر و تکرار نشدنی تولید ناخالص داخلی
درصد رشد تولید ناخالص داخلی در دولت‌های پنجم وششم از 6.64 درصد در ابتدای سال 1368 به 7.68 درصد در ابتدای سال 1376 رسید. میانگین رشد طی هشت سال 7.05 درصد و بیشترین میزان رشد این دوره در سال‌های 68 و 69 و 70 با 10.97 درصد و 14.27 درصد و 16.51 درصد بود. این میزان رشددرطول 34 سال پس از پیروزی انقلاب اسلامی بی‌نظیر بوده و دیگر تکرار نگردیده است.
متوسط رشد اقتصادی در دوران ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی 2.8 درصد بیشتر از میانگین رشد اقتصادی در منطقه و 4 درصد بیشتر از میانگین رشد اقتصادی جهان بود است.
کاهش تورم طی هشت سال
هنگامی‌که آیت‌الله هاشمی رفسنجانی ریاست جمهوری را به عهده گرفت نرخ تورم در کشور28.9 درصد بود ایشان پس از پایان 8 سال این رقم را به 17.3 رصد رساند. دوران ریاست جمهوری ایشان مصادف بود با رشد لجام‌گسیخته قیمت‌ها در سطح جهانی و افزایش اعجاب آورد نرخ تورم جهانی با میانگین 21.75 درصد. به همین دلیل نرخ تورم 35 درصدی و 49 درصدی مشاهده می‌شود همچنان که نرخ تورم 9 درصدی نیز در دولت ایشان قابل‌رؤیت است. در دولت دکتر خاتمی رقم تورم از 17.3 با کاهشی برابر با 6.9 به 10.4 درصد رسید؛ اما مقدار تورم در دولت دکتر احمدی‌نژاد از 10.4 به 30.5 افزایش یافت که نشان‌دهنده رشدی معادل 20.1 است.
افزایش درآمد خانوارهای شهری و روستایی
در دولت‌های پنجم و ششم درامد یک خانوار شهری از سال 1368 تا 1376 بیش از 234 درصد رشد داشته است درحالی‌که هزینه‌ها در خانوارهای شهری 225 درصد رشد نمود که درآمد 9 درصد بیشتر از هزینه‌ها بود. درامد خانوار شهری در سال 1376 بیش از 3.5 برابر سال 1368 گشته و درامد خانوارهای روستایی 222 درصد رشد داشته که نشانگر 3.3 برابر شدن درآمدهای خانوارهای روستایی در دولت‌های پنجم و ششم بوده است درحالی‌که هزینه‌ها در خانوارهای روستایی 216 درصد رشد داشته است درامدها در خانوارهای روستای 6 درصد بیشتر از هزینه‌ها رشد کرده است.
رشد 4900 درصدی در تراز بازرگانی
در دوران دولت‌های پنجم و ششم تراز بازرگانی کشور از 85 میلیون دلار در سال 68 به مثبت 4258 میلیون دلار در سال 76 رسید که با رشد کل 4900 درصدی و رشد متوسط سالانه 612 درصد مواجه گشت. کل صادرات از 12963 میلیون دلار با رشد 42 درصدی به 18381 میلیون دلار رسید. صادرات نفت و گاز از 11925 میلیون دلار به 15471 میلیون دلار با رشد 30 درصد و صادرات غیرنفتی از 1038 میلیون دلار به 2910 میلیون دلار با رشد کل 180 درصد و متوسط رشد سالیانه 22.5 درصد بالغ گشت و واردات از 12878 میلیون دلار با 9 درصد رشد به 14123 میلیون دلار رسید.
کم‌ترین میزان مخارج جاری دولت به GDP
شاخص دیگری که می‌توان با توجه به آن عملکرد اقتصادی دولت‌ها را موردبررسی قرارداد میزان مخارج جاری دولت به GDP است. مقدار این شاخص برای دولت‌های پنجم و ششم برابر با 33 درصد دولت‌های هفتم و هشتم 43 درصد و برای دولت‌های نهم و دهم برابر 66 درصد بوده است.
کم‌ترین میزان بدهی دولت به سیستم بانکی
در دوران دولت‌های پنجم وششم مانده بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی از 1468 میلیارد تومان در سال 68 به 8070 میلیارد تومان در سال 76 رسید به‌عبارت‌دیگر سالانه 825 میلیارد تومان و درمجموع طی 8 سال 6602 میلیارد تومان رشد داشت. مانده بدهی دولت به سیستم بانکی در سال آخر ریاست جمهوری دکتر احمدی‌نژاد بیش از 9 برابر سال آخر ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی و بیش از 3 برابر سال آخر ریاست جمهوری دکتر خاتمی بوده است که بیانگر وخیم شدن وضعیت نظام بانکی در دوران دکتر احمدی‌نژاد نسبت به دو دولت قبل است.
متوسط رشد سالانه بدهی دولت به سیستم بانکی در دولت‌های نهم و دهم 6/7 برابر دولت‌های پنجم و ششم و 2/3 برابر دولت‌های هفتم و هشتم بوده است.
میزان اعتماد برای سپرده‌گذاری بخش‌های غیردولتی نزد سیستم بانکی در دوران دولت‌های پنجم و ششم 5/2 برابر دوران دولت‌های نهم و دهم بوده است. به‌عبارت‌دیگر این اعتماد در دولت‌های پنجم و ششم 150 درصد بیشتر از دولت‌های نهم و دهم بوده است. میزان اعتماد برای سپرده‌گذاری بخش‌های غیردولتی نزد سیستم بانکی در دروان دولت‌های هفتم و هشتم نیز 130 درصد بیشتر ا ز دوران دولت‌های نهم و دهم بوده است.
هرسال 2934 کیلومتر راه ساخته شد
در دولت‌های پنجم و ششم طول خطوط راه‌آهن کشور از 5802 کیلومتر در سال 68 به 8491 کیلومتر (بدون خطوط فرعی) در سال 1376 افزایش یافت. رشد کل 8 ساله معادل 2689 کیلومتر و متوسط رشد سالانه 336 کیلومتر بوده است. به‌عبارت‌دیگر رشد کل 46.3 درصد و میانگین رشد سالانه 5.8 درصد محاسبه‌شده است. رشد در خطوط اصلی 31 درصد و در خطوط فرعی و مانوری 59 درصد بوده است.
در دولت‌های پنجم و ششم تعداد لکوموتیو با 14 درصد رشد از 236 دستگاه در سال 68 به 269 دستگاه در سال 76 افزایش یافت.
در دولت پنجم وششم طول راه‌های کشور از 58977 کیلومتر در سال 1369 به 79515 کیلومتر در سال 76 افزایش یافت رشد کل 35 درصد و میانگین رشد سالانه 5 درصد بوده است.
در طول 7 سال در دولت‌های پنجم و ششم 20538 کیلومتر راه ساخته شد. به‌عبارت‌دیگر هرسال 2934 کیلومتر راه ساخته شد. آزادراه نیز از 503 کیلومتر در سال 69 به 712 کیلومتر در سال 76 افزایش یافت. به‌عبارت‌دیگر 209 کیلومتر آزادراه ساخته شد. رشد کل 42 درصد و میانگین رشد سالانه 6 درصد بوده است .ضمناً 1316 کیلومتر بزرگراه و 9042 کیلومتر راه اصلی و فرعی ساخته شد.
شاخص مهم دیگر در این حوزه طول راه‌های روستایی است طول راه‌های روستایی در دوران دولت‌های پنجم و ششم از 59479 کیلومتر در سال 1369 به 86209 کیلومتر در سال 1376 رسید. رشد کل 45 درصد و میانگین رشد سالانه 6.4 بوده است به‌طوری‌که 26730 کیلومتر به راه‌های روستایی کشور افزوده‌شده است. طی این مدت طول راه‌های آسفالته روستایی از 7485 به 28976 کیلومتر و طول راه‌های شوسه روستایی از 51995 به 57233 کیلومتر رسید که نشان‌دهنده آن است که 80 درصد توسعه راه‌های روستایی در بخش راه‌های آسفالته بوده است رشد مقدار راه‌های آسفالته روستایی برابر با 287.1 درصد و رشد راه‌های شوسه روستایی 10.1 درصد بوده است .
رشد 75درصدی تولید انواع فراورده‌های پالایشگاهی
دولت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی متوسط تولید انواع فراورده‌های پالایشگاهی را از 126882 مترمکعب در روز در سال 1368 به 222702 مترمکعب در روز در سال 1376 افزایش داد. رشد کل معادل 75.5 درصد و میانگین رشد سالانه 9.4 درصد بوده است.
در دولت‌های پنجم و ششم ظرفیت تصفیه نفت خام در پالایشگاه‌های کشور از 305641 هزار بشکه در سال 68 به 536134 هزار بشکه در سال 76 افزایش یافت که رشد کل 75.4 درصد معادل 230493 هزار بشکه و متوسط رشد 28812 هزار بشکه معادل 9.4 درصد بوده است.
رشد 61درصدی تولید فولاد
با پایان جنگ تحمیلی و آغاز دولت‌های پنجم و ششم یکی از زیرساخت‌های مهم موردنیاز برای سازندگی کشور فولاد بود. دولت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با برنامه‌ریزی دقیق و به هنگام توانست تولید فولاد در کشور را از 1081 هزار تن ظرف 8 سال به 6322 هزار تن افزایش دهد.
6 برابر کردن تولید فولاد با رشد کل 485 درصدی معادل 5322 هزار تن و رشد متوسط سالانه 61 درصد معادل سالانه 665 هزار تن به رکودی رسید که در 24 سال گذشته هیچ دولتی حتی با چند برابر شدن درآمدهای ارزی نتوانست به گرد آن برسد.
رشد 30درصدی تولید نفت خام
در دوران دولت‌های پنجم و ششم ظرفیت تولید نفت خام از 1076 میلیون بشکه در سال 68 به 1404 میلیون بشکه در سال 76 افزایش یافت. رشد کل 328 میلیون بشکه معادل 30.5 درصد و متوسط رشد سالانه 41 میلیون بشکه معادل 3.8 درصد بوده است.
در دوران ریاست جمهوری آیت‌الله هاشمی رفسنجانی متوسط تولید انواع فراورده‌های نفتی پالایشگاهی از 126882 مترمکعب در روز به 222702 مترمکعب در روز افزایش یافت. رشد کل 75.5 درصد و میانگین رشد سالانه 9.4 درصد بوده است.
ظرفیت تصفیه نفت خام در پالایشگاه‌های کشور نیز از 305641 هزار بشکه به 536134 هزار بشکه افزایش یافت.
رشد کل 75.4 درصد و متوسط رشد سالانه 9.4 درصد بوده است. در این دوران صادرات فرآورده‌های نفتی از 8.27 میلیون لیتر در روز به 35 میلیون لیتر در روز افزایش یافت. رشد کل 323 درصد و متوسط رشد سالانه 40.4 درصد بوده است. به‌عبارت‌دیگر هرسال 3.34 میلیون لیتر در روز به صادرات فرآورده‌های نفتی افزوده‌شده است.
واردات فرآورده‌های نفتی از 8023 میلیون لیتر در سال 1368 به 5475 میلیون لیتر در سال 76 کاهش یافت. به‌عبارت‌دیگر ظرف 8 سال واردات فرآورده‌های نفتی از خارج به میزان 32 درصد تقلیل یافت. متوسط سالانه کاهش واردات فرآورده‌های نفتی 4 درصد معادل سالانه 318.5 میلیون لیتر بوده است.
رشد 321 درصدی مشترکان
تعداد کل انشعابات گازی در دوران دولت‌های پنجم و ششم از 988894 فقره به 2590676 رسید که نشان‌دهنده رشد کل معادل 162 درصد و رشد متوسط سالانه 20.2 درصد است.
شاخص مهم دیگری که در این زمینه می‌توان به آن اشاره کرد تعداد مشترکان و مصرف‌کنندگان گاز طبیعی است. در دولت آیت‌الله هاشمی رفسنجانی تعداد کل مشترکان گاز طبیعی از رقم 763882 با رشد کل معادل 320.4 درصد به 3211395 رسید.
این روند نشان‌دهنده رشد متوسط سالانه 40.1 درصد است در این دوران تعداد مشترکان خانگی و تجاری از 763074 به 3209925 رسید که نمایانگر رشد کل 321 درصد و رشد سالانه 40.1 درصد است.
همچنین در این دوران تعداد مشترکان بخش صنعتی از 808 به 1470 رسید که رشد کل آن 82 درصد و رشد سالانه آن 10.2 درصد است.
کاهش فاصله طبقاتی
طی سال‌های دهه 1355 تا 1365 درصدی از خانوارها که دارای مسکن ملکی بوده‌اند از 76 درصد به 77 درصد افزایش‌یافته است. اما این روند افزایش در دهه‌های بعدی به کاهش تبدیل‌شده است.
نسبت دهک بالای درآمدی به دهک پایین در دوران دولت‌های پنجم و ششم از 17.6 برابر به 15.7 برابر تقلیل یافت که بیانگر کاهش حدوداً دو برابری فاصله طبقاتی است. ضریب جینی نیز از 0.4092 در سال 68 به 0.4029 در سال 1376 کاهش یافت.
تقلیل ضریب جینی به میزان 0.0063 متناسب با همان کاهش دو برابری فاصله درآمدی میان دهک‌های بالا و پایین جامعه بوده و نشان می‌دهد برنامه طراحی‌شده هماهنگ اجرا گردیده است.
فقر درآمدی اقشار پایین‌دست7.3 درصد بهتر شد
درآمد کمتر از یک دلار برحسب برابری قدرت خرید در روز در دوران دولت‌های پنجم و ششم از 2.24 درصد به یک درصد کاهش یافت و درآمدهای کمتر از دو دلار برحسب برابری قدرت خرید در روز از 13.46 درصد به 7.42 درصد رسید. به‌عبارت‌دیگر فقر درآمدی اقشار پایین‌دست جامعه یعنی کسانی که کمتر از یک یا دو دلار در روز درآمد داشته‌اند 7.3 درصد بهتر شد.
1.24 درصد از افراد با درآمد زیر یک دلار کاسته شد و 6.04 درصد از افراد با درآمد زیر دو دلار کم گردید و به اقشار با درآمد بالای دو دلار در روز اضافه شد. آمار مذکور نشان‌دهنده‌ی آن است که در دولت‌های پنجم و ششم مستمراً از قشر فقیر کم و به قشر متوسط جامعه اضافه گردیده است.
