محسن جلال پور نوشت:
در چهار سال گذشته، سپردهگذاری در بانکها جزو سودآورترین فعالیتهای اقتصادی در کشور بوده است. بازدهی بالای سپردهسپاری در بانکها انگیزه و رغبت سرمایهگذاری در دیگر بخشهای اقتصاد ایران را گرفته است. بالا بودن نرخ سود نه فقط برای کل اقتصاد کشور که برای نظام بانکی هم مشکلات زیادی ایجاد کردهاست.
برای خیلیها گفتن این جمله که «شورای پول و اعتبار باید نرخ سود را کاهش دهد» خیلی ساده است، اما چرا این سیاست در گذشته اشتباه بوده و در شرایط فعلی هم امکانپذیر نیست؟ به این دلیل که به محض کاهش نرخها، دوباره رقابت منفی میان بانکها و موسسههای موجود تشدید میشود. روی کاغذ، مصوبه شورای پول و اعتبار اجرا میشود اما در عالم واقعیت، بازیگران بازار پول، به رقابت منفی و بازی پانزی ادامه میدهند. در یک دهه گذشته، بخش بزرگی از نظام بانکی ایران درگیر بازی پانزی بوده است؛ یعنی با دادن سودهای غیرمتعارف، سعی در به دام انداختن مشتریان جدید داشته و با جذب سپردههای جدید، به تعهدات قدیمی پاسخ داده است. سردمدار این بازی مجرمانه، موسسههای مالی و اعتباری غیرمجاز بودهاند.
اخیرا بانک مرکزی فشار زیادی به موسسههای غیرمجاز وارد کرده است. این فشارها تا امروز برای اقتصاد ایران کم هزینه نداشته و نگرانی درباره احتمال وقوع هراس بانکی را تشدید کرده اما در نهایت، گامی مثبت برای قانونمند کردن بازار پول بوده است.
بانکها در سال های گذشته وارد رقابت منفي شدند و براي آنكه نقدینگی موجود را در سیستم خود حفظ کنند، تلاش كردند به سپردهگذاران سود بيشتري پرداخت كنند. به اين ترتيب درحاليكه درآمد بانكها كاهش يافت، بر هزينههاي آنها بهشدت افزوده شد. اکنون بانک مرکزی بهدرستی جراحی در اقتصاد کشور را از نظام بانکی و از موسسههای غیرمجاز آغاز کرده و قصد دارد برای توقف رقابت منفی در بازار پول به بازیگران بد کارت قرمز نشان دهد و آنها را از زمین بازی خارج کند.
یک موسسه مالی و اعتباری که ریشه و اعتباری نداشته باشد برای جذب سپردههای مردمی حاضر است هر ریسکی را قبول کند و در نتیجه همواره آماده بالا بردن نرخ سود سپرده است. وقتی سود سپرده را بالا ببرد، عملا بانکهای خوب را هم در معرض رقابتی ناسالم قرار میدهد. در شرایط رقابت ناسالم، منابع به سمت نرخهای بالاتر کوچ میکند. بانک بد هر طور رفتار کند، بانکهای خوب را هم بهدنبال خود میکشد. این چرخه باعث شده نرخ سود به سمت پایین گرایش پیدا نکند.
حتی اگر تصور کنیم فشار بانک مرکزی به موسسههای غیرمجاز منجر به حاشیههای بسیار بزرگ شود، باید سیاستگذار پولی را تشویق به ادامه این فشارها کنیم. درصورتیکه بانک مرکزی زیر بار فشارهای سیاسی شانه خم نکند و از «تصمیم سخت» پشیمان نشود، میتوانیم بگوییم اصلاحات در نظام بانکی در دولت دوازدهم تداوم خواهد داشت و به نقطه امیدوارکنندهای خواهد رسید.
منبع: دنیای اقتصاد