استان‌های مرزی با فقر کنار نیامدند و برای زندگی شرافتمندانه به هر خشونتی علیه جسم و جان خود تن می‌دهند. استان‌های مرزی کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان که اغلب این استان‌ها را به حمل و واردات قاچاق کالاهای خوراکی، صوتی و تصویری و... می‌شناسند استان‌هایی هستند که در سرانه کشور و تولید ناخالص ملی کمترین سهمی ندارند و با سختی و مشقت روزگار می‌گذرانند.
آرمان :
استان‌های مرزی با فقر کنار نیامدند و برای زندگی شرافتمندانه به هر خشونتی علیه جسم و جان خود تن می‌دهند. استان‌های مرزی کردستان، کرمانشاه، آذربایجان غربی و سیستان و بلوچستان که اغلب این استان‌ها را به حمل و واردات قاچاق کالاهای خوراکی، صوتی و تصویری و... می‌شناسند استان‌هایی هستند که در سرانه کشور و تولید ناخالص ملی کمترین سهمی ندارند و با سختی و مشقت روزگار می‌گذرانند.
این میان کردستان در رده‌های آخر توسعه فرهنگی و اقتصادی قرار دارد و بیشترین تعداد کولبران را به خود اختصاص داده است و بخشی از اقتصاد شهرهای این استان با کولبری اداره می‌شود. اما این در حالی است که از کمترین حقوق شهروندی، درمانی و رفاهی این اقشار برخوردار نیستند. بر این اساس طی سال‌های گذشته به دلیل مشکلات متعددی که برای کولبران در این استان‌ها ایجاد شده و با اعتراضات مردم نگاه مسئولان نسبت به کولبران تا اندازه‌ای تغییر کرد اما همچنان کولبران به عنوان قاچاقچی و نه افرادی زحمتکش در استان‌های مرزی تحت فشار قرار می‌گیرند، در حالی که اگر دولت معتقد به نگاه محترمانه نسبت به کولبران است باید این نگرش نسبت به کولبران اصلاح شود و با قاچاقچیان اصلی کالا برخورد شود نه با کولبران. به بیان دیگر دولت باید در بیمه کردن آنها و اختصاص معبر برای رفت و آمد سرنوشت این افراد زحمتکش را جدی بگیرد و در عمل گام‌های اساسی بردارد.
به کول کشیدن جان
بر اساس این گزارش و بنابر آمارهای موجود بیش از ۴۰ هزار نفر در استان‌های مرزی سال‌هاست جان خود را به دوش می‌کشند تا نانی برای معیشت خود به دست آورند، اما در این میان کولبری در استان کردستان بیشترین اخبار را به خود اختصاص داده است. این استان به دلیل نابرابری در سرمایه‌گذاری از فقر بسیاری رنج می‌برد. در شرایطی که استان کردستان بیشترین رتبه بیکاری را از میان استان مرزی مانند کرمانشاه، سیستان و بلوچستان و آذربایجان غربی به خود اختصاص داده و وضعیت اقتصادی در این استان حکایت از فقر و آشفتگی معیشتی دارد، بدیهی است که مردم به شغل‌هایی چون کولبری رو بیاورند. چه بخواهیم و چه نخواهیم سال‌هاست کولبری به عنوان شغلی پرخطر، کم‌درآمد و فاقد هرگونه مزایای شغلی در میان استان‌های مرزی به ویژه کردستان، پذیرفته شده است.
زحمتکش یا قاچاقچی؟
طی سال‌های گذشته این شغل پرخطر منجر به از دست رفتن و مرگ بسیاری از کولبران شده است. نمونه اخیر آن تیراندازی به دو کولبر بانه‌ای بوده که موجی از اعتراضات و انتقادات را از سوی مردم کردستان پدید آورد. حتی طی هفته‌های اخیر یکی از موضوعات مهم در فضای مجازی کشته شدن این دو کولبر و به طور کل وضعیت و سرنوشت سایر کولبران بود. کولبران به دلیل فرسودگی زودرس، بیماری‌های مفصلی و استخوانی و دیگر تهدیدها عمر کوتاهی دارند.
از سوی دیگر نگاهی که دولت نسبت به کولبران دارد اهمیت یافته است. دولت کولبران را شریف می‌داند اما از شغل آنها به عنوان قاچاق یاد می‌کند. در حالی که کولبر صرفا یک حمل کننده کالا بوده و هیچ اطلاعی از هویت کالا و وضعیت آن ندارد، بلکه در ازای کالایی که با هزاران خطر به مقصد می‌رساند روزانه 100 هزار تومان دریافت می‌کند. بنابراین در چنین شرایطی باید تفاوتی میان کولبران با قاچاقچیان وجود داشته باشد. در سال‌های گذشته کولبران بسیاری به دلیل نگرشی که نسبت به آنها وجود داشته و از آنها به عنوان قاچاقچی یاد می‌شده، جانشان را از دست داده‌اند.
لزوم اصلاح رفتار
وضعیت کولبران و رنج‌های آنها برای نخستین بار در اسفند 95 از سوی نماینده سردشت و پیرانشهر، رسول خضری، در مجلس مطرح شد که کولبران در مرزها به علت شلیک گلوله توسط هنگ مرزی جان می‌بازند و به‌دنبال آن خانواده‌های داغدارشان سرپرست و نان‌آور خود را از دست می‌دهند و همچنین این امر باعث نارضایتی عمومی در سطح استان می‌گردد.
این موضوع نیز در مجلس مطرح شد که نباید به کولبران شلیک کرد، بلکه چنانچه کولبری جرم محسوب می‌شود، باید حداکثر بازداشت شوند و در دادگاه به اتهام آنان پرداخته شود. از این رو نگاه‌ها نسبت به این شغل تا حدودی پس از اعتراض نماینده سردشت و انتقادات مردم به‌ویژه در استان‌های مرزی تغییر کرد، اما به دلیل عدم تفاوت قائل شدن میان کولبران با قاچاقچیان، این شغل همچنان قربانی می‌گیرد.
در حالی‌که کولبری نباید به عنوان یک جرم شناخته شود و باید تعریفی میان آنها با قاچاقچیان قائل شد. اگر به دلیل ساختار معیشتی، کولبری از سوی دولت به عنوان شغل پرخطر پذیرفته شده، چرا تغییری که باید در وضعیت معیشت کولبران و رفتار صحیح با آنها حاصل نمی‌شود؟ اگرچه از سوی دولت تدابیری مانند اختصاص دادن معبر، بیمه و طرح ساماندهی کولبران اندیشیده شده است اما تاکنون در جهت تحقق این مهم گامی برداشته نشده است. از سویی دولت اعلام کرده است که کولبرانی که تنها از معابر رسمی عبور می‌کنند، تسهیلات کولبری به آنها تعلق می‌گیرد و این در حالی است در بسیاری از شهرها و استان‌های مرزی معابر رسمی وجود ندارد. بنابراین بسیار ضروری است که دولت تدابیر اساسی نسبت به وضعیت کولبران بیندیشد و ساماندهی اوضاع این قشر زحمتکش مرزی را جدی بگیرد.
