آرمان :
اگر بگوییم یکی از حلقههای مفقوده دولتها ارتباط سازنده با محققان، پژوهشگران و نخبگان است، اشتباه نگفتهایم. محققانی که همواره با هدف سازندگی و خدمت به کشور برای هر بحرانی، چاره و راه حل دارند، اما اینها در حالی است که در دولتهای گذشته محققان یا اساسا نادیده گرفته شدند و یا برحسب انتظار دولتهای پیشین با آنها در تحقق طرحهای پیشنهادی همکاری نکردند.
بر این اساس در دولت قبل به دلیل انتقادهایی که از سوی جامعه محققان، پژوهشگران و نخبگان در کشور نسبت به بیتوجهی دولتهای پیشین به آنها وجود داشت، قرار بر این شد که دولت دوازدهم توجه بیشتری به پژوهشگران داشته باشد و از نگاه و علم آنها در همه عرصهها بهرهمند گردد و حتی از وجود و حضور آنها در بخشهایی از دولت برخوردار شود.
نباید نسبت به این مهم غافل شد که دولت برای رسیدن به توسعه همه جانبه باید فارغ از نگاههای سیاسی و جناحی، ارتباط قوی و سازندهای با همه نیروهای صاحب علم و تجربه چون نخبگان، پژوهشگران و محققان داشته باشد و از علم و تجربه همه صاحبنظران بهرهمند گردد. عبدالوحید مروجی، محقق و پژوهشگر، در برخی زمینهها، طرحها و پیشنهادهایی به دولتهای گذشته ارائه کرده که آن طرحها به تعبیر او میتواند راه حل و چاره بسیاری از بحرانها باشد و میتواند تحولی عمیق در برخی زمینهها، بهویژه اشتغال ایجاد کند. بر این اساس عبدالوحید مروجی، محقق و قائم مقام بنیاد بینالمللی نهج البلاغه، با «آرمان» گفتوگو کرده است که در ادامه میخوانید.
بنیاد نهج البلاغه طرحی برای تسهیل رفت و آمد دانش آموزان در مهرماه به دولت ارائه کرد؛ نتیجه این طرح به کجا انجامید؟
در دولت یازدهم به رئیس جمهور نامه داده و حتی به صورت حضوری درباره این مساله با او گفتوگو کردیم. اما دولت این طرح را به حوزه حمل و نقل ارجاع داد و در این حوزه نیز مسئولان امر این طرح را مورد اجرا قرار ندادند. به نظر میرسد که باند مافیایی در این کار دخیل بوده و اجازه اجرای این طرح را نمیدهد. مساله گلهمندیهای شخصی نیست بلکه مساله این است که یک طرح پژوهشی و سازنده به دولت پیشنهاد شده است اما در اجرای آن ضعف و سستی مشاهده میشود. در واقع پرسش اینجاست چرا طرحی که حتی مراحل اداری خود را طی کرده، مورد اجرا قرار نمیگیرد.
یکی از طرحهای پیشنهادی بنیاد بینالمللی نهجالبلاغه طرح آب بود؛ چرا این طرح به ثمر نرسید؟
طرح آب برای سالیان طولانی و متمادی میتوانست آب کشور را تامین کند، اما با کمال تاسف دولت با این پروژه همکاری نمیکند. زیرا در کشور با ضعف مدیریتی روبهرو هستیم. هر زمان که بنیاد نهج البلاغه به دستگاهی مراجعه کرد، متاسفانه به فاصله بسیار کمی شاهد تغییر در مدیریت آن دستگاه بودیم.
به طور مثال برای طرح آب هنوز یک ماه از مراجعه قبلی و دیدار بنیاد نهج البلاغه با مدیریت دستگاه ذیربط نگذشته بود که این مدیر تغییر کرد. در چنین شرایطی بدیهی است که طرح پیشنهادی باید همچنان مراحل اداری را پشت سر بگذارد و در نهایت هیچگاه هم به ثمر نخواهد رسید. زیرا هر ماه با تغییر یکباره مدیریت و مسئولان مربوطه در این دستگاه روبهرو میشویم.
شیوه پیگیری طرحهای پژوهشی و تحقیقی بنیاد نهجالبلاغه تنها از طریق مراجعه به دستگاهها و مراجع دولتی صورت میگیرد؟
بله، طرحهای این بنیاد از طریق مراجعه به دستگاههای دولتی مورد پیگیری قرار میگیرد، زیرا این طرحها به دولت پیشنهاد میشود. در واقع از دولت دوم اصلاحات تا امروز طرحهای بسیاری به دولتها پیشنهاد شده که متاسفانه از 72 طرح تنها 4طرح پیشنهادی مورد اجرا قرار گرفته است. به طور مثال طرح زباله، طرحی است که میتواند حدود 5 میلیون اشتغال ایجاد کند و برای دولت یک میلیون ریال هم هزینه ندارد.
در حالی که شرکت سرمایهگذار چینی برای سرمایهگذاری در کالایی مانند سنگ، به سرمایهگذار ایرانی میگوید که تحت نظارت خود یک کمیته ایجاد کنید و هرقدر که سهم من میشود از روی کالای سرمایهگذاری شده، بردارید. رشد و توسعه به خصوص در اقتصاد و همچنین حل بحرانها به مدیریت کشور بستگی دارد. دولت میتواند برای محققان و سرمایهگذاران کاری انجام دهد اما با کمال تاسف همکاری نمیکند. ضعف در مدیریت کشور و بیتوجهی به امور پژوهشی و علمی تبدیل به یکی از نگرانیهای ما محققان شده است. در واقع پس از رحلت آیتا... هاشمی عملکرد دولتها بسیار ضعیف شده است. دولت یا کارها را به کندی انجام میدهد یا اساسا کاری برحسب انتظار صورت نمیگیرد.
طرح راهنمایی و رانندگی چه طرحی است و چه کمکی به حل مشکلات موجود و کاهش تلفات رانندگی میکند؟
این طرح بسیار سازنده است، اما به دلیل برخی مسائل، سازمان راهنمایی و رانندگی در تحقق و اجرای این طرح همکاری نمیکند. در طرح راهنمایی و رانندگی به دولت پیشنهاد شد که در ماشین همه افسران راهنمایی و رانندگی یعنی از درجه سرگردی به بالا به جای کنترل نامحسوس از ارشاد محسوس یا چراغ چشمکزن استفاده شود. زیرا سایر رانندهها با دیدن ماشین افسر راهنمایی و رانندگی، منظمتر رانندگی میکنند.
از سویی افسر راهنمایی و رانندگی این امکان را پیدا میکند که با بلندگوی خود به رانندهها اخطار دهد. برای مثال در هواپیما وقتی یکی از مسافران حالش بد میشود به مهماندار اطلاع میدهند و میگویند که آیا در هواپیما پزشک هست و در صورتی که پزشک در هواپیما باشد، بلافاصله مسافر مداوا میشود.
اما افسران برای اینکه 625 هزار نفر را از مرگ نجات دهند حتما باید در پستهای خود از ساعت 8 صبح تا 2 بعد از ظهر کار کنند. بنابراین افسران راهنمایی و رانندگی، برای کاهش تلفات ناشی از رانندگی و حفظ جان مردم مجبور نیستند از صبح تا بعد از ظهر بر سر پستهای خود بایستند، بلکه برای این کار میتوان جدول و تعرفه ارائه داد تا افسرانی که به کار خود علاقهمندند و مسئولیتشان را به خوبی در سطح اجتماع انجام میدهند رتبه بالاتری کسب کنند و آنها مراقب امنیت جان رانندهها و مسافران و کاهش تخلفات رانندگی باشند. در واقع موارد مذکور قابل تحقق است اما به طور کل در جهت اجرا و تحقق آن گامی برداشته نمیشود.
چراغ چشمک زن یا کنترل محسوس استرس و هراس در رانندهها ایجاد نمیکند؟
خیر، این طور نیست، زیرا چراغهایی که بر ماشینهای حفاظتی نصب شده است، عابر پیاده یا ماشینهای دیگر، با دیدن این چراغها مسیر را برای ماشینهای حفاظتی باز میکنند. بنابراین رانندهها با دیدن افسر، تحرکات خطرناک خود را اصلاح میکنند.
زمانی که افسر به راننده متخلف اخطار میدهد صدای او ضبط و به مرکز اعلام میشود. رانندهها نیز میدانند که این جریمه قابل بخشش نیست و این خود تاثیر بسیار مهمی در کاهش تخلفات رانندگی میتواند داشته باشد، اما رانندههایی که میدانند از ساعت 30/2 بعد از ظهر به بعد هیچ پلیسی در خیابانها نیست به سهولت مرتکب تخلف میشوند. در حالی که اغلب رانندهها با دیدن افسری که به دلیل کار شخصی مثل بازگشت از میهمانی یا مراسم در خیابان تردد میکند، مرتکب تخلف نمیشوند، در این صورت تا 40 درصد آمار تخلفات و تلفات کاهش مییابد.
طرح ارشاد محسوس رانندگی به کدام دولت ارائه شد؟
این طرح برای نخستین بار به دولت احمدی نژاد ارائه شد. اما مسئولیت تحقق این طرح مستقیما ارتباطی به دولت ندارد بلکه مسئولیت اجرا و تحقق این طرح به عهده راهبر است. به همین دلیل برخی از متولیان باید نسبت به عدم اجرای این طرح پاسخگو باشند. زیرا اگر مساله ملاحظات شخصی است، به هر حال روزی این طرحها از بایگانی خارج شده و محقق میشوند اما این ملاحظهکاریها باعث میشود که حل مشکلات کشور و جامعه همچنان به تعویق بیفتد.
درباره طرح ارشاد محسوس جلسهای هم با مسئولان برگزار شد؟
جلسات بیشماری با مسئولان مربوطه برگزار شد اما در عمل هنوز نتیجهای حاصل نشده است. به هر رو این طرح علمی است و بنیاد بینالمللی نهجالبلاغه نیز از یک جایگاه علمی و پژوهشی در کشور برخوردار است و با گذراندن روند اداری امور را پیش میراند. بنابراین در طرح آب مگر دولت نمیگوید که سه میلیون و دویست هزار نفر نیروی بیکار در کشور وجود دارد؟ اجرای طرح آب میتواند بیش از حد نیاز دولت، یعنی حدود 5 میلیون شغل ایجاد کند.
بنابراین دولت باید روشن کند که ایراد طرح آب چیست؟ به هر رو باید از نقطهای آغاز کرد، باید مصلحت سنجی را کنار گذاشت و دست به دست هم مشکلات را حل کنیم. همانطور که امام(ره) فرمود: میتوانیم مملکت را نجات دهیم. ما میتوانیم کشور را از بحرانهای موجود رها سازیم. برای مثال حدود 55 میلیون هکتار وسعت کویر مرکزی کشور است. با این حجم از زمینهای خالی در کویر مرکزی میتوان حداقل سه دریاچه خزر در کویر مرکزی به صورت قانونی و علمی ایجاد کرد. زیرا اگر امارات با خاک و سنگ میتواند در وسط خلیج فارس جزیره بسازد، چرا ایران از 55 میلیون هکتار زمین خدادی بهره نبرد؟
طرح سربازان سفید چه طرحی است و چه خدمتی به کشور میکند؟
طرحهای پیشنهادی ما در همه ابعاد فرهنگی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی سازنده است و میتواند خدمات ارزندهای به کشور ارائه دهد. طرح دخترانی که از خانه میگریزند بدین صورت بود؛ دخترانی که به هر دلیلی از منزل دور میشوند یا مشکل خانوادگی دارند و یا حتی صلاح نیست که با خانواده یا سرپرست بد زندگی کنند، به دولت پیشنهاد دادیم در هر استان یک پادگان نظامی تخلیه شده و به دختران فراری تعلق بگیرد.
البته در یک سو پسرانی که به هر دلیلی نمیتوانند به خدمت بروند، بتوانند خدمت خود را با پرداخت هزینه تعیین شده خریداری کنند. در سوی دیگر دخترانی که وارد پادگان تخلیه شده میشوند، در نهایت تحت مدیریت افسران زن قرار میگیرند. در واقع دخترانی که هنوز آلوده بحرانها و ناهنجاریهای اجتماعی نشدهاند، به جای اینکه به پارکها بروند و کارتن خوابی کنند و در دام مافیای فساد و قاچاق گرفتار شوند، میتوانند خود را به این پادگانها معرفی کنند. در این مراکز از منظر بهداشتی، آموزشی و ورزشهای رزمی تحت پوشش قرار میگیرند. در واقع با این طرح، چنین دخترانی که در معرض آسیبها قرار دارند، احیا شده و به زندگی ادامه میدهند. به همین دلیل به این دختران سربازان سفید میگویند.
در طرح سربازان سفید چگونه میتوان از ظرفیت و توانایی چنین دخترانی بهره برد؟
در این طرح از ظرفیت و توانایی این دختران آموزشدیده در امور امداد و کمک رسانی و آموزشیاری نهضت سوادآموزی میتوان بهره برد. ضمن اینکه در سطوح بالاتر و در صورت انجام آموزشهای مناسب میتوان از تواناییهای این دختران در زمینههای بسیار زیادی استفاده کرد. تامین هزینه زندگی و امرار و معاش این دختران را میتوان از همان محل خرید خدمت سربازی پسران تامین کرد.
بنابراین بنیاد بینالمللی نهج البلاغه ثابت کرد که برای کشور میتوان کاری انجام داد. زیرا از میان 70 طرح پیشنهادی عملا 12 طرح در دولتهای مختلف مصوب شده است، در حالی که طرح آب در سال 85 به دولت ارائه شد و اکنون در سال 96 هستیم و اگر این طرح اجرا میشد طی این 11 سال دریاچه ارومیه سرپا میماند.
به نظر میرسد که طرح سربازان سفید باید ایده موفقی باشد. این طرح به کدام دولت ارائه شد؟
این طرح به دولت دوم اصلاحات ارائه شد، در آن زمان ربیعی وزیر رفاه و تامین اجتماعی روحانی، مشاور امنیتی و ابطحی رئیس دفتر دولت اصلاحات بود. علاوه بر آن، 14جلسه با دولت اصلاحات برگزار شد تا جزایر بایر خلیج فارس را به زباله اختصاص دهند. بر اساس این طرح همه کشورهای دنیا باید هزینه حمل زباله خود را تقبل کنند و زبالههای خود را به این جزیره بیاورند و در مقابل دولت از آنها پول دریافت کند.
در دوره قبلی نیز به دولت گفته شد که میتوان وسایلی مانند کامپیوتر، مانتیور و تلفن همراه را در خط تولید تببینسازی کرد و از آنها طلا، نقره و چکمه پلاستیکی مخصوص جراحی ساخت و در نهایت با قیمت مطلوبی به جهان فروخت. 14سال است که طرح زباله از سوی بنیاد بینالمللی نهج البلاغه مورد پیگیری قرار میگیرد اما دولت نسبت به آن بیتوجه است. مشکل از فرایند مدیریتی و تحولاتی است که در سازمانها صورت میگیرد.
یکی دیگر از طرح های پیشنهادی بنیاد بینالمللی نهج البلاغه طرح بازرسی از کل کشور بود این طرح چه طرحی است و چه کمکی به کشور میکند؟
در این طرح به درستی عنوان شده است که سازمان بازرسی کل کشور زمانی میتواند کشور را به درستی اداره کند که رئیس قوه قضائیه 5 نفر را معرفی کند، این 5 نفر به مجلس بروند و از این تعداد 3 نفر با رای نمایندهها انتخاب و به رئیسجمهور معرفی شوند. رئیس جمهور از این سه نفر، یک نفر را به عنوان رئیس بازرسی کل کشور و یک نفر را به عنوان قائم مقام به سازمان بازرسی اعزام کند.
این طرح بهگونهای است که سازمان بازرسی کل کشور زیر مجموعه قوه قضائیه نخواهد بود بلکه یک سازمان مستقل و کاملا مسلط به همه قواست و او باید در نهایت به سران کشور یعنی مجلس، قوه قضائیه و رئیس جمهور پاسخگو باشد. وقتی با این سیستم سازمان بازرسی کل کشور ترمیم شود هر مجموعهای از دولت که مشکل داشته باشد به وسیله این سازمان مشکلش قابل حل خواهد بود. اما مساله اساسی ساختار است. اگر ساختار بهبود یابد بحران و چالشی هم وجود نخواهد داشت.
طرح دریاچه مرکزی به عنوان یکی دیگر از طرحهای پیشنهادی بنیاد بینالمللی نهج البلاغه در کویر لوت چگونه امکانپذیر است؟
حدود 13 میلیون سال پیش کویر کنونی لوت ایران، بزرگترین دریاچه آب شیرین جهان بوده است که طی ده سال مطالعاتی که از سوی محققان و پژوهشگران برای انتقال آب انجام شد در آخرین مراحل مطالعاتی محققان به این نتیجه رسیدند که اکنون به اندازه و مساحت سه دریاچه خزر در کویر مرکزی ایران میتوان دریاچه ایجاد کرد اما لازمه این اقدام آن است که آب در این منطقه شور نباشد.
زیرا تبخیر آب در این منطقه بالاست. احداث دریاچه آب شیرین با انتقال آب شیرین به کویر لوت امکانپذیر است. در واقع به مدت 5/4 سال آب شیرین پمپاژ شده در منطقهای که قبلا برای آن فضاسازی شده است را میتوان تبدیل به همان بزرگترین دریاچه جهان کرد.
با این طرح دریاچه آب شیرین را میتوان پس از 13 میلیون سال مجددا احیا کرد. در این صورت دمای منطقه بین یک تا سه درجه کاهش پیدا کرده و رطوبت منطقه مرکزی و شنهای روان تحت تاثیر این دریاچه به فضا و محیط قابل کشت تبدیل میشود و این تنها بخشی از مساله تحت تاثیر آب شیرین است.
با وجود اینکه بسیاری از طرحهایتان به دلیل عدم همکاری دولتهای قبل محقق نشد با این همه چه دلیل و انگیزهای برای پیگیری طرحهای قبلی و ارائه طرحهای جدید به دولت دارید؟
با همان انگیزهای که برای جنگ به مناطق جنگی رفتیم، اما حتی پس از اینکه از جنگ بازگشتیم همان حساسیت، عرق بهوطن و تلاش برای پیشرفت در ما وجود داشت. من به شخصه میتوانستم به عنوان نماینده سازمان ملل به آمریکا بروم زیرا در آن زمان نماینده بحران سازمان ملل در منطقه بود، اما کشورم را ترک نکردم.
زیرا هدفم کمک به رشد و توسعه کشور بود. محققان بسیاری شرایطی نظیر شرایط بنده را دارند. این محققان دو طرح به دولت ارائه میدهند اما وقتی دولت با آنها همکاری نمیکند دچار بیانگیزگی میشوند و کار را رها میکنند. اما من همچنان به نتیجه کار امیدوارم. بنابراین کافی است که دولت از 72 طرح موجود تنها دو طرح را مورد اجرا قرار دهد؛ در این صورت مشکل اشتغال و درآمدزایی کشور حل میشود. هدف محققان خدمت به کشور است. آنها به دنبال پستهای دولتی و امتیازهای مالی نیستند. بنیاد بینالمللی نهج البلاغه به شعار «ما میتوانیم» اعتقاد دارد. زیرا ما در هر کاری که انجام دادیم، موفق بودیم. طرح کنترل نامحسوس که برخی از متولیان این طرح را به سرقت بردند به طور کامل اجرا نشد. در این طرح به بچهها یاد دادند چنانچه اگر پدر و مادرتان تخلف کرد به ما اطلاع بدهید.
این طرح مربوط به طرح کنترل نامحسوس بنیاد بینالمللی نهج البلاغه بود. حتی طرحهای موجود در سازمان راهنمایی و رانندگی از دل طرح بنیاد نهج البلاغه در آمد. این طرح برای اجرایی شدن ارائه شد، به همین دلیل ایرادی ندارد که برخی آن را بدون اجازه مورد اجرا قرار دهند. اما اگر برای اجرای آن از نظر کارشناسی استفاده شود قطعا این طرح به نتیجه میرسد. از سویی شرکت سنتیک به تازگی حدود ده میلیارد دلار با بانک مرکزی قرارداد منعقد کرده است. این شرکت 6ماه پیش برای بنیاد بینالمللی نهج البلاغه نامه فرستاد و گفت که شرکت سنتیک حاضر است خط انتقال آب را در کشور بکشد. اما تنگ نظریها و منافع شخصی برخی از مدیران مسئول اجازه نمیدهد که این طرح عملیاتی شود.
در حالی که اجرای این پروژه کشور را از بحران آب نجات میدهد. حدود سه هزار و صد روستای خالی از سکنه در ایران وجود دارد که از منظر باغداری و کشاورزی خاکشان بسیار مرغوب است اما به دلیل بیآبی به حال خود رها شدهاند. مسئولان نباید از این امر غافل شوند که چند وقت دیگر جنگ بین استانها را در پیش دارند و این امر بسیار خطرناک بوده و به طور کل بحران بیآبی زنگ خطر و هشداری برای مسئولان محسوب میشود.
اکنون استانهای چهارمحال و بختیاری، اصفهان و یزد بر سر آب با یکدیگر درگیرند، در حالی که مسئولان میتوانند بحران بیآبی را با انتقال آب از شمال به جنوب و از غرب به شرق حل کنند. در این صورت استانهای غربی از آب سیراب شده و جلوی بروز جنگ داخلی گرفته خواهد شد.