محبوبه فیروزآبادی:
ابراهیم علیزاده پیش از این معاون طرح و توسعه شرکت آب منطقهای کرمان بوده است. با رفتن محمدرضا بختیاری از کرمان اینک او بر کرسی مدیرعاملی این شرکت تکیه زده است. او که در کارنامه کاری خود در شرکت آب منطقهای، رئیس گروه مهندسی طرحهای زودبازده و همچنین مجری طرح تأمین آب شهرهای شمالی کرمان را میبیند، عهدهدار مسوولیت سنگینی شده است. چه این که وضعیت آبهای زیرزمینی استان کرمان اسفناک است و تامین آب شرب شهرها هم چالشی است که شوخی بردار نیست. با این حال در همین فضا، باید برای تامین آب شرب سراغ درستترین راه رفت و نه لزوما آسان ترین. گفتوگوی مرا با ابراهیم علیزاده بخوانید.
او در این گفتوگو ادعا کرده است که در یک برنامه 5 ساله که تا سال 1400 ادامه پیدا میکند بیلان منفی استان را به صفر میرساند و با یک برنامه 20 ساله دشت به تعادل میرسد و احیا میشود.
علیزاده این را هم اضافه می کند: اولین تکلیف ما این است که پروانههای بهرهبرداری را تعدیل کنیم و میزان بهرهبرداری را به 25 تا 50 درصد برسانیم. اینکه این منابع تجدید شوند بخشی به علم و اقدامات ما بستگی دارد و بخشی هم به قدرت خداوند. ما وظایف خود را انجام میدهیم و امیدواریم که اکثر دشتها احیا شوند.
مدیرعامل شرکت آب و منطقهای کرمان که قبول ندارد در استان کرمان نهضت سدسازی ادامه دارد، میگوید: ما نهضتی برای سدسازی نداریم. سد جیرفت راداریم که اگر نبود جیرفتی وجود نداشت، سد تنگوئیه برای تأمین آب سیرجان، سد بافت برای تأمین آب بافت و بزنجان و سد نسا را داریم. سد قدرونی برای شهر راور است که آب شرب آن به علت وجود املاح باعث ایجاد سنگینی در گلو میشود همچنین سد صفا رود که به سرشاخههای هلیل متصل است و برای تأمین آب رابر و هممرکز استان کرمان ساختهشده است.
او البته این را هم اضافه میکند: ماجز معدود استانهایی هستیم که طرحهای توسعه آب شرب را انجام ندادهایم و از آن عقب هستیم و نزدیک به 97 درصد آب شرب را از منابع زیرزمینی تأمین میکنیم این منطقی و کیفی نیست.
آقای علیزاده! برای بحران آب در استان کرمان نسخههای متعددی میپیچند. در آخرین اخبار گویا قرار است کرمان یکی از سه استان پایلوت اجرای طرح استحصال آبهای ژرف باشد. این موضوع وارد فاز عملیاتی شده یا هنوز در حد ایده و طرح باقیمانده است؟
بحث آبهای ژرف در سه استان مطرح است، خراسان جنوبی، سیستان و بلوچستان و کرمان. در استان سیستان و بلوچستان و خراسان جنوبی تفاهمنامههایی بین استاندار و معاون رئیسجمهور امضا شده است . در استان کرمان هم تفاهمنامهای بین وزیر نیرو ، معاون رئیسجمهور و استاندار کرمان منعقدشده است.
یعنی وارد فاز اجرایی شده است؟
تفاهمنامه امضاشده است ولی هنوز حفاری در کرمان آغاز نشده است. امیدواریم نتایج خوبی حاصل شود تا بتوانیم بخشی از این بحران کم آبی را حل کنیم. مسئولین هم در وزارت نیرونسبت به این قضیه خوشبین هستند.
نظر خود شما در مورد استحصال این آبها چیست؟
کشورهای عربی روی این موضوع کارکردهاند و نتایج خوبی هم گرفتهاند .چون در استان تاکنون کار نشده است اظهارنظر صریحی نمیتوان کرد. ولی زمانی که اظهارنظر متخصصین را مطالعه میکنیم امیدواری داریم.
این طرحها مخالفانی هم دارند و محدود به فعالان زیست محیطی نیستند. برخی کارشناسان میگویند که باید از تجربه عربستان عبرت بگیریم. عربستان این چاههای عمیق را حفر و آب ژرف را استحصال کرد، گندمکاری گسترده انجام داد و بعد هم به اینکه این حجم از تولید گندم را داشت افتخار میکرد. ولی اکنون اگر عربستان را روی گوگل ارت ببینیم این کشور پر از حفرههای عمیق هست و هیچ ذخیره آبی برای خود نگه نداشته است. نظر شما در مورد این مسئله چیست؟
ما هنوز در مرحله بررسی این موضوع هستیم و میزان و کیفیت این آب مشخص نیست و نوع مصرفی این آب را هم نمیدانیم. بعد از انجام کارهای مطالعاتی باید به این پارامترها توجه کرد.
شما نوع مصرف را یکی از پارامترهای تعیین کننده برای تصمیمگیری در خصوص آبهای ژرف اعلام کردید. پیش از این با همین رویکرد، دستدرازی به دشتهای ممنوعه توجیه شده است. نگاه شما به این مسئله چیست؟
بیش از 94 درصد آب مصرفی ما در بخش کشاورزی و با راندمان پایین است و با قیمت محصول بسیار پایین آن را هدر میدهیم. این تجربه برای ما کافی است که اگر به آبی هم دسترسی پیدا کنیم باید در صنایع
کم آب طلب و با نرخ بازدهی بسیار بالا مورداستفاده قرار بگیرد.
بسیاری از منتقدین میگویند که مداخلات دولت باعث به وجود آمدن این مسئله شده است و اگر برای دشتهای ممنوعه هیچ تبصرهای برای برداشت آب گذاشته نمیشد وضعیت دشتهای ما اینقدر بحرانی نمیشد. این کارشناسان میگویند زمانی که دولت خود را از بقیه مردم مستثنا میداند و از او رفتارهای فراقانونی سر میزند به همان نسبت نمیتواند در برابر مردمی که غیرقانونی رفتار میکنند بایستد. شما این نگاه را چقدر قبول دارید؟
دولت به هیچ دشت ممنوعهای تجاوز نکرده است...
حفر چاههای مختلف با هدف تأمین آب شرب در سال های گذشته اتفاق افتاده است و حتی برخی مدیران بهعنوان عملکرد خود با افتخار آن را ارائه میکردند...
آب شرب اولویت هر اجتماعی است و حفر چاهها کاملاً سنجیده است. میزان آبی که برای شرب تعیین میکنیم براساس نیاز استاندارد سرانه و میزان جمعیت است و چاههای حفرشده هیچکدام غیرمجاز نیستند.
چگونه چاهی که در دشت ممنوعه حفر میشود، غیرمجاز نیست؟!
بر اساس تخصیص شرب، مجوز حفاری به آنها داده میشود.
به باور خیلی از فعالان حوزه آب، هر چاهی که بعد از سال 53 در دشتهای ممنوعه حفرشده غیرقانونی است. آنها برای تامین آب شرب هم راهکاری دارند که دولت چاه آب را از مالکانش بخرد و بعد برای مصرف شرب مورداستفاده قرار دهد نه اینکه چاه جدید حفر کند. شما این نقد را چقدر قبول دارید؟
آب شرب تنها 4 یا 5 درصد از آبی که ما استحصال میکنیم را به خود اختصاص میدهد و آن چیزی که استان کرمان را دچار بحران کرده است مصرف آب کشاورزی است.
دین اسلام مالکیت را به رسمیت شناخته است. مالکان چاههایی که قبل از 53 در دشتهای ممنوعه حفر شدند میگویند...
ما مالکیتی که شما میگویید را برای آب قائل نیستیم. ما به آب پروانه بهرهبرداری میدهیم و این پروانه، مالکیت ایجاد نمیکند و بر اساس قانون میزان بهرهبرداری از دشت را مشخص میکند .
ما قناتهایی را داریم که قدمت آنها خیلی بیشتر از عمر شرکت آب منطقهای است. نمیشود یک شرکت به وجود بیاید و بگوید که من مالکیتهای قبل از خود را به رسمیت نمیشناسم. و بعد از آن شروع کند به اجازه بهرهبرداری دادن. در مورد قناتها و چاههایی که قبل از تشکیل شرکت وجود داشتند، چه تصمیمی گرفته شده است؟
در مورد چاههایی که قبل از قانون توزیع عادلانه آب حفرشدهاند تبصره ماده 3 قانون ملاک است و کسانی که مسئول تصمیمگیری و وضع قانون هستند اشراف آنها به مسائل آب کمتر از ما نیست.
شما کارشناس هستید و میتوانید این قوانین را نقد کنید. بعضی از قوانین ممکن است توسعه پایدار آبهای استان را تهدید کنند و شما بهعنوان کارشناس وظایفی دارید.
قانون تعیین تکلیف چاههای غیرمجاز سال 85 چالش بزرگی را برای وزارت نیرو ایجاد کرده است باید مدیریت کرد که هم قانون رعایت شود و هم یک بحران دیگر به بحرانهای مربوط به آب اضافه نشود.
حفر چاه بعد از اجرای این قانون هنوز ادامه دارد؟ بعد از اجرای این قانون خبرهایی مبنی بر ایجاد نهضت حفر چاههای غیرمجاز به امید اینکه در سالهای بعد مجاز شوند منتشر شد . این مسئله چقدر عمومیت داشت؟
خیر در دولت یازدهم اتفاقات خیلی خوبی در بحث حفاظت از منابع آب افتاد. طرح تعادل بخشی که ما از سالهای قبل داشتیم در همه مسائل اجرایی نشده بود ولی دردولت یازدهم جدیت پیدا کرد طرح همیاران آب که به پیشنهاد استاندار محترم بود به کمک طرح تعادل بخشی آمد.
مسدود نمودن چاههای غیرمجاز و نصب کنتور بر روی چاههای مجاز از کارهایی بود که در این طرح اجرا شد. بیش از هزار و پانصد حلقه چاه غیرمجاز در سالهای 95و 96 در کل استان مسدود شد و باعث شد که 120 میلیون مترمکعب در برداشت آب صرفهجویی شود. خاموش کردن موتورپمپها در فصولی که احتیاج به آبیاری نیست در طرح همیاران آب اجرا شد طی دو سال بیش از 500 میلیون مترمکعب آب صرفهجویی شده است. از سال 85 تاکنون بیش از 6 هزار حلقه چاه مسدود شده است و بیش از 3 هزار و 800 چاه در سطح استان به کنتورهای هوشمند آب و برق تجهیز شده است.
خبرهایی مبنی بر توقف نصب کنتورهای حجمی منتشر شده است. این صحت دارد؟
مدتی برای تعیین صلاحیت برخی شرکتها متوقف شد . چند شرکت تعیین صلاحیت شدهاند و منتظر اجرای مناقصه هستیم.
طرح نصب کنتورهای حجمی منتقدان زیادی دارد چون اگر حجم برداشت از چاهها را بر تعداد چاههای حفر شده، تقسیم کنیم میزان برداشت و استحصال چاهها بسیار ناچیز است. بهنحویکه نصب این کنتورها هم توجیه اقتصادی ندارد. نظر شما در این مورد چیست؟
برخی از چاهها در حد پتانسیل آبی ممکن است آب دهی نداشته باشند و خیلی از چاهها بیش از ساعت کارکرد خود از آنها استفاده میشود. دبی و پتانسیل برداشت آب است که در پروانه آنها لحاظ میشود.
پس کنتورهای حجمی را روی چاههای خاصی نصب میکنید؟
خیر.کنتورهای حجمی باید روی همه چاههای نصب شود منتهی بر اساس اولویت دشتها نصب میشوند.
اولویت با کدام دشتها است؟
بحرانیترین دشت ما رفسنجان است همچنین زرند، سیرجان ،دولتآباد و صوغان که بیشترین افت را دارند و بحرانیترین دشتهای ما از نظر منابع آب زیرزمینی هستند.
مطالعاتی در روی دشت صوغان انجام شد که چرا با 12 متر بیشترین افت سطح آب زیرزمینی را داشته است؟
به علت تغذیه پایینتر و برداشت بیشتری که از این دشت صورت گرفته است . حوزه مطالعات ما مرتباً سطح
آب، نشست زمین و افت کیفیت آب را در دشتها موردبررسی قرار میدهد و گزارشهایی را ارائه میدهد.
برخی مدیران دولتی و برخی از کارشناس حوزه آب بعد از هر بارندگی که اتفاق میافتد مدعی میشوند که وضعیت بهتر شده است اما کارشناسان میگویند که این بارشها ربطی به منابع آب زیرزمینی که در استان از بین رفتهاند ندارند. شما این نگاه را تائید میکنید؟
ما منابع آب مختلفی داریم. یکی از آنها دشتها و آبرفتهایی است که میلیونها سال زمان بردهاست تا به وجود بیایند و از طرفی چشمههایی که به گفته کارشناسان هوابین هستند. بارندگیهای سالانه و موضعی بر روی این منابع آبی که آبرفت منبع استحصال آنها نیست اثر میگذارد و به همان نسبت اگر یکسال بارندگی نباشد افت پیدا میکند.
این بارندگیها بر روی چاههایی که عمیق هستند و در دشتها قرار دارند تأثیر ندارند. ما باید بیشتر نسبت به جلوگیری از برداشت آب زیرزمینی اقدام کنیم تا دشت احیا شود. ما بیش از 800 میلیون مترمکعب بیلان منفی در سال داریم .
تا سال 90 بیلان منفی استان 1.1 میلیارد مترمکعب اعلام شده است . این رقم الان کاهش پیداکرده است؟
بله با توجه به طرحهایی که در صحبتهایم به آنها اشاره کردم این رقم را کاهش دادهایم . ما بایستی در یک برنامه 5 ساله که تا سال 1400 ادامه پیدا میکند این بیلان منفی را به صفر برسانیم و با یک برنامه 20 ساله باید دشت را به تعادل برسانیم و احیا کنیم که وزارت نیرو این را برای شرکتهای آب منطقه ای تکلیف نموده است.
این امر شدنی است؟ چون برخی از کارشناسان میگویند که این منابع تجدید ناپذیر بودهاند.
اقداماتی که ما باید انجام دهیم تا یک دشت به حالت اولیه خود برگردد یک کار برنامهریزیشده است. ما نزدیک به دوبرابر آب برنامهریزیشده برداشت داریم. اولین تکلیف ما این است که پروانههای بهرهبرداری را تعدیل کنیم و میزان بهرهبرداری را به 25 تا 50 درصد کاهش دهیم. اینکه این منابع تجدید شوند بخشی به اقدامات ما بستگی دارد و بخشی هم به قدرت خداوند. ما وظایف خود را انجام میدهیم و امیدواریم که اکثر دشتها احیا شوند.
به اقداماتتان در سالهای اخیر اشاره کردید. طرح همیاران آب منتقدانی داشت. برخی میگفتند که این طرح اگرچه باعث افزایش بهرهوری آب شدو آب را از حاشیه کم سود به پرسود منتقل کرد اما منجر به افزایش تقاضا برای آب میشود. شما این نقد را چقدر میپذیرید؟ آنها میگویند این نکته در طرح همیاران آب مغفول مانده است.
خیر . مصرف آب صنعتی در کشور چیزی حدود 2 درصد، در استان کرمان 1 درصد و در جهان حدوداً 25 درصد است.
اگر ما استانی باشیم که ذاتاً صنعتی نیست، چه اشکالی دارد؟
اگر ذاتاً صنعتی نباشیم باید کشاورزی را از این وضعیت آبیاری سنتی نجات دهیم و راندمان آبی را بالا ببریم .
تائید میکنید که الآن کشاورزان استان در یک صف طولانی برای دریافت تسهیلات طرح آبیاری تحتفشارقرارگرفتهاند و موفق به دریافت این اعتبارات نمیشوند؟
اطلاعاتی که من دارم بخش عمدهای از آن وام بلاعوض بوده است .که بخشی از آن باید بازپرداخت میشد.
بله؛ ولی برای دریافت آنها کشاورزان مشکلدارند. یعنی صف طولانی برای وامها وجود دارد ولی وامیداده نمیشود.
در جهاد کشاورزی اعتقادی عکس این موضوع است و آنها دنبال کشاورزان هستند که این وامها را بگیرند و من مسئولی را ندیدیم که بگوید ما وامی را برای ارائه به کشاورزان نداریم.
من میتوانم فهرستی از کشاورزان که موفق به دریافت وام نشدهاند بیاورم...
این وظیفه جهاد کشاورزی است و ما اطلاعات کاملی نداریم ولی میدانم که دولت بهشدت این موضوع را حمایت میکند.
در خصوص بحث افزایش تقاضا در آب پس از اجرای همیاران چیزی نگفتید!
پیشبینی این طرح این است که توسعه کشاورزی در سطح استان کرمان ممنوع است یعنی اگر کشاورزی آبیاری خود را مدرن کرد حق ندرند که مازاد آب را توسعه زیر کشت دهد. ممکن است افزایش تقاضا باشد ولی تأثیر منفی ندارد و این ما هستیم که نباید اجازه دهیم افزایش سطح زیر کشت صورت بگیرد.
یکی از بحثهایی که این روزها در ادبیات جهانی وجود دارد، سدسازی به دلیل برهم زدن اکوسیستم و تبخیر بالا منسوخ شده است . اما چرا این نهضت همچنان در استان کرمان ادامه دارد ؟
سدسازی در جایی که باید انجام شود خوب است و درجایی که نباید انجام شود بد است.
سدهای استان کرمان خوب هستند یا بد؟
ماجز معدود استانهایی هستیم که طرحهای توسعه آب شرب را انجام ندادهایم و از آن عقب هستیم و نزدیک به 97 درصد آب شرب را از منابع زیرزمینی تأمین میکنیم این منطقی نیست. آب زیرزمینی که هرلحظه از لحاظ کمیت و کیفیت دچار چالش میشود. سدهایی که ما میسازیم با هدف اصلی آب شرب ساخته میشوند.
ما نهضتی برای سدسازی نداریم. سد جیرفت راداریم که اگر نبود جیرفتی وجود نداشت، سد تنگوئیه برای تأمین آب شرب و صنعت سیرجان ، سد بافت برای تأمین آب بافت و بزنجان و سد نساء را برای شرق استان داریم.
کیفیت آب شرب شرق استان نامطلوب است سد قدرونی برای شهر راور است که آب شرب آن نامناسب است همچنین سد صفا رود برای تأمین آب رابر و مرکز استان کرمان در حال ساخت است. اینها حداقل پروژههای تأمین آبی است که باید آنها را اجرا میکردیم.
این سدها اکوسیستم را بر هم نزدهاند؟
خیر. یکی از مطالعات ضروری برای ایجاد سد بحث مطالعات محیطزیست است. بدون مجوز سازمان محیطزیست هیچ مجوزی صادر نمیشود.
هر سدی که احداث میشود بسته به نوع سد و منطقه باید بطور متوسط 20 درصد از آب خود را برای محیطزیست رها کند .
تبخیر را کنترل کردهاید؟
در سطح استان تبخیر بالاست.
خیلیها با همین توجیه احداث سدها را اشتباه میدانند.
تئوریهایی در دنیا برای جلوگیری تبخیر مطرحشده است و هیچکدام عملیاتی نشده است.
580 میلیون مترمکعب حجم سدهای در حال بهرهبرداری است که 100 درصد آنها با توجه به بارندگیهای سال آبی 96-95 پرشده است.تبخیر هم جز مواردی است که در محاسبات اجرای طرح سد میآید و غیرقابل اجتناب است.
بسیاری از سدهای ما معادل ظرفیت پیشبینیشده خود پر نیستند، برای مثال سد جیرفت. خیلیها میگویند که از نظر اقتصادی همساخت این سدها بهصرفه نبوده است . نظر شما در این مورد چیست؟
خیر اینطور نیست. سد جیرفت 330 میلیون مترمکعب ظرفیت دارد و ما برنامهریزی رهاسازی آب را انجام میدهیم و خود ما تصمیم گرفتهایم که در پایان سال آبی 96-95، 230 میلیون متر مکعب حجم آب داشته باشد .
چرا این رهاسازی را انجام دادید؟ هدف شما جازموریان بود یا هدف دیگر داشتید؟
خیر ما از منظر زیستمحیطی باید این مقدار را رها میکردیم و سهم کشاورزان زیردست را هم باید رعایت میکردیم.
این یکباره است یا در طول سال؟
خیر در طول سال.
الآن سد جیرفت چه مقدار ذخیره آب دارد؟
تا پایان شهریور ماه 96 نزدیک به 250 میلیون مترمکعب
در استان کرمان بیش از هر چیزی طرح انتقال آب تعریفشده است.اما اثری از بسیار از آنها در سایت آب منطقهای نبودو به غیر از طرحهای داخل استانی تنها طرح آب موجود طرح بهشتآباد بود این به این معناست که آنطرحها کاملاً از دستور کار وزارت نیرو خارجشدهاند؟
یکی دیگر از کارهایی که در دولت یازدهم انجام شد و امیدواریم که در این دولت هم ادامه داشته باشد طرح جامع آب شرب استان است که قبل از دولت یازدهم این طرح جامع تعریف نشده بود و در این دولت مطالعه، طراحی و سپس مصوب شد .در طرح جامع برای تکتک نقاط استان کرمان منبع و نحوه تأمین آب شرب برنامهریزیشده است .برای شرق استان پروژه نسا است که 35 درصد پیشرفت دارد. سد قدرونی 95 درصد پیشرفت داشته و برای شرب راور است.
این طرح از سال 87 شروعشده است. چرا این پروژهها اینقدر زمانبر میشوند؟
به خاطر محدودیت اعتبارات دولتی است.
در سامانه آب منطقهای بهغیر از طرحهایی که شما نامبردید و همچنین طرح بهشتآباد از طرحهای دیگر مثل انتقال آب خلیجفارس اسمی نیامده بود. این طرح وارد فاز اجرایی شده است؟
طرحهای شرق و شمال استان کرمان را برای شما شرح دادهام. شهرستان سیرجان هماکنون از سد تنگوئیه استفاده می کند و انتقال آب از خلیج فارس توسط بخش خصوصی در حال انجام است.
بر سر کیفیت آب شرب سد تنگوئیه هم حرفوحدیثهایی بود. در مقطعی از زمان آنقدر سطح آرسنیک آب بالابود که مردم مجبور به خرید آب شدند.آیا این به دلیل آلوده بودن آب تنگوئیه نیست؟
خیر به خاطر تنگوئیه نیست. چاههایی که آب شرب برخی شهرها از آنها تأمین میشود و در مجاورت معادن مس و نقره قرار دارند ممکن است که آرسنیک داشته باشد . ما هم در سیرجان این چاهها را پلمپ کردهایم و فقط از سد تنگوئیه آب شرب را تأمین میکنیم که کیفیت مطلوبی هم دارد.
سد بافت هم برای شهرستان بافت و بزنجان مورد استفاده قرار میگیرد. یکی دیگر از طرحهای انتقال از سد صفارود به مرکز استان و رابر است که77 کیلومتر خط لوله، 38 کیلومتر تونل دارد.
برای شرب جیرفت و عنبرآباد هم به دلیل افت کمی و کیفی سطح آب زیرزمینی تصمیم به آبرسانی از سد جیرفت گرفتهایم که مطالعات آن تمامشده است و باید مجوز سازمان برنامهوبودجه را بگیریم.
برای 5 شهر جنوبی کهنوج، رودبار، فاریاب، منوجان و قلعهگنج طرح انتقالی از دریای عمان انجام میشود و بخش خصوصی این طرح را اجرا میکند که مطالعات آن انجامشده است و ما بهعنوان نماینده دولت رابط بین آنها و وزارت نیرو هستیم و قرار است که کل آب صنعت استان در این طرح منتقل شود. و در قالب همین طرح انتقال که اجرا میشود آب شرب 5 شهر جنوبی هم تأمین میشود.
طرح دیگر انتقال آب برای تامین آب شرب شهر های شمالی است. نزدیک دو سوم جمعیت استان در شهرهای شمالی قرار دارد. در شمال استان ما از منابع آب زیرزمینی ناامید هستیم و منابع سطحی هم نداریم و مجبوریم از انتقال آب حوضه به حوضه استفاده کنیم.
ما برای این شهرها 180 میلیون مترمکعب در سال تخصیص داریم که ازسر شاخههای کارون استفاده کنیم. ما پروژه را به دو قسمت تقسیم کردهایم که 270 کیلومتر آن در استان کرمان است و اجرایی شده و40 کیلومتر آن تا به حال اجرا شده است .
کدام محدوده است؟
از کرمان به سمت رفسنجان و از رفسنجان به سمت انار و یزد میرود . مابقی این طرح اعتبار زیادی میطلبد و ما به دنبال سرمایهگذاری خارجی هستیم.
این جز طرحهای ملی است یا استانی؟
طرح انتقال آب حوضه به حوضه جزو طرحهای ملی است. شما اشاره به طرح انتقال آب خلیجفارس کردید. این طرح دولتی نیست و خصوصی است. صنایعی مانند سرچشمه ، گل گهر و چادرملو که خودشان 110 میلیون مترمکعب تخصیص دارند و سرمایهگذاری آن با خودشان است . ما فقط نماینده وزارت نیرو در استان کرمان هستیم و آنها برای تسهیل کار خود بهجای مراجعه به وزارت نیرو به ما مراجعه میکنند.
و شما نظارت میکنید ؟
نظارت هم در حد جزئی است.
چقدر پیشرفت داشته است؟ شما از روند اجرای آن راضی هستید؟
در حدود 30 درصد پیشرفت داشته و این به سرمایهگذاری خودشان بستگی دارد و رضایت ما در این طرح تأثیری ندارد . مدتی سرعت آن کم ودومرتبه سرعت گرفت و این به بخش خصوصی مربوط است.
شما دغدغه این را ندارید که چرا سرعت این طرح کموزیاد شده است؟
ما معتقدیم که آنها صنایع بسیار بزرگ و توانمندی هستند و دغدغه آنها بیشتر از ما است. دغدغه اصلی ما آب شرب استان است که در هیچ جا آب شرب مناسب و پایداری نداریم.
شرب جز کاربریهای مطرحشده در این طرح نیست؟
شهرهایی که در مسیر خط انتقال هستند ممکن است که از این آب استفاده کنند.
یعنی دولت به همان قیمت این آب را از آنها بخرد؟
درشهرهای جنوبی در طرح عمان باید خرید تضمینی شوند.
با چه قیمت قرار است خرید تضمینی انجام دهید؟
هنوز طرحی اجرانشده است که قیمتی تعیین شود.
حداقل 3 دلار و در برخی منابع 7 دلار هم بیانشده بود.
خیر. اولین شهری که از دریای عمان به آن آب میرسد 75 کیلومتر بیشتر از آن فاصله ندارد.
ولی ارتفاع بالایی دارد آب هم شور است و تصفیه میخواهد.
بله انرژی زیادی مصرف میکند و قیمت آب در هر نقطهای متفاوت است . زمانی که از 5 شهر جنوبی خارج شود وارد صنعت میشود و صنعت هم این توجیه را دارد که آب را بخرد . به همین خاطر ما 5 شهر جنوبی نزدیک دریا را برای این طرح انتخاب کردهایم.
خیلیها میگویند که صنعت ما رقابتی نیست و توان خرید این آب گران را ندارد. نظر شما چیست؟
خیر، من فکر میکنم قیمت تمامشده آب برای صنایع کرمان معقول است.
طرح سولکان به کجا رسیده است؟
این طرح برای تأمین آب کشاورزی دشت رفسنجان بود که بین 25 تا 50 درصد باغات این منطقه به خاطر بیآبی خشکشده است. تنها میدانم که تخصیص آن مجددا تمدید شده است.
این طرح اجرایی شده است؟
این جز فعالیتهای بخش خصوصی است و من در آن دخالت و اظهارنظری نمیکنم.
ایدهای هم بهعنوان انتقال آب از تاجیکستان به کرمان بود. آن طرح به کجا رسید؟
بنده اطلاعی ندارم.
من با مدیرعامل اسبق آب منطقهای هم در مورد این طرح مصاحبه هم کردهام.
من اطلاعی از این طرح ندارم.
پس در بدنه کارشناسی وزارت نیرو هم این طرح مطرح نشده است؟
اگر در وزارت نیرو هم مطرحشده باشد ممکن است در حوزه کرمان نبوده است.
طرح انتقال آب از سرشاخههای هلیل برای کرمان با واکنشهای اجتماعی همراه بود و اعتراضات زیادی را هم در پی داشت. خیلیها میگویند اگر طرحهای انتقال حوضه به حوضه بدون در نظر گرفتن منافع مبدأ طراحی شوند طبیعی است که این مناقشات آبی نیز به وجود بیاید. شما هیچ تمهیداتی اندیشیدهاید که آنها را هم در منافع این طرح سهیم کنید؟
طرح برای تأمین آب شرب مرکز استان و رابر است و اگر حرکتهای اجتماعی و اعتراضاتی بوده است ناشی از عدم اطلاع مردم بوده و ما باید بیشتر شفافسازی میکردیم، ما کمتر از یک درصد حوضه آبی جازموریان را به این طرح اختصاص دادهایم.
اگر شخصی بگوید که ماشین تو را دزدیدم برای خرج عمل فرزندم یا دزدیدم پول آن به دبی بروم برای من فرقی ندارد و مهم این است که میخواهد ماشین من را بدزدد.آیا این تعبیر که خیلیها میگویند که شما آب را از بالادست میدزدید درست است؟
خیر. بعضی از اعتراضات دغدغه است و ما به مردم این حق را میدهیم و این کوتاهی ما بوده است که مردم را روشن نکردهایم.چیزی که در افکار آنها است با چیزی که اتفاق میافتد خیلی متفاوت است.
خیلیها میگویند که باوجود سد جیرفت احتیاجی به سد صفا رود نبود . البته شما اشاره کردید که برای تأمین آب شرب بوده است اما این نگاه هم وجود دارد .
سد صفا رود صرفاً برای تأمین آب شرب شهر کرمان و شهرستان رابر و بهعنوان یک گزینه اجباری است.
اگر در استان کرمان بهجای اجرای طرحهای انتقال آب از سوی دولت که مردم هم در برابر آنها زاویه بگیرند، بازار آزاد آب ایجاد میشد که البته بستر قانونی و فرهنگی خاص خود را میطلبد، بهتر نبود؟
اگر بازار آب باشد ما حرفی نداریم.
با قید کلمه «آزاد » مخالف هستید؟
اگر بازار آب باشد و ارزش واقعی آب لحاظ شود ما حرفی نداریم. باید فکری به حال کسری مخزن بکنیم. ما اگر در حد آب قابل برنامه ریزی از دشت ها برداشت کنیم که میزان آن در هر دشت از سوی وزارت نیرو مشخص شده است، در ادامه آن بحث بازار آب معنی پیدا میکند.
اما در حال حاضر حتی انتقال آب درون حوضهای هم انجام نمیشود یعنی کشاورزی باغ خوبی دارد ولی آب مناسب ندارد و برعکس آب خوبی در اختیار دارد ولی باغ بدی دارد . از نظر قانونی انتقال آب به مزرعه کناری هم مجاز نیست.
منع قانونی داریم چراکه بهطور متوسط در اکثر دشتها دوبرابر میزان آب برنامهریزیشده را برداشت میکنیم که این باعث برداشت بیشتر و تنش بیشتر در سفره آبی میشود.
اگر ما آب برداشتی از سفرههایمان در حد آب برنامهریزیشده باشد میتوان این مشکلات قانونی را حل کرد.
آب برداشته میشود فقط در باغ و زمین بیکیفیت استفاده میشود. اینگونه نیست که اگر شما مانع انتقال آب به مزرعه کناری شوید، مصرف نمیشود بلکه در جای بدتر مصرف میشود.
خیر. اگر در این شرایط انتقال آب آزاد باشد هرجومرج عجیبی در بحث آب رخ میدهد اوضاع منابع زیرزمینی بهمراتب بدتر میشود.
یعنی افزایش تقاضا ایجاد میشود؟
بله.
بحث بعدی در مورد پروژه آب خاکستری یا پساب در کرمان است آیا این طرح اجراشده است؟
پروژههای فاضلاب و تصفیهخانه ها پروژههای هزینهبری است، اعتبارات دولتی محدود است. اگر بخواهیم که زودتر به نتیجه برسد راهی ندارد جز اینکه از طریق سرمایهگذاری بخش خصوصی انجام شود. قراردادی را استانداری منعقد کرده است که اگر عملیاتی شود و سرانجام پساب در اختیار ما قرار بگیرد ما مجبوریم بخشی از آن را به سفرههای آبی برگردانیم تا تعادل بخشی را انجام دهیم.
اما برخی پروژههایی که در سطح استان تعریف شدهاند وقتی از منبع تامین آب آنها میپرسیم میگویند فاضلاب شهر!
بله ما با فولاد قراردادی داریم که 400 لیتر از پساب فاضلاب شهر کرمان را در اختیار آن قرار دهیم .
پتروشیمی هم بوده است؟
خیر.
پس قرار است آب آن از کجا تأمین شود؟
تخصیص 20 یا 25 لیتری از محل مواد 27 و 28 قانون توزیع عادلانه آب دارد.
این مقدار برای تأسیس آن بوده است. زمانی که بخواهد به فعالیت بپردازد با این مقدار که نمیتواند فعالیت کند.
اینکه این آب از کجا تأمین میشود من اطلاعی ندارم.
پس آب آن از کجا تأمین میشود؟ پتروشیمی یک صنعت آببر است.
صنایع کرمان بهطورکلی 400 میلیون مترمکعب آب استفاده میکنند. و این مقدار هم در طرح انتقال آب از دریای عمان پیشبینیشده است.
شما با این مقدار 400 میلیون متر مرکب مشکلی ندارید؟ در حال حاضر این مقدار را در اختیار صنعت قرار میدهید؟
این مقداری است که توسط شرکت ترکیهای که مجری طرح انتقال آب از دریای عمان است پیشبینیشده است. آنها با مطالعاتی که انجام دادهاند این مقدار را به صنایع اختصاص دادهاند حتی پیشنهاد آنها 500 میلیون مترمکعب بود و توسعه صنایع را هم در نظرگرفتهاند. ما به این طرح خوشبین هستیم و شرکت اجراکننده هم تاکنون پای تعهد خود بوده است و امیدواریم که بتواند نیاز صنایع را برطرف کند.