محبوبه فیروزآبادی: بخش کشاورزی در خیلی از کشورهای دنیا یارانه میگیرد این ادعای فعالان بخش کشاورزی استان است با این حال آن ها مدعیاند که تولید برخی محصولات کشاورزی استان کاملا اقتصادی است و در این چارچوب شیفت کردن استان به سمت صنعت و معدن را یک اشتباه استراتژیک تفسیر میکنند. با رییس اتاق بازرگانی صنایع و معادن و کشاورزی استان به گفتوگو نشستم و از سیدمهدی طبیب زاده در این خصوص پرسیدم که میخوانید.
آقای طبیبزاده! در سالهای اخیر انگشت اتهام بهسوی بخش کشاورزی دراز میشده است مخصوصاً از سمت بقیه بخشها و آنها متهم میشدند به اینکه مدیریت مصرف آب ندارند. فعالان بخش کشاورزی میگویند اینکه مدیران دولتی مالکیت آنها را بر منابع آبیشان به رسمیت نمیشناسند برایشان چیز عجیبی نیست اما اینکه حتی برخی از مدیران بخش خصوصی هم مالکیت بخش خصوصی را بر منابع آبی به رسمیت نمیشناسد موردنقدشان است . علاقهمندم دیدگاه شفاف شما را در خصوص این بحث و مالکیت بخش خصوصی بر منابع آب بدانم.
در حال حاضر بنده در مورد دو پروژه بازار آب رفسنجان و بازار آب جیرفت؛ به بخش کشاورزی انتقاد داریم. (منظور از بازار آب: یعنی کسانی که آب در اختیارشان است بتوانند منتقل کنند و بفروشند.) بخش کشاورزی ، یک بخش غیر اقتصادی است . این را بارها گفته ام و حتی مورد انتقاد سازمان کشاورزی و مدیران مربوطه این سازمان قرار گرفته ام. اما این واقعیتی است که نمی توان آن را انکار کرد.
ما باید این را در همهجا بگوییم تا متوجه آن بشوند. کشاورزی ۶.۴ میلیارد مترمکعب آب مصرف میکند. قیمت هر متر مکعب آب انتقالی به کرمان از دریای عمان و خلیجفارس، باقیمت قبلی دلار، ۱۵ هزار تومان تمامشده است. متوسط قیمت جهانی آب در هر مترمکعب ۳ دلاراست. فرض کنید شما ۶ میلیارد مترمکعب در کشاورزی آب مصرف میکنید که میشود ۱۸ میلیارد دلار،5 میلیارد کیلووات ساعت برق مصرف میشود.
به نظر من قیمت تمام شده کشوری حداقل ۱۰۰۰ تومان است که البته اینها با نرخهای قبلی دلار است. به عبارت دیگر ۵ هزار میلیارد تومان ورودی برق کشاورزی است و به غیر از آن گازوییل ،کود و سم هم جزء هزینه های مصرفی می باشد. البته خودشان معتقد هستند که 300-350 هزارنفر شغل ایجاد کردهاند.
ورودیهای کشاورزی ۶ میلیارد مترمکعب آب به ارزش ۱۸ میلیارد دلار و ۵ هزار میلیارد تومان برق و ۲ میلیون لیتر سم و چه مقدار کود مصرفشده است. براساس محاسبات سازمان مدیریت ، امسال ۳ درصد GDPاستان کرمان توسط بخش کشاورزی تولید میشود. GDP سال ۹۷، ۵۵ هزار میلیارد تومان است که ضربدر 3 درصد شود، میشود ۱۶ هزار میلیارد تومان؛ یعنی نتیجه ۱۸ میلیون دلار آب، ۵ هزار میلیارد تومان برق و ۲ میلیون لیتر سم و نیروی انسانی تنها ۱۶ هزار میلیارد تومان هست. کاملاً مشخص است که این کار اقتصادی نیست.
چرا؟
به هر دلیلی! چون کشتمان کشت جایگزین ندارد، یکپارچه نیست ،مدیریت نداریم، گیرهای قانونی و ....
در چنین شرایطی اگر من امروز درجایی آب داشته باشم و کشاورزی برایم صرف نکند و بخواهم بروم در یک نقطهای دیگر این آب را مصرف صنعتی کنم اجازه این انتقال را به من داده نمی شود . ما این مالکیت را به رسمیت میشناسیم و میگوییم بازار آب باید اجازه دهد و باید سازوکاری ایجاد شود تا من ارزش آب را بدانم.
در زرند واحد صنعتی داریم که آب را به قیمت 12 هزار تومان برای هر متر مکعب می خرند. این آب از یک چاهی در یک روستا به قیمت ماهی ۲۰۰ میلیون تومان خریداری می شود وسالیانه ۲ میلیارد و ۴۰۰ میلیون تومان یک تلمبه آب را میفروشد. حالا اگر محصولی اینجا تولید کند چقدر باید پرداخت کند. چون آب کشاورزی نیست میتواند آن را بفروشد مترمکعبی12هزار تومان ؟ جالب اینجاست که برای صنعت هم صرف میکند.
در حال حاضر به ازای یک مترمکعب آب در صنعت با تکنولوژی فعلی (لو کلاس) ۳۷۰ هزار تومان ارزش افزوده ایجاد می شود.این در حالیست که اگر همین آب در بخش کشاورزی مصرف می شد تنها ۲ هزار تومان ارزش افزوده ایجاد می شد. ما به به همین دلیل میگوییم کشاورزی اقتصادی نیست. ما متوجه این هستیم که وقتی بازار ۶ میلیارد مترمکعبی بخواهد شکل بگیرد دیگراین قیمتها ، قیمت یک کیلو و یک تن نیست و حتما تعدیل قیمتی صورت می پذیرد اما دیگر این رقم ۲ هزار تومان هم نیست.
ما مالکیت بخش خصوصی را مغتنم میشماریم و دنبال این هستیم تا سازوکار ایجاد کنیم تا بازار آب ایجاد شود و ارزش واقعی آب دربیاید. وقتی ارزش واقعی آب دربیاید میتوان تصمیم گرفت که این آب به سمت کاشت پسته رود یا هندوانه و یا اصلاً فروخته شود و در جایی دیگر استفاده شود.
در فضایی که در وزارت نیرو حاکم است این رویکرد بازار آزاد آب به نظر میرسد که چندان نتواند به بار بشیند. انتقادی نسبت به عملکرد وزارت نیرو در تمام سالهای گذشته وجود دارد و برخی معتقدند یک مافیا و باندی در این وزارتخانه وجود دارد که همیشه بحثهای آبی را به سمت اجرای پروژهها و بحثهای سازه ای میبرد. کما اینکه میگویند اگر قرار بود بازار آزاد آب شکل بگیرد هرگز نباید طرح انتقال آب خلیجفارس و دریای عمان کلید میخورد. بهرغم اینکه بخش کشاورزی آمادگی فروش چاههای خودش را داشت این پروژه کلید خورد و یک عدهدارند در این پروژه آبی نان میخورند. شما این نگاه را چقدر نزدیک به واقعیت میبینید؟
ما هممیشه عادت کردهایم که یکچیز موهومی مانع کارمان شود. استفاده از منافع شخصی و سو استفاده از موقعیتها و پروژهها یکچیز واقعی است و نمی شود آن را انکار کرداما همیشه به این صورت نمی ماند. اینکه ما همیشه یک عامل موهومی به نام مافیا را در ذهنمان پررنگ کنیم انگار که هیچ کار انجام ندادهایم.
در حال حاضر هیچ مقاومتی در برابر راهاندازی بازار آزاد آب وجود ندارد؟
مقاومت ها باید شکسته شود. قانون ارثی که الآن وجود دارد خرد میکند مالکیتها را آن هم باید اصلاح شود. مالکیت باید باشد اما مدیریت باید یکپارچه باشد. ما مالکیتها را خردکردهایم. این خرد کردنها باید اصلاح شود. مقاومت هایی که در آب لحاظ می شود شاید به دلیل همین قوانین موجود در آب باشد. مردم باید خود را دخیل در این بحران بدانند، انجمن های آب باید به عنوان یک سرمایه اجتماعی تشکیل شوند و افرادی هم که آب دارند نباید بگویند به من چه ؟ من چکاره ام؟
ابتدا باید کاری که ما و تسهیل گران حوزه آب انجام می دهیم به نتیجه بنشیند تا شرایط برای فروش آب با قیمت واقعی فراهم شود. مقاومت هایی وجود دارد اما در عین حال واقعیت نیز پیش روی ماست. نمی شود با بهانه اینکه مافیا وجود دارد هیچ کاری انجام نداد.
محدودیت قانونی هم دارد؟
بله فکر میکنم ازلحاظ قانونی انتقال آب درون یک حوزه حتی از یک مزرعه به مزرعه کناری هم ممنوع باشد. شاید یکی از موضوعاتی که ایجاد مانع می کند همین ماده 27 و 28 قانون توزیع عادلانه آب است که حتی کسی درصدد اصلاح آن نیز نمی باشد.
نمایندگان مجلس استان کرمان رویکردشان برای این مسئله چیست؟
به مصداق آن مثل معروف که میگوید شاگرد بداخلاق را مبصر میگذارند، ما از بس از این وضعیت آب و کشاورزی و بی بهرهوری انتقاد کردیم، به ما گفتند شما که اینقدر ادعا میکنید خودتان بیایید و مدیریت کنید. جسارت اجتماعیمان اقتضا می کند که تنها انتقاد نکنیم. به همین دلیل گفتیم اشکال ندارد محوریت را به عهده می گیریم، فقط دستور دهید تا سازمان ها با ما همکاری کنند.
محوریت چهکاری دقیقاً به اتاق کرمان واگذار شد؟
محوریت بهرهور کردن کشاورزی؛ بارویکرد بهرهوری آب. نهادهای مؤثر در کشاورزی را جمع کردهایم، خیلی کارها انجام میشود اما اینها به هم وصل نمیشود. طرح سیماک و طرح کوثر نیر در این زمینه دارند کار می کنند.
نظاممهندسی را هم فعال کردهایم و داریم موانع قانونی را برمیداریم.با کمیسیون کشاورزی مجلس و نمایندگان صحبت کردیم که به اینجا بیایند. باید چند تصمیم اساسی در حوزه آب گرفته شود.
اصلاح قوانین هستند که محیط را باز می کنند و بستر قانونی آن را فراهم می آورند. این کار بر عهده ماست ، تا ابه امروز دو جلسه در شورای گفت و گو گذاشتهایم در ترتیب دادیم تا در سازمان کشاورزی نیز جلسه ای گذاشته شود.
بنابراین بایستی اقتصادی کردن کشاورزی ،و استفاده بهینه از آب را به یک مطالبه عمومی تبدیل کرده ویک سرمایه اجتماعی ایجاد کنیم. منابع آبی مربوط به دولت نیست که عده ای می گویند چون از از دولت خوشم نمی آید ، مصرف می کنم. بایستی به مردم فهماند که آب مایه حیات است. فردا بچه شما هستند که آب گیرشان نمیآید.
الآن یکی از رویکردهایی که در فعالان بقیه بخشها، معدن و صنعت وجود دارد این است که خیلی خوشحال هستند که حجم بالای مصرف آب در ارقام متوجه بخش کشاورزی است آنها خودشان را کامل تبرئه میدانند از نوع مصرف. به نظر میرسد آنها هم کارنامه قابل دفاعی در بخش معدن کاری و صنعت نداشته باشند. درست است؟
مگر سهم مصرف صنعت و معدن در کرمان چند درصد است؟
بخش کشاورزی عدد را قبول ندارد ولی برخی معدنیها تا 4 درصد را قبول دارند.
خیر حداکثر 1.5 درصد است. که در اینیک درصد چقدر میتوانند صرفهجویی کنند؟
این قیاستان مع الفارغ است؟ یکزمان شما میگویید سهمشان از سبد آب استان کرمان کم است و یکزمان میگویید اینها بهره ورانه آب مصرف میکنند. ازنظر شما الآن صنعت بهره ورانه آب مصرف را میکند؟
نه؛ ما الآن به چه چیز باید بیشتر توجه کنیم؟ الآن بحران داریم.
به آنجایی که بیشتر آب هدر میرود؟
واحدهایی فولادی و کنسانتره که در حال راه اندازی هستند ملزم به برگرداندن آب به چرخه هستند. رویکرد بخش صنعت و معدن بر این است که تا 80-85 درصد از آب مصرفی را برگرداند. البته برایشان هزینه دارد اما وقتی که آب گران شد و آن را 12 هزار تومان خریدند می فهمند که کمتر مصرف کنند. من هفته گذشته از طرحی بازدید کردم و دیدم که بخش استحصال آبشان خیلی قویتر از بقیه کارها است و آب را تا 85 درصد برمیگرداندند که این مورد از نظر من با توجه به سهمی که دارد در درجه دوم اهمیت قرار دارد.
ما 70 درصد پرت آب در بخش صنعت داریم. اگر روی 90 درصد تمرکز کنیم نتیجه بهتری خواهیم گرفت. اگر در آب صنعت 20 درصد هم صرفه جویی کنید چقدر آب در اختیار شما قرار خواهد گرفت؟ اما باز هم آب ارزشمند است.
ما نباید با توصیه اخلاقی و یا منع قانونی به دنبال مدیریت مصرف آب باشیم.. مدیریت مصرف آب و صرفه جویی در مصرف منابع آبی تنها با تعدیل قیمت ها و عرضه قیمت آب به صورت واقعی ممکن خواهد بود. وقتی بازار آب راه بیافتد و ارزش واقعی آب معلوم شودو بخش کشاورزی میفهمد که چگونه مدیریت کند و از یک هکتار زمین چقدر برداشت کند و شاید مقداری از آبش را هم به بخش صنعت بفروشد .
منبع: صدای تاک