گروه اقتصاد:
صنایع فولاد و پتروشیمی جایی در استان خشک و بیآب کرمان ندارند این دیدگاه رئیس سازمان حفاظت از محیطزیست ایران است که بهصراحت در سفر به کرمان مطرح کرد و هشدار داد به چنین واحدهایی در داخل سرزمین مجوز نمیدهد. این در حالی است که پیشازاین اخباری مبنی بر متوقف شدن پتروشیمی در محیطزیست منتشرشده بود. برای اطلاع از چندوچون قضیه با مدیرعامل پتروشیمی فجر کرمان مصاحبه کردم. محمد عباسی با پیش کشیدن وضع بهرهوری در کشاورزی، مدعی شد: در بین صنایع عمده بهرهوری مربوط به صنایع پتروشیمی است. باهم این گفتوگو را میخوانیم.
کمتر از یک ماه پیش، عیسی کلانتری (رئیس سازمان حفاظت محیطزیست ایران) در جلسهای در شورای اداری استان کرمان اظهار کردند: «صنایع پتروشیمی بهشدت آب بر است و باید این صنایع به نزدیک سواحل بروند.» نظر شما در رابطه با صحبتهای ایشان چیست؟
خودشان میدانند، من چه بگویم. بنده بارها در همه مصاحبههای خود و حتی در بررسی اقتصادی طرح پتروشیمی فجر این مسئله آمده است که آب موردنیاز این طرح یا از آب حاصل از تصفیه پساب شهری و یا آب دریا خواهد بود و ما بحثی بر سر استفاده از آبهای زیرزمینی نداریم و حتی پتروشیمی بهانه خوبی برای آوردن آب به کرمان بوده و باعث توسعه استان خواهد شد بازهم آقایان اصرار دارند که شما مصرف آب بالایی دارید و کرمان آب ندارد.
پتروشیمی برای استفاده از آب فاضلاب شهری قراردادی با سازمان آب و فاضلاب کرمان منعقد کرده است؟
در رابطه با استفاده پتروشیمی از آب فاضلاب کرمان هنوز تعیین تکلیفی صورت نگرفته است، اما اگر قرار بر استفاده از آب فاضلاب باشد مشتری عمده استفاده از این آب صنعت خواهد بود و یکی از کسانی که متقاضی این امر هستند ما هستیم.
خبرهای مختلفی از استفاده از آب فاضلاب شهری در بخشهای مختلف کشاورزی، فولاد و پتروشیمی منتشرشده است. با توجه به ظرفیت محدود فاضلاب شهری، با کدامیک از این بخشها بهمنظور تخصیص فاضلاب شهری قرارداد دارد؟
تا آنجایی که من میدانم هیچکس؛ نه ما، نه بخش کشاورزی و نه صنایع فولاد قرارداد کاملی برای استفاده از آبهای فاضلاب نداریم. آب حاصل از تصفیه فاضلاب، آب گرانی است و کشاورزی قطعاً نمیتواند این آب را خریداری و استفاده کند. تنها این بخش صنعت است که توان خرید و استفاده از این آب را دارد. تنها صنعتی که میتواند از این آب استفاده کند صنایع فولاد و پتروشیمی هستند. اگر صنایع کشاورزی قدرت خرید و استفاده از این آب گران رادارند، ما حرفی ندارم بروند و این آب را خریداری و استفاده کنند. آب فاضلاب شهری یکی از منابع تأمین آب برای پتروشیمی است و درصورتیکه این آب به پتروشیمی اختصاص پیدا نکرد، انتقال آب از دریا اولویت بعدی خواهد بود و الزاماً مجبور به استفاده از آب فاضلاب برای این صنعت نیستیم.
آیا پتروشیمی فجر مجوزهای سازمان محیطزیست را دریافت کرده است؟
ما مشکلی با محیطزیست نداریم، سازمان محیطزیست یکسری نقطهنظرها داشت که ما آنها را اعمال کردیم و دغدغههای این سازمان را برطرف کردیم.
منظورتان این است که مجوز زیستمحیطی در حال صادر شدن است، ولی هنوز دریافت نشده است؟
بله همینطور است. بنده نه بهعنوان مدیرعامل پتروشیمی فجر، بلکه بهعنوان یک صنعتگر و کسی که عاشق کرمان و محیطزیست خود است و به گفته مسئولان محیطزیست دوستدار و دغدغه اول من محیطزیست میباشد؛ اما اشتغال و توسعه استان و نگرانیهای مسئولان متعهد این استان به آینده ازیکطرف و مصرف بیرویه آب در بخش کشاورزی از طرف دیگر بسیار نگرانکننده است. بنده معتقدم که اگر یکزمانی ما اینطور فکر میکردیم که صنایع باید به خاطر محیطزیست از مراکز پرجمعیت دور شوند، امروزه صنایع با رعایت مسائل زیستمحیطی، باید برای استفاده از آب فاضلاب بهعنوان یک آب پایدار و ایجاد اشتغال به مراکز پرجمعیت نزدیک شوند. امروزه آب از هر مسئله دیگری مهمتر است، به بهانه همین پتروشیمی و صنعت ما باید آب را به کرمان بیاوریم.
اگر ما بیایم همین صنایع را هم حذف کنیم، دیگر کدام سرمایهگذاری در پروژه انتقال آب میتواند مشارکت نماید. برای انتقال آب از دریا به کرمان بالای سه دلار هزینه پیشبینی میشود. کشاورزی که در حال حاضر برای هر مترمکعب تنها 100 تومان میپردازد، کی میتواند هزینه این آب گران را بپردازد.
طرح استفاده از انتقال آب از دریا در چه مرحلهای قرار دارد و به کجا کشیده شده است؟
تفاهمنامه پتروشیمی فجر با شرکت انتقال آب خلیجفارس به قوت خود باقی است و انشالله بعد از مشخص شدن وضعیت مالی شرکت فجر کرمان، این تفاهمنامه تبدیل به قرارداد خواهد شد.
اخیراً شاهد بحثهای زیادی از آب بر بودن صنعت پتروشیمی در استان هستیم و بسیاری از فعالان حوزههای محیطزیست انگشت اتهام خود را در بخش مصرف آب به سمت پتروشیمی دراز میکنند. این در حالی است که بسیاری از کارشناسان معتقدند میزان بهرهوری و اشتغالزایی صنعت پتروشیمی نسبت به کشاورزی بسیار بیشتر است. نظر شما در این رابطه چیست؟
میزان مصرف آب در بخش کشاورزی از دغدغههای اصلی مسئولان بوده است حتی از قبل از انقلاب، متأسفانه به دلایلی این مهم تاکنون موردتوجه جدی قرار نگرفته است. متوسط میزان آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی حدود 93 و در صنعت حدود 3 درصد است. این آمار در استان نیز تفاوت چندانی ندارد و بیش از 90 درصد مصرف آب استان مربوط به بخش کشاورزی است و صنعت نقش بسیار کمی در مصرف آب استان دارد.
حتی اگر فرض کنیم که همه آبی که در بخش کشاورزی استفاده میشود سالم است یعنی برداشتها صحیح و قانونی است، میزان بهرهوری دریافتی از بخش کشاورزی حتی با همین صنعت نصف و نیمهای که در استان وجود دارد قابلمقایسه هم نیست.
عمده اشتغال مربوط به بخش صنعت است، این در حالی است که آمار کشاورزی استان نسبت به سایر استانها بهتر هم هست. عمده رقم تولید ناخالص ملی مربوط به صنعت است. اگر بخواهیم کشاورزی را هم به سمت بهرهوری ببریم باید زمینه ایجاد صنایع پاییندستی کشاورزی فراهم کنیم چراکه خود کشاورزی ما آنچنان اقتصادی نیست و مصرف آبش نیز بسیار بالاتر از بخش صنعتی است.
با این بحران آب، آب استان نباید در کشاورزی مصرف شود، نباید با هزار زحمت از زیرزمین کشیده شده و برای کاشت محصولی چون هندوانه استفاده شود. حتی در مورد محصولی چون پسته، بیایند میزان بهرهوری و میزان مصرف آب و سرمایهگذاری اولیه آن را بسنجند.
ما در صنایع غیر کشاورزی استان، صنایعی چون مس باهنر و سرچشمه راداریم، صنعت لاستیک و روغن راداریم، این صنایع برای استان اشتغال قابلتوجهی ایجاد کردهاند و مصرف آب بسیار پایینی هم دارند.
درحالیکه راندمان و اشتغال این صنایع نسبت به کشاورزی که همه آب را مصرف کرده است بسیار بیشتر است باز عدهای میآیند و میگویند آب را به صنعت اختصاص ندهید، به پتروشیمی اختصاص ندهید.
مسئلهای که من طی این چند سال احساس میکنم این است که نوبت به ما کرمانیها که میرسد، از همه معادلات سیاسی و اقتصادی سخن به میان میآید و کاربردی میشوند. خراسان آب دارد ما نداریم؟ یزد، اصفهان، استان مرکزی، اراک، تبریز، کرمانشاه، آبدارند؟ همه این استانها دارای صنایع پتروشیمی بزرگی هستند و بعضی نیز بهتازگی اقدام به زدن صنایع پتروشیمی در استان خودکردهاند.
میخواهید بگویید نسبت به استان کرمان سختگیری میشود؟
ببینید نسبت به استانهای دیگر ما کمترین فاصله را با دریاداریم، اگر بخواهند آب را وارد ایران مرکزی کنند باید ابتدا از کرمان رد شوند. در حال حاضر زیرساختهای استان کرمان برای انتقال آب بسیار خوب هست، آنوقت ما محکومیم به اینکه آب کم داریم و نباید از صنایع آب بر استفاده کنیم، نباید صنعت پتروشیمی داشته باشیم، اما استانهای دیگر صنایع پتروشیمی داشته و حتی بعضی از آنها بهتازگی اقدام به این کارکردهاند و هیچیک مشکلی در این رابطه ندارند. این هم مظلومیت ماست، سطح دستیابی به آب حتی سطح آبهای زیرزمینی در استانهای دیگر خیلی هم از ما بدتر است، ولی بخواهند نام ببرند میگویند کرمان!
اصفهان، خراسان، آذربایجان و...چه صنایعی دارند؟ چه مقدار از صنعت نفت سهم دارند! چقدر فولاد و دیگر صنایع بزرگ دارند! تمام این صنایع آب براند و بسیاری از آنها بعد از انقلاب ساختهشدهاند.
درصورتیکه وقتیکه ما به محیطزیست میرویم، به وزارت نفت میرویم، میگویند استان کرمان آب ندارد. فردی نشسته در تهران و راجع بهکل کشور تعیین تکلیف میکند خط لوله اتیلن غرب کشور آری، شرق کشور خیر! آیا استانهای دیگر آب زیاد دارند ما نداریم؟ آیا غرب کشور مشکل محیطزیستی ندارد فقط شرق دارد و آنهم کرمان. یک نفر بیاید و تحقیق کند که آیا مشکل آب کرمان حادتر است یا خیلی از مکانهایی که صنعت نفت در آنها سرمایهگذاری بزرگ کرده است؟!
و حرف آخر؟
توسعه نیازمند همراهی و همدلی است. هرجایی که مسئولان قسمتهای مختلف برای پیشرفت یکصدا شدند آنجا پیشرفت داشته است شاهد مثال استان همجوار ما یزد میتواند الگوی توسعه خوبی باشد. نمیشود حرف از توسعه زد ولی برای حل کوچکترین مسئله نیاز به طی مراحل سخت و پشت سرنهادن پیچهای غیر ضرور بود تجربه تلخ این مدت نشان میدهد برای انجام ندادن کوچکترین کار در این استان همه قوانین و دستورالعملها بکار میروند تا مبادا این اتفاق صورت بگیرد. مسئله آب کوچکترین مشکل پتروشیمی است نه بزرگترین آن، مشکل زیستمحیطی برای مجتمعی که تکنولوژی روز دنیا را استفاده میکند تقریباً بیمعناست، مشکل تخصیص زمین برای استانی که وسط کویر لمیزرع قرارداد و هیچ مصرف پیشبینیشدهای هم ندارد واقعاً خندهدار است و قس علیهذا