پسته مهمترین محصول ارزآور استان کرمان محسوب میشود و حفظ این ظرفیت از اهمیت ویژهای برخوردار است. چندی است که صادرات محصول پسته با مشکلاتی چون بیمه، حملونقل و تحریم دستوپنجه نرم میکنند اما با اضافه شدن مصوبه جدید دولت که محسن جلال پور، رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران از آن بهعنوان «غول پیمانسپاری ارزی » یادکرده است مشکلات صادرکنندگان دوچندان شده است.
صحبت از پیمانسپاری ارزی در حالی به میان آمده است که دولت در دهه 60 و 70 نیز تجربه ناموفق این سیاستگذاری را پشت سر گذاشته و به قول رئیس سابق اتاق بازرگانی ایران در همان دهه بهزحمت به درون کوزه سیاستگذاری دولت برگردانده شد.
به اعتقاد تعدادی از کارشناسان و فعالان این بازار ، این سیاستگذاری در کنار تولید کم محصول پسته و کیفیت پایین آن در سال جاری بهمانند سم مهلکی خواهد بود که کمر صادرات این محصول را خواهد شکست.
یک فعال بازار پسته در خصوص مشکلات مربوط به صادرات پسته و از دست دادن احتمالی بعضی از بازارهای صادراتی به خبرنگار صدای تاک میگوید: تولید کم پسته مخصوصاً در استان کرمان، روی همهی بازارهای هدف تأثیر گذاشته است و پسته کمی صادر میشود و با توجه به پیمانسپاری ارزی هم که جدیداً اعمال میشود، باید گفت تقریباً صادرات پسته تعطیلشده است.
حسین صداقت در ادامه میگوید: بنده تعجب میکنم از مسئولینی که این قانون خود تحریمی را بدون مطالعه و مشورت با دستاندرکاران تصویب کردهاند. وقتیکه خود دولت از برگشت ارز صادرات نفت به سیستم بانکی عاجز است، چطور توقع دارد صادرکنندگان بخش خصوصی بتوانند ارز حاصل از صادرات را به سیستم بانکی برگردانند.
او در خصوص مشکلات ایجادشده در این رابطه برای صادرکنندگان میگوید: صادرکنندگان هرکدام به روش خاصی طی این چند سال تحریم، برای خود سازوکاری را فراهم کرده و ارز حاصل از صادرات را به کشور برمیگرداند ولی با روشی که بانک مرکزی تصویب کرده است امکان صادرات و برگشت ارز نیست و بخش خصوصی در بلاتکلیفی به سر میبرد و نمیداند که با قراردادهایی که از اول مهر با طرفهای خارجی بسته چکار کند.
حسین مهرابی، دیگر فعال بازار صادراتی پسته در خصوص پیمان سپاری ارزی می گوید: «قیمتگذاری پسته در بازار براساس عرضه و تقاضاست و با دلار آزاد قیمت میخورد، ولی صادرکنندگان باید با نرخ سامانه نیما ثبت کنند و ارزشان را در سامانه نیما بفروشند و همین اختلاف قیمتی بین این دو نرخ تمایل برای صادرات را تا حدی کاهش میدهد»
براساس گفتههای او معضل اصلی صادرات پسته، عرضه کم نیست و علیرغم کمبود محصول پسته و کاهش کیفیت تقریبی آن، 50 هزار تن پسته برای کل کشور برآورد شده است و 30 هزار تن مازاد پسته سال قبل نیز به این عدد اضافهشده و عرضه پسته را تا 80 هزار تن افزایش میدهد.
اگرچه او بحث در رابطه با از دست دادن تعدادی از بازارها را با توجه به تجربه 60 ساله صادرات پسته در ایران زودهنگام میداند اما در بخشی از صحبتهایش به کاهش خرید چینیها از محصول پسته میگوید و میافزاید: تازه یک ماه است که ما صادرات پسته را پشت سر گذاشتیم، ولی موضوعی که تا الآن در بازارها مشاهدهشده این است که علیرغم فروش هرساله ما به بازارهای خاور دور منجمله چین و توابع آن، تاکنون چینیها خرید جدی از ما انجام ندادهاند.
رئیس کمیسیون بازرگانی اتاق کرمان در خصوص مشکلات موجود در بخش صادرات پسته به خبرنگار صدای تاک میگوید: با توجه به اینکه دولت گفته است ارز برگشتی از صادرات در سامانه نیما و با نرخ 8 هزار 500 تومان فروخته شود، میزان صادرات کاهشیافته است.
محمدعلی محمد میرزائیان در ادامه میگوید: صادرکنندگان بیشتر به دلیل حفظ مشتریهای خارجی خود و یا بدهیهای بانکی مجبور به صادرات هستند.
میرزائیان میافزاید: وقتی افراد پسته را با نرخ آزاد خریداری میکنند، چگونه میتوانند برمبنای نرخ نیمایی تحویل دولت دهند، اصلاً امکان این وجود ندارد و به خاطر همین است که صادرات تعطیلشده است.
براساس گفتههای او صادرات پسته به کمتر از نصف رسیده است و تنها مبلغ ریالی صادرات به دلیل افزایش قیمت دلار افزایش داشته است.
به اعتقاد رئیس گروه بازرگانی اتاق کرمان، با شرایطی که دولت درزمینهٔ صادرات محصول اعلام کرده است، امکان ادامه صادرات پسته در استان وجود ندارد.
او در ادامه میگوید: شفافیت به این معنی نیست که دولت بیاید و در سیستم نیما ارز را وارد کند، بلکه دولت باید ارز را بر مبنای نرخ آزاد اعلام کند تا هم صادرات انجام شود و همارز وارد کشور شود.
میرزائیان ضمن تائید صحبتهای صادرکنندگان در رابطه با شناسایی راههای دور زدن تحریم و صادرات، با ثبت حسابها در سامانه نیما میگوید: ما یک فرصت طلایی را از دست دادیم و آنهم از زمانی شروع شد که دولت اعلام کرد که ارز صادراتی باید در سامانه نیما ثبت شود.
وی در ادامه میگوید: این مسئله از زمانی به وجود آمد که بخشنامههای دولتی یکی پس از دیگری و پشتهم آمد و سیستم را مختل کرد، نه صادرکننده میدانست که باید چکار کند و نه واردکننده و تقریباً ما یک فرصت طلایی را برای صادرت از دست دادیم. الآن هم با این تحریمهای امریکا ما این فرصت را دیگر نداریم که بتوانیم محصولاتمان را صادر کنیم، مشکلات خیلی بیشتر شده است و این فرصت سوخت شده است.
علی رغم اظهارات صادرکنندگان و رئیس کمیسیون بازرگانی اتاق کرمان در خصوص کاهش صادرات پسته با وجود پیمان سپاری ارزی، عضو هیئتعلمی پژوهشکده پسته می گوید: در حال حاضر چیزی که مهم هست کمبود محصول است چراکه ما بهاندازه کافی محصول نداریم که بتوانیم به مشتریهای سابق خود بدهیم و این مهمتر از پیمان ارزی است.
براساس گفتههای محمد عبداللهی عزتآبادی، مسئله کمبود محصول مشکلی در بلندمدت ایجاد نمیکند ولی در کوتاهمدت ممکن است که کشورهایی چون آمریکا و ترکیه جایگزین شوند.
او در خصوص صحبتهای مطرحشده توسط صادرکنندگان و شناسایی روشها و راههای صادراتی با ثبت در سامانه نیما میگوید: ما چون حجم زیادی محصول پسته نداریم، به نظر من هیچ اشکالی درروند صادرات پسته به وجود نیامد. ما در سالهای 76 -77 بحثهایی پیرامون مسائل بهداشتی در خصوص صادرات پسته داشتیم و منجر شد که پسته صادر نشود اما مسئله تحریم را قبلاً هم داشتیم و این مسئله نتوانست مشکل چندانی در خصوص صادرات ایجاد کند.
او در خصوص خسارتهای احتمالی صادرکنندگان در خصوص پیمانسپاری ارزی میگوید: دپیمان ارزی اگر قرار باشد کسی هم ضرر کند تولیدکننده است، چراکه تجار میتوانند براساس قیمت دلاری که میفروشند به تولیدکننده پول بدهند، یعنی تأثیر قیمت درنهایت برای تولیدکننده است.