«درباره پسماندهای ویژه، کلیپی دارم که اگر به شما نشان دهم شما یک قطره از آب شهرستان را نمیخورید.» این جمله را محمود علیرضایی رییس اداره حفاظت از محیطزیست سیرجان در جلسه شورا دو هفته پیش گفت.
جمله رعبآوری که اعضای شورا با شنیدنش واکنش نشاندادند و خطاب به او گفتند: « خوب است شما هفتهای یکبار بیایید اینجا حداقل ما این چیزها را بدانیم.» رییس محیطزیست در آن جلسه این را گفت که « شما بروید ببینید بیمارستانها زبالههای خود را کجا میریزند،جایی که فاصلهاش تا مخازن آب شرب شهر ۳۰۰-۴۰۰ متر است و بر روی سفرههای آبزیرزمینی قرار گرفته است.»
به نوشته هفته نامه پاسارگاد موضوع پسماندهای ویژه موضوع جدیدی نیست و سالهاست در نشریات موضوع رهاسازی پسماندهایویژه مورد بحث قرار گرفته و هیچوقت هم کاری برای آن انجام نشده است و مسئولیت آن را نیز هیچ ارگانی قبول نمیکند. اما این بار موضوع از این حیث اهمیت دارد که زبالههای بیمارستانی بر روی سفرههای آب زیرزمینی ریخته شده است و به گفته رییس محیطزیست با نفوذ شیرابه به داخل زمین، امکان آلوده شدن آبهای زیرزمینی وجود دارد.
حال اینکه در قانون مدیریت پسماندها بر بیخطر کردن پسماندهای ویژه تاکید شده و بر اساس قانون، مدیریت پسماند با شخص یا سازمان تولیدکننده پسماندهای ویژه است: «ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﺎده ۱۱ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ ﺗﻤﺎم ﻣﺮاﮐﺰ ﺗﻮﻟﯿﺪﮐﻨﻨﺪه ﭘﺴﻤﺎﻧﺪهای وﯾﮋه ﺑﺎﯾﺪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺟﺪاﺳﺎزی ﭘﺴﻤﺎﻧﺪهای ﻋﻔﻮﻧﯽ و ﭘﺮﺧﻄﺮ از زﺑﺎﻟﻪهای ﻋﺎدی اﻗﺪام ﮐﻨﻨﺪ.» همچنین ﺑﻪ اﺳﺘﻨﺎد ﻣﺎده ۱۳ ﻗﺎﻧﻮن ﻣﺪﯾﺮﯾﺖ ﭘﺴﻤﺎﻧﺪ «ﻣﺨﻠﻮط ﮐﺮدن ﭘﺴﻤﺎﻧدهای ﭘﺰﺷﮑﯽ ﺑﺎ ﺳﺎﯾﺮ ﭘﺴﻤﺎندها وﺗﺨﻠﯿﻪ و ﭘﺨﺶ آنها در ﻣﺤﯿﻂ ﻣﻤﻨﻮع اﺳﺖ.» حال با توجه به این قوانین صریح و روشن این سوال پیش میآید که چرا این اتفاق رخ داده است؟
زبالههای بیمارستانی رها شده
برای مشاهده آنچه که رییسمحیطزیست آن را فاجعه مینامد راهی محل مورد نظر میشویم، پس از رسیدن به انتهای شهرک صنعتی و کمربندی، سمت راست کمربندی جاده خاکی وجود دارد. جلو که میرویم در دو طرف جاده به فاصلههای چند متری ته مانده زبالههای ویژه را میتوان دید، شیشههای شربت، سر سرنگ، پوکههای آمپول و…. سوخته شده همه از این حکایت داشت که این رویه از مدتها پیش وجود داشته است.
عکس تزیینی است و ارتباطی با این گزارش ندارد بعد از گذشتن از آثار سوختگی، به محلی میرسیم که تا چشم کار میکند زباله وجود دارد، آن هم زباله بیمارستانی و عفونی. زبالههایی که بیشترشان سوختهاند و در بینشان به مدد تعجیل پیمانکار مقداری نسوخته باقی مانده است.
در لابهلای آنها همه چیز یافت میشود از سرنگ و سرم و پوکههای آمپول و آنژیو گرفته تا باندهای آغشته به خون و حتی سربرگهایی از بیمارستان امامرضا(ع) که بر روی آن نام بیمار و تاریخ ویزیت و پزشک معالج هم نوشته شده است.
باد شدیدی در حال وزیدن است و همراه با وزیدن باد زبالههایی که سبکتر هستند در بیابان پخش میشوند. بوی نامطبوعی فضا را پر کرده است. شیرابه سیاهرنگی از زبالهها جاری شده. در فاصله چند صدمتری و در روبروی محلی که زبالهها ریخته شده درختان و فضایی دیده میشود که به گفته رییس محیطزیست محل شبکه تغذیه آبشرب است. محلی که مستقیم در مسیر وزش باد نیز قرار گرفته است.
بیمارستان نمیتواند منکر این قضیه شود
اگرچه به گفته رییس اداره محیطزیست زبالهها متعلق به بیمارستان امامرضا(ع) است و با توجه به سربرگهای بیمارستان در بین زبالهها بیمارستان نمیتواند منکر این قضیه شود اما موسی نصراللهپور رییس بیمارستان امامرضا(ع) میگوید« پیرو این قضیه پیمانکار را خواستیم او منکر این قضیه شد و گفت در چند ماه اخیر زبالهها را در سایت زباله ریخته است.»
ادعایی که تورج صادقی معاون خدمات شهر، شهرداری سیرجان آن را رد میکند: « نه اصلا زبالههای عفونی در سایت زباله شهرداری ریخته نمیشود.»
رییس بیمارستان امامرضا(ع) مدعی است که بیمارستان دستگاه امحا زباله دارد و در حالحاضر هم فعال است. اما او این را هم اضافه میکند که «گاهی اوقات این دستگاه مانند هر دستگاهی ممکن است خراب شود.»
نصراللهپور ادامه میدهد: پیمانکاری داریم که هم برای شهرداری و هم برای بیمارستان کار میکند و یکی از تعهداتش هم این است که برود زبالهها را به نحو بهداشتی امحا و در سایت زباله دفن کند. اما اینکه زبالهها در جایی غیر از سایت زباله ریخته شدهاند و فیلمش را هم بچهها در کارگروه بهداشت و درمان دیدهاند باید پیگیری کنیم و اگر بعضا بوده با آن برخورد خواهد شد.
به گفته رییس بیمارستان امام رضا (ع) روزانه در این بیمارستان ۳۰۰ کیلو زباله عفونی تولید میشود و دستگاه امحا زباله این ظرفیت را دارد که زبالههای عفونی را غیرعفونی کند و تحویل دهد.
او میگوید: «البته دستگاه مدتی کار نمیکرد، اما با ورود بنده اقدام به تعمیر دستگاه و فرستادن نیروها جهت آموزش به تهران کردیم و به مدت ۲۰ روز نیروها آموزش دیدند و از این به بعد انشالله مشکلی در این زمینه نخواهیم داشت.»
او ادامه میدهد: در عین حال دانشگاه علومپزشکی کرمان اخیرا پیمانکاری را مشخص کرده که زبالههای عفونی سراسر استان را به صورت متمرکز جمعآوری کند و زباله را میبرد در سایتی که تعریف میکند یا در هرکدام از بیمارستانها که دستگاه امحا زباله دارند بیخطر میشوند. تا یکماه آینده آن شرکت متعهد شده کارش را آغاز کند.
وی افزود: البته مطبها و آزمایشگاهها و مراکز خصوصی باید خودشان زبالههایشان را بیخطر سازند. او با بیان اینکه مسئولیت زبالههایی که اینجا ریخته شده را قبول نداریم، میگوید: بیمارستان مسئولیت زبالهها را به پیمانکار داده و پیمانکار هم منکر قضیه شده است. طبق قراردادی که با پیمانکار داریم ایشان موظف است که زبالهها را ببرد در سایت زباله دفن کند و ماهیانه از ما پول میگیرد. با این حال اگر مستنداتی دارید به ما ارایه دهید تا برخورد قانونی صورت گیرد.
ریختن زباله روی سفره مشکل ایجاد میکند
دکتر موسی نصراللهپور در جواب این سوال که آیا زبالههای ریخته شده بر روی سفرههای آب زیرزمینی از نظر بهداشتی مشکلی ایجاد نمیکند، میگوید: «طبیعتا اگر روی سفره ریخته شده باشند مشکل ایجاد میکند.»
اما دکتر محمد رضوی رییس مرکز بهداشت میگوید: « با توجه به بازدیدی که بنده داشتم، چون مقدار زباله ریخته شده خیلی کم بود این میزان زباله برای سفرها خطری ندارد و فقط بادی که میوزد ممکن است خدای نکرده برای مردم مشکل ساز و باعث انتقال بیماری شود.»
اما رییس محیطزیست کم بودن میزان زباله ها را قبول ندارد: «حداقل یک سوم هکتار را این زبالهها خراب کردند. آن هم کنار مخازن تغذیه آب شرب قرار گرفتهاند. اگر مرکز بهداشت تضمین میکند مشکلی ایجاد نمیشود خب زبالههای عفونیشان را بیایند بریزند.»
علیرضایی ادامه میدهد: «تعجب میکنم ریس مرکز بهداشت میفرمایند زبالههای عفونی که روی سفره آب زیرزمینی رها میشوند هیچ خطری برای سفرها ایجاد نمیکند، با یک بارندگی شیرابه زبالهها وارد سفرههای آب زیرزمینی میشود. زبالههایی که آنجا ریخته شدند عفونی بودند و بوی گندش فضا را پر کرده بود. علاوه بر آن سگهای ولگرد میآیند از درون آنها تغذیه میکنند که هم باعث بیماری خودشان و هم باعث انتقال فیزیکی میشوند. چون نزدیک مخازن آب شرب هست راحت میتوانند بیماری را انتقال دهند. زیرا جایی که زبالهها ریخته شدند با مخازن آب شرب کمتر از ۳۰۰ متر فاصله دارد.»
از نظر رییس محیطزیست این کار توجیهناپذیر است و جزو تخلفات زیستمحیطی محسوب میشود: «متخلفان به دادگاه معرفی میشوند چون ما با سلامت جامعه نمیتوانیم مماشات کنیم.»
به عقیده رییس اداره محیط زیست وقتی مرکز بهداشت واحد بهداشت محیط دارد، بیمارستانها نیز کارشناس بهداشت محیط دارند آنها باید نظارت مستقیم بر پسماندها داشته باشند که کجا ریخته میشوند. رییس مرکز بهداشت اما معتقد است «احتمالا یکی دو بار پیمانکار زباله ها را در منطقه مورد اشاره ریخته است. خود پیمانکار هم باید بیاید جواب دهد که به چه علت این کار را انجام داده است.»
رضوی در جواب این سوال که اگر زبالهها در سایت زباله هم ریخته شوند اما بیخطر نشوند باز هم خطرآفرین هستند؛ میگوید: « در سایت زباله اگر به طریق بهداشتی دفن شود مشکلی ایجاد نمیشود.»
اما رییس اداره محیطزیست میگوید« اینکه تا قبل از این، بیمارستان زبالههایش را در سایت زباله میریخته من در جریان نیستم. البته هیچ فرقی نمیکند آنجا ریخته شود یا در سایت زباله، چون اگر زبالهها بیخطر نشوند مشکلزا خواهند بود.»
علیرضایی تصریح میکند: « طبق قانون مدیریت پسماند کلیه پسماندهای ویژه باید امحا شوند و تبدیل به زبالههای عادی شوند و بعد در سایت زباله دفن شوند. اینکه ایشان میفرمایند با دفن بهداشتی مشکلی ایجاد نمیشود شاید ایشان قانون را بهتر بلدند.»
مراکز درمانی در سطح شهر زبالههایشان را کجا میریزند؟
اینکه سایر مراکز درمانی سطح شهر کجا زبالههایشان را میریزند سوال بیجوابیست. بهطوریکه رییس مرکز بهداشت میگوید در رابطه با سایر مراکز درمانی سطح شهر بارها نامهنگاری انجام شده و بنا شده قرارداد با بیمارستانها ببندند و پیمانکاری هم مشخص شود که زبالهها را جمعآوری کنند.
او میگوید: «علت اینکه تا الان این کار انجام نشده، بحث مالی بوده است، چون یا خودشان باید دستگاه را تهیه کنند یا اینکه با بیمارستانها قرارداد ببندند. به هرحال مرکز بهداشت نامهنگاری کرده و تذکر هم داده اما کسی برای قرارداد اقدام نمیکند.»
او میگوید: وظیفه مرکز بهداشت نیست که پیمانکار را پیدا کند، این بیشتر وظیفه شهرداریست. درواقع باید پیشنهادش در کارگروه بهداشت و درمان مطرح شود و اینها را به این کار ملزم کنند. اما رییس اداره محیط زیست دیدگاه دیگری دارد: « در مورد اینکه سایر مراکز درمانی سطح شهر کجا زبالههایشان را میریزند رییس دانشکده علومپزشکی به بنده گفتند که با یک شرکت قرارداد دارند و زبالهها را جمعآوری ، امحا و دفن میکند.»
تا آخر ایستادهام
تورج صادقی معاون خدمات شهرداری سیرجان به صراحت تاکید میکند که شهرداری بر اساس قانون نباید زبالههای بیمارستانی را تحویل بگیرد و ما هم تحویل نمیگیریم.
او میگوید: «بیمارستان خودش پیمانکار دارد و موظفند زبالهها را ضدعفونی و بیخطر کنند و طی قرارداد تحویل شهرداری دهند. اما هنوز با شهرداری قرارداد نبستهاند.»
رییس اداره محیطزیست هم با تاکید میگوید: «من تا آخر محکم ایستادهام چون اگر شهرداری این کار را انجام دهد میگوییم علم به این ندارد که چه فاجعهای رخ میدهد و برایمان قابل هضمتر است. اما آنها متولی سلامت شهر هستند حالا عمدا یا سهوا این کار را انجام میدهند که واقعا نگرانکننده است.»