رسول منتجب‌نيا:
براي ايجاد يك پديده تاريخي و اجتماعي ممكن است علل و عوامل فراواني دست به دست هم دهند. مساله‌اي كه مردم را آماده كرده بود، عملكرد بد و منفي نمايندگان مجلس و دولت گذشته بود.
اعتماد نوشت: رسول منتجب‌نيا، قائم‌مقام دبيركل حزب اعتماد ملي و يكي از اعضاي شوراي عالي سياستگذاري انتخابات اصلاح‌طلبان راي مردم در انتخابات هفتم اسفند را بروز نوعي اعتراض از سوي آنها نسبت به كساني مي‌داند كه تلاش كردند به شيوه‌هاي غيراخلاقي به آنها جهت دهند. او هم مانند بسياري از اصلاح‌طلبان نسبت به نحوه بررسي صلاحيت‌ها اعتراض دارد و از مسوولان مي‌خواهد تا پيام اين راي را درك كنند و اعتراض مردم را بشنوند.
ارزيابي شما از كم و كيف دور اول انتخابات مجلس دهم چيست؟ اصلاح‌طلبان با چه ابزارهايي توانستند چنين نتيجه‌اي در اين انتخابات بگيرند؟
انتخابات دهمين دوره مجلس شوراي اسلامي داراي ويژگي‌هاي خاص پيش و پس از انتخابات بود. در مقدمه انتخابات شاهد حضور گسترده كانديداها براي ثبت نام بوديم كه به نوبه خود پديده نويي بود. بيش از ١٢ هزار نفر براي رقابت سياسي ثبت نام كردند. اين پديده را برخي به عنوان تهديد و توطئه عليه نظام و مسوولان قلمداد كردند و برخي ديگر، از جمله بنده، آن را به عنوان يك فرصت براي نظام و ملت به شمار آورديم.
استدلال‌تان چه بود؟
معقتد بوديم در ميان ملت ما چنين بلوغ و رشدي پيدا شده كه هزاران نفر صلاحيت و شايستگي را در خود احساس كرده و براي اينكه در معرض راي مردم قرار گيرند حس مسووليت و تعهد كردند. اين دو برداشت وجود داشت. هر دو طرف هم تحليل خودشان را ارايه مي‌كردند. پديده ديگري كه اتفاق افتاد و آن هم كم‌نظير بود، برخورد شديد و گسترده هيات‌هاي نظارت و بعد هم شوراي نگهبان در مساله بررسي صلاحيت نامزدها بود. براي اولين بار به گونه‌اي رفتار شد كه اكثريت قريب به اتفاق نيروهاي شاخص و اثرگذار اصلاح‌طلبان را در سطح كشور ردصلاحيت كردند و تعداد بسيار اندكي را باقي گذاشتند. برخي آن را در حد يك درصد مي‌شمردند. اين در جاي خود و به نوبه خود در تاريخ انقلاب بي نظير بود كه اينگونه از نظر كمي و كيفي ردصلاحيت انجام شود. با وجود انتقادها و اعتراض‌ها و حتي اعتراض از سوي شخصيت‌هاي بزرگ حوزه، دانشگاه و مسوولان و اين اتفاق رخ داد. حتي برخي ائمه جمعه كشور از جمله آيت‌الله دري نجف‌آبادي و آيت‌الله واعظ‌طبسي اعتراضاتي كردند كه چنين اعتراضاتي در انقلاب سابقه نداشت. سخنان تند رييس‌جمهور محترم و اعتراض شديد او به اينگونه برخوردها جزو مسائلي بود كه پس از ٣٧ سال از پيروزي انقلاب سابقه‌اي از اينگونه اعتراضات نديده بوديم.
اصلاح‌طلبان هنگام بستن ليست تهران با چه شرايطي مواجه بودند؟
با همه برخوردهاي تند و خشني كه انجام كار جديدي كه صورت گرفت، ائتلاف همه گروه‌ها و اشخاص اصلاح‌طلب بود. به هر حال با همه تلخي و سلايق گوناگون مصلحت ديدند كه براي پيشگيري و رفع اختلافات موجود، ائتلافي را سامان دهند. حتي با حزب اعتدال و توسعه كه به طيف رييس‌جمهور نزديك‌تر است، ائتلاف شد و ليست حداقلي را تنظيم كرده و به مردم معرفي كردند. اين كار بعد از تلاش‌ها و زحمات زياد انجام گرفت و با وجود اينكه اين ليست براي هيچ كدام از ما قانع كننده، رضايت‌بخش و مطلوب نبود اما با توجه به شرايط تحميلي بر ما و ضرورت وحدت و انسجام به چنين ليستي تن داديم.
با وجود ردصلاحيت‌هاي جريان اصلاح‌طلب چگونه توانستند پايگاه راي خود را مجاب كنند و پاي صندوق‌هاي راي بكشانند؟
زمان تبليغات انتخاباتي ديديم كه فضاي نابرابري بين دو جناح وجود داشت. يك جناح با تمام قوت و قدرت و امكانات وسيع وارد صحنه شده؛ تمام شهرها را با پوسترها و بنرهاي رنگي و اعلاميه‌ها رنگ آميزي كرده و هيچ‌گونه نگراني و محدوديتي براي او متصور نبود. بسياري از تريبون‌ها به‌شدت از آن جناح حمايت و آن را تقويت مي‌كردند. جناح اصلاح‌طلب امكانات بسيار كمي در اختيار داشت؛ در حدي كه بتواند پوسترها و تراكت‌هاي كوچكي را در اختيار مردم بگذارد و به مردم اطلاع دهد كه چه نامزدهايي معرفي كرده بود. از بنرها و پلاكاردهاي رنگي و بزرگ خبري نبود.
اصلاح‌طلبان چه موانعي در اين انتخابات پيش روي خود داشتند؟
مساله ديگري كه اتفاق افتاد اين بود كه تمامي فرصت‌ها را شوراي نگهبان و هيات‌هاي نظارت از اصلاح‌طلبان گرفتند. يعني پس از ردصلاحيت‌هاي گسترده تاييد قطره چكاني تا آن آخرين روزها ادامه داشت. حتي تبليغات انتخابات شروع شده بود اما تعداد زيادي از كانديداها هنوز بلاتكليف بودند و هنوز وضع‌شان مشخص نبود. چند روز از تبليغات انتخابات گذشته بود كه ديديم با انتقال يكي از اعضاي ليست اصلاح‌طلبان به تهران مخالفت شد و ليست ما ناقص شد و بايد مجددا فردي را جايگزين آن مي‌كرديم كه فرد سي‌ام جايگزين شد.
چه كسي بود؟
آقاي علي نوبخت جايگزين آن شد. اينگونه بود كه همه فرصت‌ها را از اصلاح‌طلبان در تهران و بسياري از شهرستان‌ها گرفتند تا اصلاح‌طلبان كاملا در مضيقه باشند و نتوانند خود را به مردم معرفي كنند. از سوي ديگر براي روز اخذ راي آماده مي‌شديم. خبرهاي موثقي مي‌رسيد كه از نقاط مختلف كشور قرار است نيروهايي را به تهران براي راي دادن به خبرگان و نمايندگان مجلس جناح راست اعزام كنند. اين مساله دور از ذهن به نظر مي‌آمد اما وقتي كه اطلاعيه‌هايي در قم منتشر شد و تعدادي از اتوبوس‌ها را سر راه برگرداندند و تعداد زيادي از اتوبوس‌ها از قم، كرج، شاهرود و استان‌هاي مختلف به تهران آمد و موفق نشدند آنها را برگرداندند و راي دادند، متوجه شديم كه برنامه‌ريزي‌هايي براي افزايش آراي جناح راست در تهران صورت گرفته است. با وجود اين برنامه‌چيني‌ها، جناح راست تصور مي‌كرد كه پيروز ميدان است و هم در خبرگان و هم در مجلس مي‌تواند موفق باشد. برخي تشكل‌ها جلساتي براي بچه‌هاي حزب‌اللهي و طرفدار خودشان داشتند و در آن جلسات ضمن اينكه اصلاح‌طلبان را كافر و منافق و مفسد معرفي مي‌كردند به آنها دستور دادند كه به تمام ليست ٣٠ نفره و ١٦ نفره اصولگرا راي دهند و يك نفر از اسامي را خالي نگذارند و اگر خالي بگذاريد آدم‌هاي فاسق و مفسد راي مي‌آورند. من نوار سخنراني آنها را گوش داده‌ام كه به آنها چنين دستور مي‌دادند و تهمت‌هاي زيادي را به اصلاح‌طلبان نسبت مي‌دادند.
با وجود چنين امكانات و ابزارهايي كه در دست جناح رقيب بود، مردم چه پيامي را با انتخاب خود مي‌خواستند منتقل كنند؟
روز اخذ راي كه پاي صندوق‌ها راي رفتيم، ديديم مردم فوج فوج پاي صندوق‌ها حاضر مي‌شوند. صف صندوق‌هاي تهران كم نظير بود. بنده و دوستان‌مان حدود سه ساعت در صف راي حسينيه ارشاد معطل مانديم كه نوبت‌مان برسد. حاضر نشده بوديم خارج از نوبت راي دهيم. ديديم مردم با چه اشتياق و شوري حماسه بزرگي را آفريدند. با وجود اينكه تبليغات جناح اصلاح‌طلب بسيار كم بود اما مردم با دستنويس و تراكت‌هاي اصلاح‌طلبان و اعتدال گرايان كه در دست داشتند، راي دادند و موفق شدند ٣٠ نفر كانديداي معرفي شده اصلاح‌طلبان را با اينكه بسياري از افراد ليست را نمي‌شناختند با راي بالا وارد مجلس كنند. همچنين ١٥ نفر كانديداي خبرگان را با راي بالا معرفي كردند. تنها آقاي جنتي بود كه در خبرگان راي آورد و وارد مجلس خبرگان شد. نتيجه‌گيري‌اي كه مردم كردند برخورد بسيار عجيب و معناداري بود. با وجود همه بي مهري‌ها و جور و جفايي كه به ملت و نامزدهاي ملت شد با راي خودشان ثابت كردند كه در صحنه هستند و مي‌خواهند حق‌شان را بگيرند و اجازه نمي‌دهند كه كسي حق ملت را غصب كند. مردم دلي پر داشتند و دلي پر خون كه نيروهاي زبده آنها ردصلاحيت شده است اما حاضر شدند به نيروهاي ديگري راي دهند و در تهران، استان فارس و بسيار ديگري از استان‌ها اصلاح‌طلبان موفقيت چشمگيري به دست آوردند. جاهاي ديگري هم كه توفيق چنداني نداشتند به اين دليل بود كه اصلا كانديداي مطرحي وجود نداشت و ميدان براي اصولگرايان خالي مانده بود. آنها پيروز ميداني شدند كه رقيب نداشت، آنها پيروز ميدان بدون حريف بودند.
به عقيده شما اين موج مردمي چگونه ايجاد شد؟ هيچ يك از جريان‌هاي سياسي نمي‌توانستند چنين نتيجه‌اي را پيش بيني كنند.
براي ايجاد يك پديده تاريخي و اجتماعي ممكن است علل و عوامل فراواني دست به دست هم دهند. مساله‌اي كه مردم را آماده كرده بود، عملكرد بد و منفي نمايندگان مجلس و دولت گذشته بود. اين عملكرد آنان مردم را رنجيده خاطر كرده بود و منتظر فرصت بودند كه اعتراض خود را به نحوي اعلام كنند. اعتراض مردم نجيبانه، محترمانه و از طريق صندوق راي بود و بهتر است كه مسوولان اين اعتراض را بشنوند، عامل ديگري كه وجود داشت مساله ردصلاحيت‌ها بود. ردصلاحيت‌ها مردم را به‌شدت عصباني كرده بود. همان‌طور كه در سال ٩٢ رد صلاحيت آقاي هاشمي مردم را عصباني كرده بود و مردم پاي صندوق‌هاي راي حاضر شدند و راي بالايي به آقاي روحاني دادند. متاسفانه آنها از تجربه انتخابات ٩٢ درس نگرفتند و در اين انتخابات نيز با ردصلاحيت‌هاي گسترده همان اشتباه را تكرار كردند. در اين انتخابات نيز باز ردصلاحيت‌ها موجب واكنش مردم شدند. مردم مي‌خواستند «نه» محكمي بگويند. عامل ديگر موثر در نتيجه انتخابات برخوردها و صحبت‌هايي بود كه آيت‌الله هاشمي رفسنجاني دايما داشت، سخنان او بسيار روشنگر و آگاهي بخش بود. او در ملاقات‌ها و پيام‌ها حرف‌هاي خود را به عنوان نقطه ثقل كشور و ركن انقلاب و نظام بيان مي‌كرد و مردم هم از طريق رسانه‌ها و شبكه‌هاي مجازي صحبت‌هاي او را مي‌شنيدند.
عملكرد اصلاح‌طلبان چه تاثراتي داشت؟
مساله ديگر انسجام و وحدتي بود كه اصلاح طلبان داشتند. براي اولين بار همه اصلاح‌طلبان هماهنگ شدند و يك صدا با شعار واحد حتي با طيف نزديك به دولت ائتلاف كردند كه اين مساله نيز بسيار موثر بود. عامل مهم ديگر پيام رييس دولت اصلاحات بود. با وجود محدوديت شديد براي اين چهره از ممنوع‌الخروجي از منزل تا ممنوع‌التصويري، پيام دو دقيقه‌اي او در فضاي مجازي منتشر شد و براي مردم بسيار موثر بود و مردم را تشويق به شركت در انتخابات كرد تا مردم به دو ليست راي دهند. راي به ليست ١٦+٣٠ شعار مردم شد و مردم هم طبق آن عمل كردند. يكي از عواملي كه نمي‌توان از آن غفلت كرد، برخورد بدي بود كه با يادگار امام شد. در دل و وجود مردم عشق امام و خاندان امام مالامال وجود دارد. اعتماد به امام و علاقه به امام و يادگاران امام مردم را به جنب و جوش در مي‌آورد. وقتي بعد از مدت‌ها معطل كردن با وجود تاييد و حمايت تعداد قابل توجهي از مراجع تقليد و علما آيت‌الله سيد حسن خميني را ردصلاحيت كردند، خشم مردم مضاعف شد. مردم را عصباني كرد كه حتي برخي حرمت امام را نيز نگه نمي‌دارند و وقتي مصالح و منافع سياسي و جناحي مطرح باشد امام و بيت او را نيز پشت سر مي‌گذارند. اين مساله نيز بسيار موثر بود. همچنين دعوت مقام معظم رهبري براي حضور حداكثري و راي گسترده مردم بسيار موثر بود. در اين دوره كساني به پاي صندوق‌هاي راي آمدند كه مي‌گفتند در تمام عمر حتي يك بار نيز راي نداده‌اند. همه اين عوامل دست به دست هم داد و توانست يك حادثه مبارك تاريخي را رقم بزند. امروز مردم شادمان هستند كه توانستند حرف خود را به كرسي بنشانند و افرادي را با حداقل شرايط انتخاب كنند. مردم خوشحال هستند كه ابتكار به دست خودشان است و خودشان انتخاب كردند. اين افتخار در سطح دنيا نيز براي ملت ما رقم زده شده است. امروز مدتي از انتخابات گذشته است. شمارش آرا تمام شده و وزارت كشور آن را تاييد كرده است. ما نمي‌دانيم علت تاخير در تاييد انتخابات تهران و شهرها چيست. چرا شوراي نگهبان معطل مي‌كند؟ مردم دل‌شان مي‌تپد و نگران هستند، مردم با ما كه صحبت مي‌كنند ابراز نگراني مي‌كنند كه نكند برنامه‌اي را چيده‌اند. نكند مثل برخي دوره‌هاي گذشته برنامه‌اي هست. ما به مردم تسلي مي‌دهيم. چه بسا صندوق يا حوزه‌اي را ابطال كنند. گويي برخي نمي‌پسندند مردم خوشحال باشند، شيريني‌ها را در كام مردم تلخ مي‌كنند. از مسوولان امر و به خصوص شوراي نگهبان تقاضا دارم كه انتخابات كشور و تهران را تاييد كنند و مردم را از اين نگراني در بياورند تا مردم نسبت به مسوولان بدگمان نباشند و موجب فاصله مردم از مسوولان نشود.
