پته دوزی یکی از زیباترین و قدیمی ترین سوزن دوزیهای سنتی ایران است که در تاریخ گذشته فرهنگی کرمان ریشه عمیقی دارد که از دوخت ریسهای پشمی رنگین، بر روی عریض یا شال، در طرحهای زیبایی مانند بوته، سرو، ترنج پدید می‌آید که زیبایی خیره کننده و چشم نوازی دارد.
به گزارش ایسنا، پارچه پته دوزی دارای ظرافت و زیبایی خاصی است که از سوزن دوزیهای ظریف پوشیده شده است و تنها در کنار طرحهای دوخته شده فضای بسیار کمی از زمینه به صورت ساده باقی م‌یماند و گاهی هم تمام زمینه سوزن دوزی شده و گوئی زمینه‌ای در کار نیست.
نمای پته، منظره‌ای بدیع از گل و بوته‌های رنگین را به نمایش می‌گذارد و از آنجا که پدیدآورندگان این نما، به طور معمول زنان و دختران کرمانی بوده‌اند، آن را نمادی از هزاران درد و رنج و گاه شادی و شعفی دانسته‌اند که در ذهن این زنان و دختران منقوش بوده و از اثر نگاههای خستهٔ آنان که هر صبح تا شام، در پی سوزن، از نقطه‌ای به نقطهٔ دیگر حرکت کرده، خلق شده‌است.
متاسفانه تاریخ دقیقی از پیدایش این هنر زیبا در دست نیست زیرا در برابر عوامل جوی آسیب پذیر بوده اما درسفر نامهٔ شاردن به دوره صفوی در کرمان اشاره شده است که کاربردهای مختلفی داشته است. در کتابهای گوناگون هنری قدیمی ترین نمونه از پته دوزی در دنیا را متعلق به سال ۱۲۸۵هجری قمری دانسته‌اند .
اما این روزها شاهد به تاراج رفتن این فرهنگ غنی توسط افاغنه می باشیم. متاسفانه افاغنه به تولید پته روی آورده اند؛ اصالت و کیفیت این میراث گرانبها را دچار خدشه نموده و بیم آن می رود که باعث از بین رفتن این میراث گردند و یا به نام افاغنه شناخته گردد. ضمن آنکه بازار این صنایع دستی را در بازارهای جهانی از آن خود نمایند و یا بازار آن را دچار صدمه کنند.
پته افغانی در بازار ایرانی!!
" محمدعلی درانی" یک از فعالان حوزه پته کرمان در خصوص ورود افاغنه به تولید پته اصیل کرمان به ایسنا گفت: یکی از مشکلات پیش روی کار ما، قیمت بالای پته می باشد و همین امر عامل حضور افاغنه در بازار کار پته کرمان شده است.
وی با اشاره به اینکه این افراد رقابت را در قیمت می دانند و از نظر آنها کیفیت چندان مهم نیست، اظهار کرد: قیمت پته بالای یک میلیون تومان می باشد، اما افاغنه ظرف سه ماه با قیمت حدود 350 هزار تومان آن را می دوزند.
مدیر عامل شرکت تعاونی پته هشت رنگ با بیان اینکه، از 150 دوزنده پته ای که برای من کار می کنند، حدود 10 نفر آنها افغانی می باشد، ادامه داد: اینکه ایرانی بیکار باشد، اما افغانی کار داشته باشد را نمی پسندم، به این دلیل اکثریت دوزنده های پته خود را ایرانی هستند اما از سوی دیگر به کارگیری افغانی برای کارگاه‌های تولیدی ارزان تر محسوب می شود.
وی معتقد است که حدود 50 درصد پته کرمان را افاغنه تولید می کنند، اذعان کرد: متاسفانه بسیاری دوزندگان فعالان پته صد در صد افغانی می باشند، بطوریکه در کارگاه های آنها وارد می شوید، تصور می کنید که در افغانستان حضور یافته اید.
این فعال حوزه پته در پاسخ به این سوال که آیا تاکنون از طرف مسئولین برای جلوگیری از این کار، اقدامی صورت گرفته است؟ تاکید کرد: متاسفانه تاکنون از طرف مسئولین هیچ اقدامی صورت نگرفته است، به گونه ای که این امر روز به روز فعالیت افاغنه گسترده تر می شود.
وی با ابراز نگرانی از اینکه، افاغنه ای وجود دارند که وسایل پته دوزی را خریداری و به افغانستان ارسال می نمایند تا در آنجا پته تولید و در بازارهای ایران به فروش می رسانند، ابراز کرد: حدود یه سال است که بازار پته در ایران مطلوب شده و تالیف کتاب پته و اطلاع رسانی هایی که در این زمینه صورت گرفته، بی تاثیر نبوده است اما متاسفانه در جوامع بین المللی هیچ تبلیغی از پته نگردیده است در نتیجه بازاری در خارج از کشور به آن صورت وجود ندارد.
دوخت افغانی به پته کرمانی لطمه زده است
" فخری الله توکلی" رئیس کمیسیون قالی و صنایع دستی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان در این خصوص به ایسنا گفت: سال هاست به دلیل ارزانی نیروی کار افغانی، خانم های افاغنه در کار تولید پته بوده و در این حوزه فعال شده اند.
وی افزود: سبک پته دوزی ما، خانم های افغانی نمی توانند انجام دهند، بلکه آنها به صورت گلدوزی این کار را انجام می دهند، به دلیل اینکه تخصص آنها پته دوزی نیست بلکه گلدوزی می باشد و به راحتی از روی سبک دوخت می توان متوجه شد که دوزنده اصلا تجربه پته دوزی نداشته است.
رئیس کمیسیون قالی و صنایع دستی اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان با ابراز نگرانی از اینکه، دوخت افغانی به پته کرمانی لطمه زده و اصالت دوخت خود را از دست داده است، عنوان کرد: متاسفانه این گونه شنیده ام که درصد دوزندگان افغانی پته در کرمان بسیار زیاد می باشد. اگر این موضوع مدیریت گردد، با دورهای آموزشی که برگزار می کنیم، می تواند اشتغال مناسبی برای بانوان خانه دار کرمانی در بر داشته باشد.
وی ادامه داد: یکی از مدیران نمایشگاه های جنوب شرق گزارشی به بنده داده که خانمی در اصفهان دوره آموزشی و فروشگاه پته زده است؛ در هر صورت این شاخص استان کرمان می باشد و اگر دیر دست به کار شویم، پته در جای دیگر و به نام دیگر ثبت خواهد شد.
پته،میراث کرمانی‌هاست
"محمدرضا پورابراهیمی" نماینده مردم کرمان و راور در مجلس شورای اسلامی نیز در این خصوص به ایسنا گفت: از نظر ثبتی میراث فرهنگی اقداماتی در راستای ثبت جهانی پته برای شهر کرمان انجام داده شده است، زیرا پته متعلق به شهر کرمان و میراث کرمانی ها است و نباید اجازه داد، کس دیگری برای خود آن را مصادره نماید و می توانیم پیگیری کنیم که این از نظر ثبتی نهایی گردد.
وی با ابراز نگرانی از اینکه دیگران به اسم کرمان پته را تولید می کنند، تصریح کرد: باید بررسی کرد که مشکل کار از کجا می باشد و این نگرانی وجود دارد که این هنر و این ارزش افزوده اقتصادی از کرمان رخ بربندد و دیگر آن را در کرمان نداشته باشیم.
رییس کمیسیون اقتصادی مجلس شورای اسلامی اعلام کرد: تولید پته توسط افراد غیر متخصص روی کیفیت آن تاثیر منفی خواهد داشت بطوریکه بازار این محصول از دست خواهد رفت و اگر متولیان این امر به ما درخواستی دهند، حتما پیگیر خواهیم بود.
به دنبال معرفی شهر کرمان، به عنوان شهر جهانی پته
اما "غلامرضا فرخی" معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، با اشاره به قدمت بالای دوخت پته کرمان، گفت: اکثر مردم کرمان مخصوصا بانوان کرمانی، در قدیم در حوزه تولید پته، کار می کردند.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان اظهار کرد: کسانیکه در حوزه پته فعالیت دارند، به دنبال نیروی کار ارزان قیمت می باشند و گاها در محله هایی که افاغنه ساکن می باشند به دنبال نیرو می روند و متاسفانه به جای اینکه این اشتغال را برای بانوان ایرانی ایجاد کنند، به افاغنه می سپارند.
وی با تاکید بر اینکه صنایع دستی بر گرفته از هنر، تاریخ و اصالت هر منطقه خواهد بود، تصریح کرد: متاسفانه برخی افراد که در حوزه خرید و فروش پته فعالیت می کنند، بصورت غیر رسمی دوخت پته را به افاغنه که اصطلاحا دوخت افغانی اطلاق می شود، واگذار می کنند که زنگ خطری برای پته کرمان خواهد بود.
فرخی با تاکید بر اینکه در حوزه کاری خود، برخوردهایی که در توانمان باشد، را انجام خواهیم داد: کسانی که پته آنها را افاغنه تولید می کنند، کارت صنعت گری‌شان را تمدید نخواهیم کرد و مهمتر از همه در نمایشگاه ها به هیچ عنوان اجازه فروش این محصول را به آنها نخواهیم داد.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان با تاکید بر آنکه، این اتفاق به دلیل ارزانی نیروی انسانی در حال رخ دادن است، عنوان کرد: به عنوان یک حوزه فرهنگی نمی توانیم افرادی و یا مغازه ای را که پته ای با دوخت افغانی عرضه می کند، را دستگیر و یا به عنوان صنف جلوی آنها را بگیریم و تنها حیطه اختیار ما آن است که در نمایشگاه های کشوری، بین المللی آنها را حذف کنیم و اجازه حضور آنها را در نمایشگاه ها نخواهیم داد.
وی با بیان اینکه دغدغه امروز ما، حضور افاغنه در صنایع دستی استان کرمان است و به دنبال آن هستیم که با ابزاری که در اختیار داریم، با آنها برخورد نماییم، اما ابزارهای کنونی، کارایی کنونی لازم را نخواهند داشت، بیان کرد: کار افغانی کیفیت، اصالت و هویت کار را ندارد، اما برای برخی ها این موارد مهم نباشد و دنبال دوخت ارزان می باشند که همین امر سبب بروز مشکلات جدی در این حوزه شده است. متاسفانه استان کرمان را افاغنه احاطه کرده اند و آن به دلیل نزدیکی به مرز افغانستان می باشد. در نتیجه زنان افغانی مشکل بیکاری دارند و با ارزان ترین قیمت پته دوزی می کنند، و در مقابل ابزار برخورد ما محدود می باشد.
فرخی با اشاره به اینکه، در حوزه بازرگانی در سال های گذشته رتبه سی‌ام کشوری را داشته ایم، اما در دو سال اخیر رتبه اول کشوری را به خود اختصاص داده ایم، افزود: در سال جاری برای اولین بار پته کرمان را استاندارد سازی کردیم، همچنین کتاب پته و مبل پته در سال 94 و 95 نیز تولید شده است و با توجه به نوآوری که در پته صورت گرفته، اکنون شاهد بیشترین فروش پته طی سال گذشته هستیم.
وی با اشاره به آنکه، در حال جهانی کردن شهر سیرجان به عنوان شهر جهانی گلیم می باشیم، تصریح کرد: پته کرمان ثبت ملی می باشد و بعد از گلیم به دنبال ثبت جهانی پته کرمان خواهیم بود، به گونه ای که شهر کرمان را به عنوان شهر جهانی پته معرفی نماییم.
معاون صنایع دستی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان کرمان در پایان دغدغه خود را در تولید صنایع دستی ندانست بلکه در فروش آن دانست و خاطر نشان کرد: در نمایشگاه های بین المللی و کشوری پته، فروش بسیار خوبی دارد.
یکی از عوامل ناشناخته بودن پته، صدا و سیما نیز می باشد و این سوال مطرح است که چرا صدا و سیما در فیلم ها و برنامه های خود، هیچ گاه سوزن دوزی پته را به نمایش نمی‌گذارد و هیچ تلاشی برای شناختن پته صورت نمی گیرد و پیشنهاد می گردد در جلسات استانداری از رو میزی های پته کرمان استفاده گردد تا این اقدام باعث بر انگیخته شدن حس کنجکاوی حاضران و میهمانان کشوری و ملی گردیده و به دنبال شناخت و خرید آن بروند.
