یادداشت
در همه زمینه‌ها حتی در بحث انتخابات مجلس با پدیده‌ای روبه‌رو می‌شوید که حضور نابینایان به عنوان اشخاص دارای نقص جسمی را در میان کاندیداها ممنوع کرده است! یا سیستم حمل‌ونقل عمومی فقط برای افراد عادی تعریف شده و جایگاهی برای نابینایان و سایر معلولان جسمی در آن دیده نشده است!
سید شورش دلپسند؛ قهرمان شنای معلولان جهان:
"هر عصای سفید در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر حکایت از حضور فردی دارد که با پشتکار بر مشکلاتش غلبه کرده و توانسته راهی به اجتماع بگشاید."
۱۵اکتبر روزجهانی عصای سفید است؛ روزی که برای پاسداشت احترام به نابینایان در سراسر جهان به نام آنان نامگذاری شده‌است. روز جهانی نابینایان بر تمامی عزیزان روشندل که شاید فقط در همین یک روز، مورد توجه مسوولان و رسانه ها قرار می گیرند مبارک باد...
بزرگ‌ترین چالش برای گروه‌های معلولان مورد غفلت قرار گرفتن در همه مسائل و موضوعات است؛ یعنی اینکه افرادی که تصور می‌کنند همیشه سالم هستند در حال اداره جامعه‌اند و گروه‌های دارای معلولیت را معمولا مورد غفلت قرار می‌دهند. این غفلت نه تنها در برنامه‌ریزی که به تبع آن در اجرای برنامه‌ها هم دیده می‌شود. به این ترتیب ما با یک جامعه‌ای روبه‌رو می‌شویم که افراد دارای معلولیت نه‌تنها دیده نمی‌شوند بلکه تا حد امکان از حضور در جامعه باز داشته می‌شوند!
- در همه زمینه‌ها حتی در بحث انتخابات مجلس با پدیده‌ای روبه‌رو می‌شوید که حضور نابینایان به عنوان اشخاص دارای نقص جسمی را در میان کاندیداها ممنوع کرده است! یا سیستم حمل‌ونقل عمومی فقط برای افراد عادی تعریف شده و جایگاهی برای نابینایان و سایر معلولان جسمی در آن دیده نشده است!
در آموزش و پرورش هم همین سیاست حاکم است؛ گاهی بر اثر فشارهای وارده یک سازمان آموزش و پرورش استثنایی ایجاد می‌کنند که به معلولان سرویس بدهند در حالی که سرویس دهی این ارگان همانند نامش استثنایی و خنده دار است!
در کشور ما مشکل نگرش و باور به مسائل معلولان وجود دارد وگرنه از نظر قانونی به اندازه کافی در این زمینه غنی هستیم چرا که قانون اساسی برای احقاق حقوق بین معلولان و سایر افراد هیچ تفاوتی قائل نشده است. در سند چشم‌انداز هم حقوق برای همه افراد جامعه تعریف شده و در برنامه‌های توسعه کشور هم همه افراد حقوق یکسان دارند.
گرچه ما در جامعه‌ای زندگی می‌کنیم که اسناد بالادستی بین افراد معلول و غیرمعلول تفاوتی قائل نشده‌اند اما مسئولانی که نگرش منفی نسبت به معلولان دارند بزرگ‌ترین مشکلات را در این زمینه رقم می‌زنند.
به‌عنوان مثال وزیر سابق آموزش و پرورش 40 هزار نیرو را در این وزارتخانه استخدام کرد اما حاضر نشد سهم 3 درصدی معلولان را که یک هزار و 200 نفر بود به آنها بدهد و دیدیم که با اصرار هر‌چه تمام‌تر به هدفش دست پیدا کرد و معلولان را از دستیابی به مشاغلی که حقشان بود، باز داشت! حتی در استخدام جدید هم باز همین شرایط برای معلولان مطرح شده و این تبعیض، در نوع خود جالب است...
البته قانون جامع حمایت از حقوق معلولان در کشور تدوین شده؛ گرچه این قانون بسیار مترقی است اما به این قانون عمل نمی‌شود. چون ما به قانون پایبند نیستیم و تا وقتی قانون‌گریزی در کشور رایج است معلولان نمی‌توانند از حقوقشان برخوردار شوند.
مهم‌ترین دغدغه‌ای که برای این حضور در سراسر جهان وجود دارد بحث ایمنی در تردد است. مناسب سازی و ایمن‌سازی محیط‌های شهری برای تردد افراد نابینا مهم‌ترین خواسته‌ای است که جمعیت نابینا و کم‌بینای کشور به آن نیازمندند. گفتنی است در آیین‌نامه جدید ماده 2 قانون جامع حقوق معلولان ریاست ستاد مناسب‌سازی فضاهای عمومی بر عهده وزیر کشور است.
طبق آمارهای سازمان جهانی بهداشت امروزه حدود 135 میلیون نابینا در جهان وجود دارد که 90 درصد آن در کشورهای در حال توسعه حضور دارند و ایران در این میان در جرگه 16 کشور اول از نظر جمعیت نابینایان است.
آمارهای رسمی، نرخ بیکاری نابینایان را 40 درصد اعلام کرده است. به این ترتیب می توان نتیجه گرفت نرخ بیکاری معلولان در ایران چهار برابر نرخ بیکاری افراد عادی است که از این میان 80 درصد آنان در میان خانواده های فقیر هستند. در میان شاغلان نیز شغل های گوناگونی از جمله استاد دانشگاه، معلم، نماینده شورای شهر، کارمند و کارشناس دیده می شود اما متاسفانه تصور غالب این است که نابینا باید اپراتور یا تلفنچی باشد و بیشترین شغل در میان نابینایان نیز همین است.
در کشورهای توسعه یافته اقدامات بسیاری در زمینه مناسب سازی صورت گرفته؛ تاکسی های مجهز به امکانات لازم با رنگ ها و اپراتورهای مخصوص و طراحی سایت های معین برای راهنمایی هر چه بهتر افراد دارای معلولیت تا با توجه به نوع معلولیت خود بتوانند از امکانات حمل و نقل عمومی استفاده کنند. به طور مثال چند سال قبل فرودگاه شیکاگو در آمریکا به دلیل این که در برخی قسمت های فرودگاه از راهنماهای بریل و اشاره برای معلولان استفاده نکرده بود مجبور به تحمل جزای نقدی از سوی دادگاه های مربوطه شد حال آن که سیستم حمل و نقل عمومی در ایران به هیچ وجه مناسب سازی نشده است.
یا به طور مثال در مترو پاریس بخشی جدا برای ورود کالسکه و ویلچر در نظر گرفته شده است و برای نابینایان از سگ های راهنما استفاده می شود که آنها را به خوبی به مسیر واگن ها هدایت می کنند یا این که می توانند وسیله ای بسیار کوچک و ارزان را خریداری کنند که به آنها بعد از مشخص کردن مسیر، دقیقا می گوید از چه ایستگاهی و چگونه باید استفاده کنند.
مشکلات فراروی افراد معلول، لزوما ناشی از شرایط جسمی و ذهنی آن ها نیست بلکه در اکثر موارد این طرز تلقی غلط جامعه و سیاست گزاران است که این افراد را از صحنه کار و فعالیت دور نگه می دارد چه آنکه به گواه تحقیقاتی که در این حوزه در ایران صورت گرفته هزاران معلول ایرانی برای گریز از بیکاری و معضلات اقتصادی آن، با مشکلات بی شماری مواجهند.
