دست‌کم طی یک سال اخیر، شرکت‌های خودروساز داخلی با انبوهی از مشکلات روبرو بوده‌اند. از خروج شرکای خارجی و افزایش تعرفه‌ها گرفته تا مشکلات ارزی و نقل و انتقالات بانکی؛ اما حالا چرخ در گل مانده خودروسازی را شرکت‌های قطعه‌ساز به‌کلی از جای درآورده اند.
ممنوعیت، محدودیت کلیدواژه‌های صنعت خودروسازی امروز ایران است. صنعتی که بعد از چهار دهه فعالیت خود در ایام بعد از انقلاب حالا به پایدارترین جایگاه خود در تمام ادوار رسیده است. الطاف پی‌درپی دولت‌ها و انحصار بی‌چون‌وچرا در بازاری که خود به‌تنهایی در آن جولان می‌دهند، فضایی غیرقابل‌رقابت را پدید آورده است.
سال ۹۶ سال خون‌بار برای شرکت‌های خارجی بود. سال توقف شش‌ماهه ثبت سفارش و افزایش حقوق و عوارض. به نظر می‌رسد سال ۹۷ این آتش، خودروسازی داخلی را نیز دامن‌گیر کرده است. تحریم‌ها سریع‌ترین و قوی‌تر از آنچه تصور می‌شد از راه رسیدند. دلار سر به فلک کشید و تأمین‌کننده خارجی ساز خروج از ایران را کوک کرد. پرده آخر این نمایش ممنوعیت واردات برای برندهای خارجی بود.
اکنون قاعده بازی به طرزی عجیب دگرگون شده است. شرکت‌های خودروساز با حمایت‌های دولتی شاید در برابر این موج زانو نزدند ولی این قطعه سازان هستند که حالا کل ارابه را به زمین زده‌اند. تولیدکنندگان بزرگ مجموعه‌های خودرو هرکدام به دلیلی از فراهم کردن قطعات حیاتی خودروها باز مانده‌اند. این یعنی دپوی سنگین چندین هزار خودرو در انبار خودروسازان که هرکدام با نقص در یک یا چند عضو خود روبرو هستند.
خودروساز تحت‌فشار بازار و جامعه است و خود را در مواجهه با موجی از انتقادات سهمگین می‌بیند که در مقابل آن جوابی ندارد. بهانه و دلیل اصلی نبود قطعه است. توجیهی که از سوی مصرف‌کنندگان چندان خریداری ندارد.
از آن‌سو، قطعه‌ساز نیز حرف‌هایی برای گفتن دارد. تناسب قیمت قطعات در انطباق با نرخ روز و تورم، نخستین دلیل افت تولید عنوان شده است. فعالین این حوزه بر این باورند که دوره بازپرداخت بدهی از سوی خودروسازان بیش از آستانه تحمل است. نرخ‌های سنگین سود بانکی، کار را برای ادامه فعالیت این شرکت‌ها با مشکلاتی روبرو کرده است.
در این میان بیش از آنکه نیاز به تمرکز روی شرکت‌های خودرویی باشد، نیاز است که مدیران دولتی اهتمام ویژه‌ای به تأمین‌کنندگان قطعات بورزند. اگر قطعه‌ای نباشد، قطعاً خودرویی نیست و این حجم از تورم انتظاری بیش‌ازپیش رشد می‌کند.
فرهاد بهنیا سخنگوی انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو در گفت‌وگو با خبرنگار گروه اقتصادی ایسکانیوز؛ در پاسخ به این سؤال که اکثر خودروسازان به دلیل اینکه توان تأمین قطعات را ندارند اکثر تولیداتشان در کف کارخانه‌ها خاک می‌خورد؛ نظر شما در این زمینه چیست؟ اظهار کرد: در حال حاضر بزرگترین مشکل خودروسازان تأمین برخی از قطعات، قطعه سازانی است که با توقف تولید روبرو شده‌اند. در همین خصوص نامه‌ای به وزارت صنعت نوشتیم تا درخواست ارزی بخش عمده قطعه سازان را به‌صورت سریع انجام دهند، قبل از اینکه زمان تحریم جدید خودرو فرا برسد.
او تصریح کرد: در این صورت قطعه‌سازان می‌توانند مواد اولیه موردنیاز خود را از خارج تأمین و دپو کنند. دوم اینکه در حال حاضر بسیاری از بنگاه‌های تولیدی مواد اولیه داخلی را به‌نوعی تحریم می‌کنند به‌طوری‌که خیلی از فروشندگان مواد اولیه داخلی مثل پتروشیمی‌ها به جای اینکه تولیداتشان را به‌صورت مستقیم در اختیار واحدهای تولیدی قرار دهند یا در بورس عرضه می‌کند و یا صادرات انجام می‌دهند و این امر مهم باعث شده که مواد اولیه با قیمت سرسام‌آور در اختیار آن‌ها قرار گیرد.
سخنگوی انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو، تأکید کرد: خیلی از تولیدکنندگان به خاطر کمبود نقدینگی توان خرید را ندارند و این موضوع باعث شده که قطعات مورد خودروهای خودروسازان که قرار بود وارد شود به دستشان نرسد. همچنین خود تولیدکننده هم به خاطر اینکه نمی‌خواهند تولید را متوقف کند هم‌اکنون با کسری قطعات تولیدی مواجه شده است.
بهنیا افزود: راه‌حل این است که وزارت صنعت و معدن به‌صورت عاجل بخشی از نیازهای ارزی قطعه سازانی که با توقف تولید مواجه شده‌اند را دستور پرداخت صادر کند تا قطعه‌سازان بتوانند نیاز قطعات کف کارخانه‌ها را برطرف کنند. بحث دیگر دعوای قدیمی یا چالش قدیمی که بین خودروساز و قطعه ساز است. الان متاسفانه علی‌رغم اینکه قیمت مواد اولیه، ارز و دستمزد و ... به‌شدت بالا رفته است با وجود این بازهم اجازه نمی‌دهند، بیش از 9 قطعه افزایش قیمت داشته باشد. می‌توان گفت این موضوع ربطی به قطعه ساز داخلی ندارد. اگر خودروساز نتواند قیمت‌ها را بالا ببرد، چالشی بین خودروساز و شورای رقابت و چالشی بین خودروساز و نهادهای دولتی به وجود می‌آید.
او ادامه داد: آن چیزی که به قطعه ساز مربوط است این است که خودروساز باید افزایش قیمت منطقی که در بازار داشته باشد. همین الان قیمت تمام‌شده قطعه سازان مثلاً یک تومان است ولی قطعه را به ایران‌خودرو 5 هزار تومان می‌فروشند. اگر به این قضیه رسیدگی نشود مطمئن باشید توقف تولید خودرو به‌زودی فرا می‌رسد.
بهینا در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود اینکه اکثر قطعات وارد گمرک شده اما به دست خودروساز نرسیده است؟ ادامه داد: بلی خیلی از قطعات وارد گمرک شده است اگر چالش هزینه گمرکی به‌سرعت برطرف نشود قطعات به خط تولید نخواهد رسید.
او در خصوص بحث تحریم و آینده بازار خودرو گفت: بستگی به‌سرعت عمل همکاران در حوزه تصمیم‌گیری مثل گمرک و وزارتخانه دارد اگر بتوانند ارز را به‌موقع تأمین و در اختیار بنگاه‌های تولیدی قرار دهند و ما دپوی مواد اولیه که نیازمندیم از خارج وارد کنیم؛ داشته باشیم مطمئن باشید بعد اینکه تحریم‌ها اعمال شود حتی خودروساز به تولیداتشان ادامه می‌دهند و این خود نوعی ضربه به تحریم‌هاست، ولی اگر وزارتخانه یا گمرکات و بانک مرکزی وارد عمل سریع نشوند به‌طور یقین تحریم می‌تواند مشکلات بیشتری را ایجاد کند.
سخنگوی انجمن سازندگان قطعات و مجموعه‌های خودرو در پاسخ به این سؤال که آیا خودروهای کشور متناسب با سوخت تولیدی است؟ هم‌اکنون خودروهای تولیدی متناسب با بنزین تولیدی است که بین وزارت نفت سازمان بازرسی کشور و وزارت صنعت، استاندارد و خودروساز توافق شده است.
او خاطرنشان کرد: ما در تأمین سوخت مشکل داریم تا تولید خودروهای استاندارد؛ همه خودروهای تولیدی در بازار متناسب با بنزین یورو 5 است، ولی هنوز بنزین یورو 5 در تمام جایگاه‌های سوخت کشور توزیع نمی‌شود؛ بنابراین خودروسازان یک قدم جلوتر از وزارت نفت است.
