گفتارنو/مرضیه قاضیزاده:
مدت مدیدی است که از ساخت شهرک صنعتی پسته در استان کرمان میگذارد، علیرغم مخالفتها و انتقاداتی که بر این شهرک شده است، عدهای کارشناسان و نمایندگان مجلس موافق این طرح بوده و صحبتهایی از ایجاد شهرکهای تخصصی جدیدی چون شهرک صنعتی سنگ داشتهاند.
مجید غفاری، مدیرعامل شرکت شهرکهای صنعتی در گفتوگو با گفتارنو در خصوص ضرورت ایجاد شهرکهای تخصصی جدید در کرمان میگوید که در ادامه می خوانید.
آقای غفاری! برخی منتقد راهاندازی شهرک تخصصی پسته هستند. ازنظر شما این شهرک تا چه اندازه دررسیدن به اهدافش موفق بوده است؟
شهرک تخصصی پسته از سال 82 با مساحت 14 هکتاری شروع به فعالیت کرد و در حال حاضر 10 واحد در آن مستقر هستند.
این واحدها در قالب کلاسه یا خوشه صنعتی یکدیگر را همپوشانی کردهاند و تجربه خوبی بود و افراد بزرگی که در صنعت پسته بودند، آمدند و در این شهرک مستقر شدند و توانستیم همافزایی و همفکری خوبی داشته باشیم.
شهرک هم با توجه به محدوده خود، ظرفیت و پتانسیل خوبی داشت و داخل شهر بود و استقبال نسبتاً خوبی هم از آن شد. ما افراد را فیلتر میکردیم تا افراد توانمندتر در این شهرک مستقر شوند، مبنا بر این بود که واحدی در آنجا کار کند که پایه صادراتی داشته باشد.
بههرحال شهرک پسته، اولین شهرک تخصصی ما بود. البته ما روی خرما در بم همفکر کردیم، ولی خوب دیدیم که آن ظرفیت لازم در خرما وجود ندارد.
بههرحال آن چیزی که باید شکل بگیرد، شکلگرفته است. سردخانهها وجود دارد و بستهبندیها انجام میشود و چیز جدیدی با ایجاد شهرک دران جا شکل نمیگیرد.
وضعیت فعلی واحدهای فعال در شهرک پسته با توجه به شرایط کنونی پسته استان به چه صورت است؟
متأسفانه این واحدها شرایط خوبی ندارند، چراکه ماده اولیهشان یا همان پسته نیست که بخواهند تولید کنند.
واقعاً الآن با مشکل مواجه شدهاند دارند این هشدار را میدهند که مشکلداریم و حالا دوستان در جهاد کشاورزی دارند فعالیتهایی انجام میدهند. تا بتوانند بخشی از بدهیهای بانکیشان را استمهال کنند و یارانه برایشان بگیرند و یا از طبق بیمه محصولات کشاورزی آنها را حمایت کنند.
نمیشود گفت پسته نیست، پسته وجود دارد ولی این دلالها بارانت اطلاعاتی که داشتند در برج 11 تمامی پسته رفسنجان را به سمت انبارهای اسلامشهر خالی کردند، اما بنده شنیدهام که در سمت خراسان محصولش بد نیست.
با توجه به تجربه شهرک تخصصی پسته نظرتان راجع به ایجاد شهرکهای تخصصی جدید در استان چیست؟
در بحث ایجاد شهرکهای تخصصی ما باید بر روی پتانسیلهای منطقه صحبت کنیم و ببینیم صرفاً با ایجاد یک شهرک تخصصی چه اتفاقی خواهد افتاد؟ آیا همان واحدهای تخصصی نمیتوانند بیایند در شهرکهای عادی مستقر بشوند؟ آیا توجیه اقتصادی برای ایجاد یک شهرک تخصصی وجود دارد؟
من با ایجاد شهرک تخصصی مشکلی ندارم اما فکر میکنم که یک مقداری فقط اسمش قشنگ است که یک شهرک تخصصی باشد؛ اما اکثر صنایع میتوانند در همین شهرکهای عادی هم مستقر بشوند و فعالیت انجام دهند.
حالا یکجایی بحث آلایندگی بالا باشد، خوب درست است و برای جلوگیری از پراکندگی این آلایندگی، ایجاد شهرک تخصصی هم برای محیطزیست و هم برای خود آن واحدها خوب است و میتوانند از زیرساختهای مشترک استفاده کنند.
اما به نظر من، واحدهای تا سطح 5 میتوانند در همین شهرکهای عادی هم مستقر شوند و اینکه بخواهیم برای این واحدها شهرکهای تخصصی بزنیم شاید خیلی توجیه نداشته باشد.
پیشازاین نماینده مردم سیرجان ایجاد شهرک تخصصی سنگ در سیرجان را وعده داده بود؛ با توجه به صحبتهایی که در رابطه با ظرفیتهای منطقه و هدف از ایجاد شهرک تخصصی داشتید، نظرتان در مورد ایجاد این شهرک چیست؟
من عرضم این است که شما از یک شهرک تخصصی به چه چیزی میخواهید برسید؟ بله ما در زمینه سنگ پتانسیلش را داریم، ولی خوب اگر ما بخواهیم به سمت شهرک تخصصی سنگ برویم و بگوییم سنگبریها بیایند و در این شهرک مستقر شوند، اول باید بررسی کنیم و ببینیم که حالا چه تعداد از سنگبریهای ما در زمینه تولید فعالاند؟ آیا الآن سنگ سلیقه و بازار خود را دارد؟
ما ببینیم ظرفیت سنگبریهای کرمان به چه صورت هست و چه تعداد کار میکنند تا جایی که من میدانم در کرمان و سیرجان تعداد زیادی از این سنگبریها تکنولوژیشان از رده خارجشده و تعطیلاند.
اینهایی هم که جدیداً دارند کار میکنند و تکنولوژی خوبی دارند 4 تا بیشتر نیستند. حالا برای سه الی 4 واحد برویم و شهرک تخصصی ایجاد کنیم یا خیر؟ به نظر من این موردنیاز به مطالعات امکانسنجی دارد، حالا شاید ذهنیت بنده درست نباشد.
یک مطالعه امکانسنجی میخواهد و دوستان در انجمن سنگ هم صاحبنظر هستند و شاید ازنظر آنها توجیه داشته باشند که بله این مورد شدنی است. اگر چنین نظری وجود داشته باشد فکر میکنم اگر بخش خصوصی خودش بیاید و شهرک را بزند بهتر باشد.
ولی الآن به نظر من، با توجه به شرایطی که سنگبریها دارند اتفاق خاصی شاید نیفتد.
آقای غفاری! هدف از ایجاد خوشههای صنعتی در استان چه بوده و تا چه اندازه دررسیدن به اهداف خود موفق عمل کردهاند؟
بحث خوشه صنعتی از سال 84 مطرح شد، یک مدل توسعهای صنایع خرد بود که در آن کسبوکارهای خردی که در یک راستا بودند در یک محدوده جغرافیایی جمعآوری میشدند تا بتوانند همافزایی داشته باشند.
از ابتدا که این طرح شروع شد، یک بحث فرهنگسازی و افزایش سرمایه اجتماعی بود که شاید ما مدتزمانی طولانی تلاش کردیم تا صاحبان صنایع خرد بیایند و کنار هم بنشینند و نمایشگاهی را ببینند.
این کارها را انجام دادیم و یک عامل توسعه داشتیم که به طرق مختلف با اینها ارتباط میگرفت تا نهایتاً خوشه شکل بگیرد، خوشه که شکل میگرفت این عامل توسعه میآمد یک نقطه فشاری را در نظر میگرفت. فرضاً ما ایراد بستهبندیهایمان در صنایع خرما باعث شده تا بازارمان مطلوبیت خاص خودش را نداشته باشد. لذا رفتند و روی بستهبندی کارکردند و الآن واحدهای عضو خوشه خرما کاملاً بستهبندیشان با 10 سال پیش متفاوت هست، طریقه ارائه محصولشان نیز متفاوت هست.
خوب این خوشه شکل گرفت و افراد مختلف آمدند و صاحبان صنعتی توانمند هم بعضاً آمدند و یک تشکیلاتی درست شد، بعدازاینکه خوشه شکل گرفت و سرمایه اجتماعی لازم مهیا شد، وقت این بود تا در اختیار خود مردم قرار گیرد. بعد ازآن ما بهعنوان دولت خودمان را کنار کشیدیم و الآن خوشه خرما تبدیل به انجمن خرما بهعنوان یکنهاد بخش خصوصی شده است. البته ما هنوز حمایتهایمان را داریم.
بعد از آن ما گفتیم 5 نفر یا 10 نفر از اعضای خود خوشه بهعنوان کنسرسیوم صادراتی تعیین شوند. شرکتی ثبت دادند و یک عامل مدیریت صادرات برایشان گرفته شد و بازار هدفی فرضاً روسیه برایشان مشخص شد، این عامل ما رفت در روسیه و بعضاً بررسی کرد که خرمای ما باید به چه صورت باشد، چون خرماهای مختلفی هست. آنجا به این نتیجه رسید که در این جعبههای 1 الی نیم کیلویی خرمای ما موردپسند نیست و بسته 3 تایی میخواهند بعد این موضوع در کنسرسیوم خرما طرح شد و رفتند در کشور روسیه شرکتشان را ثبت و یک برند آنجا صورت دادند و الآن محصولشان را دارند صادر میکنند. این خوشه صنعتی از ابتدا از یک باغدار شروع شد و در یک فرایند 10 ساله الآن رسیده به صادرات به یک کشور مثل روسیه.
خوشه خرمای بم از خوشههای موفق کشور بود، پسته رفسنجان و فرش کرمان، راور نیز همینطور و محصولات گلخانهای جنوب هم امسال بهعنوان خوشه برتر کشور شناخته شدند.
البته کنسرسیوم یک مدل بود و الباقی را خود بخش خصوصی انجام داد، در پسته نیز به همین صورت عمل شده، در بحث فرش خیلی پیشرفت خوبی داشتهایم، طرحهای کرمانی اصیل که به فراموشی سپرده میشدند الآن دارد احیا میشود، چون این طرحها هیچ جا ثبت نبودند و الآن بزرگواران دارند ثبت میکنند.
بههرحال خوشه مدلی بود که کمک کرد به کسبوکارهای خرد تا اینها بیایند و کار دستهجمعی انجام دهند، بعد از آن طرحی بود تحت عنوان پیمانکاری فرعی یا spx که کرمان جزء یکی از استانهای پیشرو در این زمینه است، در این طرح صنایع بزرگ کارشان را بهصورت خرد به صنایع کوچک داخل استان میدهند که الآن در مرحله مقدماتی این طرح هستیم البته 30 درصد از پیشرفت در آن داشتهایم و این طرح هم دارد با کمک اتاق بازرگانی پیش میرود.
کارهای دیگر هم در بخش صنایع کوچک انجامشده مثل تسهیلات کمبهره، ایجاد مجتمع کسبوکار برای استقرار مشاورین، در این طرح واحدهای صنعتی به این مراکز عارضهیابی شده و از خدمات این مشاورین بهصورت رایگان استفاده میکنند.
فعالان انجمن سنگ منتقد تغییر رویکرد شما در خصوص ایجاد خوشه سنگ هستند. آنها میگویند شما دیگر تمایلی به ایجاد خوشه صنعتی سنگ ندارید و بحث ایجاد شبکه سنگ را مطرح کردهاید. دلیل مخالفت شما با ایجاد خوشه سنگ چیست؟
ما زمانی رفتیم به دنبال این مورد که خوشه سنگ ایجاد کنیم، خوشبختانه کرمان انجمن سنگ بسیار قوی دارد؛ و آنها بدون حمایت دولت، خودشان آن ظرفیتها و سرمایه اجتماعی یک خوشه را دارند، بخش خصوصی خودش قبل از اینکه حمایت دولت ایجاد شود؛ آمده و شرایط همافزایی را ایجاد کرده است.
آن انجمن در حال حاضر دارند در زمینه صادرات کار میکنند. لذا من فکر میکنم، از طریق تقویت آن انجمن میتوان بازاری برای سنگ ایجاد کرد.
ببینید شما در خوشه به چه میخواهید برسید؟ شما یک هدفی در خوشه دارید که همان افزایش سرمایه اجتماعی، همافزایی، خریدوفروش مشترک و به سازی و بهینهسازی است. همه اینها را انجمن سنگ وجود دارد، من با قاطعیت میگویم، انجمن سنگ شاید از خوشههای ما هم جلوتر باشد. ما الآن چه چیز جدیدی داریم که بخواهیم بیاییم و ارائه بدهیم به این دوستانی که خودشان صاحبنظرند؟
چیز جدیدی این خوشه برای این مجموعه ندارد و خودشان مجموعه پویایی هستند، علیایحال ما بیارتباط هم با انجمن سنگ نیستیم، دوستان اگر بخواهند نمایشگاهی هم شرکت بکنند، بعضاً در قالب بخش حمایت از صنایع کوچک ما سعی میکنیم کمکهایی به آنان داشته باشیم.
اساساً فرق خوشه با شبکه سنگ چیست؟
شبکهها و خوشهها مدلهایی هستند برای توسعه صنایع کوچک، اسامی و روشها متفاوت است، اما نهایت امر توسعه صنایع کوچک است. به نظر من، الآن انجمن سنگ کرمان خودش یک خوشه تکاملیافته قدرتمند است و نیاز نیست ما دوباره از صفر بخواهیم شروع کنیم. اگر بحث بستههای حمایتی ما باشد، ما بستههای حمایتیمان را در قالب حمایت از صنایع کوچک در اختیار دوستان قرار میدهیم.
بحثهای زیادی بر سر ایجاد شهرکهای تخصصی در کرمان توسط نمایندگان و مسئولین مرتبط مطرحشده است. به نظر شما اگر بخواهیم در کرمان یک شهرک تخصصی دیگر داشته باشیم، چه محصولی این قابلیت و ظرفیت را دارد که برای آن اقدام به ایجاد شهرک صنعتی کرد؟
بستگی به این دارد که شما از شهرک تخصصی چه میخواهید؟ نظر شخصی من این است که اگر قرار باشد یک شهرک تخصصی ایجاد شود، یک شهرک تخصصی صنایع پاییندستی مس یا فولاد باشد.