گروه جامعه /سمیرا کریمی افشار:
تغییر ژنتیکی شما را به یاد چه چیزهایی میاندازد؟ اگر اهل تماشای فیلم هستید ممکن است فیلم چهار شگفتانگیز برایتان تداعی شود و اما اگر در رشتههای علوم تجربی تحصیلکردهاید، جهش DNA و بیماریهای ژنتیکی در ذهنتان تداعی میشود. شاید کمتر کسی تغییر ژنتیکی در گیاهان به ذهنش خطور کند. تغییر ژنتیکی که طی آن یک ژن از یک گیاه به گیاه دیگر وارد میشود و نتیجه آن تولید محصولات تراریخته است. محصولاتی ناشناخته که اثرات و عوارض آن نیز ناشناخته است.
«محصولات تراریخته محصولاتی هستند که از نظر ژنتیکی دستکاریشدهاند یا به اصطلاح انتقال ژن در آنها صورت گرفته است این انتقال ژن میتواند مرتبط با مقاومت به بیماری، خشکی یا شوری باشد.» این تعریفی است که معاون پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی استان کرمان از محصولات تراریخته بیان میکند و در ادامه میگوید: عوارض محصولات تراریخته ناشناخته است و هنوز تحقیقات قطعی صورت نگرفته است که بر اثر مصرف محصولات تراریخته، در گروهی که موردتحقیق قرارگرفتهاند بیماری ایجادشده است. داوود درویشی خاطرنشان میکند: عوارض ناشی از مصرف محصولات تراریخته نه در خارج گزارششده است و نه در ایران.
این در حالی است که رییس اداره بهبود تغذیه وزارت بهداشت اخیرا اعلام کرده است: مصرف محصولات تراریخته در دراز مدت باعث جهش ژنتیکی، افزایش تومور ها ی سرطانی و ناباروری می شود.
درویشی در ادامه میگوید: «خیلی از کشورها به دلیل ناشناخته بودن عوارض محصولات تراریخته از آنها استفاده میکنند و کشورهای اروپایی و بعضی از کشورهای آسیایی نیز بر همین اساس که نمیدانند چه خسارات و یا عوارضی دارند استفاده نمیکنند.»
با این حال طبیعتاً این جزو حقوق مصرفکنندگان است که نسبت به تراریخته بودن محصول مصرفی اطلاع لازم را داشته باشد. درویشی در این خصوص به خبرنگار ما میگوید: بر طبق قوانین بینالمللی، کشورهایی که به پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا ملحق شدهاند ازجمله کشور ایران و نیز کشورهای تولیدکننده موظف هستند برچسبگذاری را انجام دهند.
او در خصوص عدم برچسبگذاری محصولات تراریخته ضمن اشاره به کشورهای بزرگی مثل آمریکا و کانادا عنوان میکند: این کشورها خود را موظف به برچسبگذاری نمیدانند چراکه معتقدند بازار خود را در دنیا از دست میدهند و فروششان کم میشود این در حالی است که کشورهای اروپایی و آسیایی این کار را انجام میدهند.
اطلاع رسانی در حد یک بیانیه است
از سوی دیگر نماینده مردم بافت، رابر و ارزوییه و عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی در خصوص محصولات تراریخته میگوید: اطلاعرسانی درزمینه ی محصولات تراریخته توسط تشکیلات دولتی و نمایندگان مجلس در حد یک بیانیه است.
علیبرز بختیاری عنوان میکند: برای محصولات تراریخته خوراک انسان باید از طریق سازمان ملی استاندارد و وزارت بهداشت و درمان اقدامات لازم صورت گیرد و برچسب گذری محصولات تراریخته خوراک دام بایستی توسط وزارت جهاد کشاورزی تعیین تکلیف و برچسبگذاری شوند.
بختیاری در حالی از برچسبگذاری محصولات تراریخته خوراک انسان از طریق سازمان ملی استاندارد و وزارت بهداشت و درمان خبرمی دهد که رییس اداره نظارت بر اجرای استاندارد سازمان ملی استاندارد کرمان در گفتگو باخبر نگار ما میگوید: محصولات تراریخته مشمول استاندارد اجباری نمیشوند لذا برچسبگذاری آنها نیز مشمول استاندارد اجباری نمیشود. این در حالی است که در مردادماه سال 97 مدیرکل امور غذایی و آشامیدنی سازمان غذا و دارو از الزام برچسبگذاری محصولات تراریخته روغنی و سایر فراوردهها از شهریورماه خبر داده است.
در همین راستا سخنگوی وزارت بهداشت از اعطاء مجوز واردات دو محصول تراریخته روغن ذرت و روغن سویا خبر می دهد و میگوید: تمام روغنهای موجود در بازار کشور ملزم به درج لوگوی تراریخته هستند.
مکاتبه کردیم
مدیر نظارت بر مواد غذایی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در خصوص الزام برچسبگذاری محصولات تراریخته به خبرنگار ما میگوید: از زمان الزام برای برچسبگذاری، مکاتبه با کارخانجات صورت گرفته است و در خصوص برچسبگذاری اطلاعات کافی ارائهشده است.
منصور قنبریزاده در ادامه میگوید: در حال حاضر محصولات غذایی که ترکیب اغلب آنها تراریخته است عبارت تراریخته و در صورت لزوم لوگوی تراریخته را در برچسب خود لحاظ نمودهاند.
طبیعتاً حال باید به هنگام خرید محصولات غذایی به خصوص روغنهای خوراکی که 99 درصد آنها به صورت تراریخته تولید میشود عبارت تراریخته یا لگوی آنکه به گفته رییس سازمان غذا و دارو به شکل لگوی سفید با درج عنوان تراریخته با قلم متضاد سیاه در میان آن است مواجه شویم.
او در خصوص اطلاعرسانی و آگاهسازی مردم نسبت به مصرف محصولات تراریخته به خبرنگار ما میگوید: مسئولین فنی کارخانجات و کارشناسان از طریق برگزاری کارگاههای آموزشی نسبت به این محصولات آگاهی پیدا کردند، همچنین در روز جهانی غذا برای دانشجویان سخنرانیهای متعدد صورت گرفته است.
قنبری زاده در ادامهی فعالیتهای اطلاعرسانی به ضبط برنامههای رادیویی توسط کارشناسان حوزه معاونت غذا و دارو و نیز چاپ پمفلت جهت اطلاعرسانی عمومی اشاره میکند.
این در حالی است که ارزیابی دقیقی از توفیق در اطلاعرسانی در این حوزه وجود ندارد.
قنبری زاده در خصوص درصد GMO یا حد آستانه جهت الزام برچسبگذاری محصولات تراریخته میگوید: اگر پس از اظهار تولیدکننده یا ارسال نمونه محصول غذایی به آزمایشگاه معتبر حتی وجود یک رخداد تراریخته تشخیص داده شود، تولیدکننده ملزم به درج عبارت تراریخته در قسمت ترکیبات خواهد بود. او در ادامه عنوان میکند: الزام برچسبگذاری در خصوص محصولات غذایی که ترکیب اصلی آنها تراریخته است با حساسیت بیشتری پیگیری خواهد شد مانند انواع روغنهای گیاهی خوراکی که نوع تراریخته آنها امروزه در کشور استفاده و تولید میشود.
قنبری زاده در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی بر اینکه محصولات تراریخته شامل استاندارد اجباری هستند یا خیر میگوید: کلیه محصولات غذایی که دارای پروانه ساخت از سازمان غذا و دارو هستند بر اساس ضوابط سازمان غذا و دارو در صورت مشمول بودن، ملزم به اظهار تراریختگی در برچسب خود خواهند بود و این مورد جدا از استاندارد اجباری آن محصول است.
اطلاع رسانی ضعیف است
از سوی دیگر معاون پژوهشی مرکز تحقیقات کشاورزی استان کرمان میگوید: ما به عنوان یک دستگاه پژوهشی معتقدیم باید برچسبگذاری تراریخته صورت گیرد ولی متأسفانه اطلاعرسانیها ضعیف است.
درویشی دلیل نارسایی اطلاعرسانی در خصوص محصولات تراریخته در بخش مواد غذایی را عدم نظارت کافی توسط دستگاههای ذیربط مانند سازمان غذا و دارو و سازمان ملی استاندارد که نظارت بر این کالاها را بر عهدهدارند برمیشمرد و میگوید: شاید به دلیل اینکه چند سالی است که بحث تراریخته وجود دارد این محصولات ناشناخته ماندهاند.
درویشی در پاسخ به این سؤال خبرنگار ما مبنی بر اینکه شاید برخی به دلیل اینکه فروش محصولاتشان کم میشود مانع برچسبگذاری روی محصولات میشوند چراکه اگر مردم این محصولات را بشناسند ترجیح میدهند از این نوع محصولات خرید نکنند میگوید: شاید طیف وسیعی از مردم در صورت شناختن محصولات تراریخته باز هم استفاده کنند چراکه میبینیم با اینکه این همه تبلیغ علیه پفک نمکی و چیپس و ... میشود اما مردم بازخریداری میکنند.
درویشی در ادامه بابیان اینکه دانستن و آگاهی نسبت به محصولات تراریخته حق همه شهروندان است میگوید: عدم برچسبگذاری محصولات تراریخته حق آن دسته از شهروندانی که واقعاً در صورت آگاهی از این محصولات استفاده نمیکنند را تضییع میکند.
او همچنین عنوان میکند: ممکن است کسی یک بیماری داشته باشد و مصرف ناآگاهانه محصولات تراریخته بیماری را تشدید کند؛ و این صحیح نیست.
او بیشترین مصرف دانههای روغنی تراریخته را در حوزه ساخت روغنهای خوراکی و خوراک دام برمیشمرد و در ادامه میگوید: خوراک دامی که به صورت ترایخته تولید میشود وارد سیستم دام میشود سپس ما با یک واسطه از این محصولات استفاده میکنیم درنتیجه مخاطرات آن ممکن است کمتر باشد؛ اما نه اینکه کامل حذف شود.