گروه جامعه / سمیرا کریمی افشار:
«بند نسوان، زندان زنان شهر کرمان، خیلی شلوغ است و شرایط خوابگاهی در آنجا خوب نیست و خود مسئولین هم به این موضوع اذعان دارند.» این بخشی از صحبتهای معصومه ابتکار معاون رئیسجمهور در امور زنان است که در آخرین بازدید خود در اسفندماه سال 96 از زندان زنان کرمان عنوان کرده است.
باگذشت نه ماه از این اظهارات، تلاش کردیم تا با مدیرکل امور بانوان استانداری در خصوص وضعیت فعلی زندان زنان کرمان به گفتوگو بنشینیم؛ اما تمام تلاشهای ما بینتیجه ماند.
از سوی دیگر رئیس کمیسیون قضایی مجلس شورای اسلامی اخیراً در اظهارنظری در خصوص ظرفیت زندانهای کشور، میگوید: زندان برای 200 نفر ساختهشده است اما 1000 نفر در آن وجود دارد.
یحیی کمالی پور در خصوص وضعیت زندان زنان کرمان میگوید: مدتهاست از مجموع زندانهای کرمان بازدید خاصی نداشتم. دقیق نمیدانم آمار ورودی زندان زنان و وضعیت آنها به چه شکل است.
او میگوید: «جرم مواد مخدر بیشترین آمار ورودی زنان به زندانهای کرمان را تشکیل میدهد.»
«واقعیت این است که ما از حیث عملکردی مسئولین و دستاندرکاران زندانهای استان کرمان نسبت به سایر زندانهای کشور ارزیابی مثبتتری داریم.» کمالی پور بابیان این نکته میگوید: نه اینکه بگوییم 100 درصد خوب است اما بههرحال وضعیت بهتری نسبت به سایر استانها داریم.
امور بهداشتی زندانیان، توجه به امور فنی و حرفهای، کارآموزی، مراقبتهای تربیتی، آموزشهای علمی و پژوهشی از مواردی است که کمالی پور بهعنوان ارزیابی مثبت زندانهای کرمان برمیشمرد.
مواردی که معصومه ابتکار نیز در بازدید اخیر خود از بند نسوان زندان زنان کرمان به آن اشاره میکند؛ و او هم ارزیابی مثبتی از آنها دارد.
کمالی پور اذعان میکند: ظرفیت زندانهای ما متناسب با ورودی و خروجیهایمان نیست و این باعث میشود زندانهای کرمان نتوانند عملکرد مثبت خود را در ورود بازدیدکنندهها به زندان نشان دهند.
او بابیان اینکه در کشور 17 تا 18 زندان استاندارد داریم اذعان میکند: مابقی زندانها ازلحاظ فیزیکی، بهداشتی و امنیتی استاندارد کافی را ندارند. او صراحتاً عنوان میکند: در استان کرمان هم همین وضعیت وجود دارد.
کمالی پور ميافزاید: «زندان جیرفت یکی از همین زندانهای غیراستاندارد و مخروبه است، درحالیکه برای 250 نفر زندانی ساختهشده است 2000 زندانی را در خود جایداده است.»
او با ابراز تأسف بیان میکند: یک زلزله 6 ریشتری در جیرفت میتواند زندان را کاملاً بر سر زندانی خراب کند. او ادامه میدهد: دو سال پیش نیز با یک بارندگی شدید آب تمام راهروهای زندان را فراگرفته بود.
آنطور که رئیس کمیسیون قضایی مجلس میگوید: اوضاع زندان مرکزی کرمان نیز چندان مساعد نیست.
«ظرفیت زندان مرکزی کرمان چند برابر ظرفیتی است که برای آن تعریفشده است. بهطوریکه چندین هزار زندانی را در خود جایداده است.» کمالی پور بابیان این موضوع صراحتاً وضع سایر زندانهای استان را نیز نامطلوب توصیف میکند و میافزاید: در کهنوج و سایر شهرستانهای جنوبی زندان به معنای واقعی نداریم یا اینکه فقط بازداشت گاه داریم.
«متهمین و مجرمین امنیتی سایر استانها در حال حاضر در زندان مرکزی کرمان نگهداری میشوند.
زندان مرکزی کرمان درواقع زندانی است برای اتباع بیگانه افغانستانی و نیز سرریز زندانهای سایر استانها و سرریز ناامنیهایی که در سراسر کشور رخ میدهد.» کمالی پور بابیان این مطلب به سرانه بودجهای که به زندانها تعلق میگیرد اشاره میکند و میگوید: به زندانها یک سرانه بودجهای در ردیفهای مختلف تعلق میگیرد. ریز این بودجهها دست خود سازمان زندانهاست که این بودجه را در حوزه فرهنگی، اجتماعی، بازپروری و فنی و حرفهای هزینه کنند.
کمالی پور اشارهای به سرانه بهداشتی و غذایی زندانها میکند و میگوید: سرانهای که غالباً برای مجموع وعدههای غذایی زندانیان در نظر گرفته میشود حدود 6 هزار تومان است. البته این آمار یک آمار سراسری است اما کرمان هم وضعیتی مستثنی از سایر استانهای دیگر ندارد.
او در ادامه میافزاید: خواهناخواه زندان، زندان است و یک نفر بهواسطه ارتکاب جرم در جامعه هنجارشکنی کرده است که نتیجه آن زندان است. در زندان نمیشود کاری کرد که طرف حس کند در هتل است. رنج زندان را باید تحمل کند در کنار آن به بحث اصلاح و تربیت هم باید توجه شود.
او در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی بر اینکه برای حل معضلات (کاهش ورودی زندانها، بازسازی زندانها، مشکلات بهداشتی، تغذیهای) زندانیان بهعنوان کمیسیون قضایی مجلس چه اقداماتی انجام دادهاید، میگوید: بازسازی زندانها کاری نیست که زندان بتواند بهتنهایی آن را انجام دهد. جا دارد ازنظر فضای فیزیکی، سرانه بهداشتی و تغذیهای توجه بیشتری به زندانها شود.
او خاطرنشان میکند: قضات ما برای اینکه ورودی زندانها را کاهش دهند باید به سمت و سویی بروند که از مجازات جایگزین استفاده کنند. تا از این طریق شاهد کاهش جمعیت کیفری زندانها باشیم. او تأکید میکند: به دنبال مجازاتهای جایگزین هستیم تا بتوانیم 40 درصد آمار زندانیان را کاهش دهیم.
کمالی پور صراحتاً عنوان میکند: تا زمانی که روزبهروز افزایش ورودی و جمعیت بالای کیفری زندانها را داریم مطمئناً توفیقی در حوزهی بهبود کیفیت وضعیت زندانیان و زندانها نخواهیم داشت.
نماینده مردم جیرفت و عنبرآباد در مجلس شورای اسلامی به خبرنگار ما میگوید: حدود 60 تا 65 درصد زندانیان استان مربوط به مواد مخدر هستند. او میافزاید: برای جرائمی غیر از جرائم سنگین مواد مخدر میتوان از مجازات جایگزین استفاده کرد.
زندانیان مواد مخدر در حد اعتیاد که برای بار اول و دوم زندانی هستند به مراکز بازپروری فرستاده و جریمه میشوند. یا اینکه برای حرفهآموزی و سپس اشتغال معرفی میشوند. این بخشی از مجازات جایگزین است که کمالی پور به آن اشاره میکند.
کمالی پور در خصوص اقدامات پیش روی کمیسیون قضایی مجلس در راستای بهبود وضعیت زندانهایی که خارج از ظرفیت خود زندانی میپذیرند به خبرنگار ما میگوید: لایحهی ساماندهی زندانها و کاهش جمعیت کیفری زندانیان در زندانها در دستور کار کمیسیون قضایی مجلس است و داریم رسیدگی میکنیم. بهمحض اینکه کار ما در کمیسیون تمام شد لایحه را به صحن مجلس میفرستیم. در پایان شورای نگهبان تائید کند اجرایی خواهد شد.
او با اشاره به اینکه درصد اعظمی از زندانیان تحت قرار (قرارهای تأمین مثل قرار وثیقه، قرار کفالت و بعضاً بازداشت موقت) هستند میگوید: میشود کاری کرد خیلی از اینها با قرار زندان نباشند و آزاد شوند. نهایتاً محکومیت قطعی پیدا کردند بروند و محکومیت خود را سپری کنند.
رئیس کمیسیون قضایی مجلس در خصوص اقدامات انجامشده در راستای کاهش ورودی زندانیان به زندانها میگوید: در این خصوص کار خاصی نه در کرمان در هیچ جایی از کشور انجامنشده است؛ و اقدامات صورت گرفته در حدی نیست که ملموس باشد.
کمالی پور مراقبتهای بعد از خروج از زندان را مشکل اساسی حال حاضر میداند و میگوید: زندانیان بههرحال برچسب زندانی را میخورند در جامعه بهسختی میتوانند وارد بازار کار شوند. عملاً در یک راننده تاکسی شدن هم مشکلدارند و ما این آدمها را در جامعه رها میکنیم. درحالیکه کار و شغلی ندارند و امکان شغل داشتن را هم به او نمیدهیم و هیچگونه مراقبتی بعد از خروج از او نداریم.
او صراحتاً عنوان میکند: درصد عظیمی از زندانیان سابقه دوم و سومشان است و بازگشت مجدد به زندان دارند که این ناشی از این است که ما نتوانستیم زندانی را بعد از خروج از زندان پوشش دهیم و کمکش کنیم.
او میگوید: باید یک ردیف خاصی را برای مراقبتهای بعد از زندان در نظر بگیرند به همین اندازه که ما اصلاح و تربیت در زندانها برایمان مهم است مراقبت بعد از خروج هم مهم است.
کمالی پور به نهادهای پوششی و حمایتی مثل کمیته امداد، بهزیستی، دانشگاه علوم پزشکی، اداره کار و امور اجتماعی اشاره میکند و میگوید: این دستگاهها میتوانند زندانیان را بعدازاینکه از زندان آزاد میشوند را حمایت کنند. دولت هم متناسب با وظایفی که برای آنها تعریف میکند در حوزه مراقبتهای بعد از خروج از زندان بودجهای به آنها اضافه میکند.
او با انتقاد از اینکه همه مشکلات ناشی از کمبود بودجه نیست عزم و اراده هم نیاز است، میگوید: تعداد معتادین که به روایتی آمار آنها 4 میلیون نفر است و نهادهای متولی که وظیفه ذاتی آنها است بایستی مشکلاتشان را حل کنند اما باید پرسید چرا حل نمیکنند.