مرضیه قاضیزاده:
اقامتگاههای بومگردی باهدف ایجاد اشتغال، افزایش رفاه جوامع محلی و روستایی و حفاظت از محیطزیست و ترغیب مهاجران به برگشت به روستا و یا بهاصطلاح مهاجرت معکوس دنبال شده است. اگرچه زمزمههای ایجاد این اقامتگاهها بیش از دو دهه است که مطرح میشود اما به گفته مسئول واحدهای اقامتگاه بومگردی در میراث فرهنگی این طرح در کرمان از اویل سال 94 کلید خورده است.
هماکنون که بیش از سه سال از زمان اجرایی شدن این طرح در کرمان میگذرد، زمزمههایی مبنی بر ورشکستگی و توجیه اقتصادی نداشتن این طرح شنیده میشود.
مدیران اقامتگاههای بومگردی دلایلی چون روند غیراصولی صدور مجوز، رشد بیرویهی اقامتگاهها و صدور مجوز در نواحی فاقد گردشگر برمیشمارند.
با توجه به اخبار و گزارشات منتشرشده، رشد فزاینده اقامتگاههای بومگردی تنها محدود به استان کرمان نیست و این مسئله در سطح کشور نیز مطرح است، بهگونهای که مازیار آل داوود، از بنیانگذاران اقامتگاههای بومگردی ایران در ارتباط با این وضعیت ، اصطلاح رشد قارچ گونه را به کار میبرد و میگوید: قطار بومگردی کشور از خط خارجشده است و مسابقه تأسیس اقامتگاهها در استانهای مختلف سبب شده هم خود را دچار زیان کنند و هم به اعتماد عمومی به اقامتگاههای بومگردی خدشه وارد کنند.
این پیشکسوت تأسیس اقامتگاههای بومگردی با ابراز تأسف میگوید: مسئولان بر مسابقه بیضابطه تأسیس اقامتگاههای بومگردی در کشور نظارت ندارند.
شواهد امر نشان میدهد آمار اقامتگاههای بوم گردی استان کرمان در مدت محدودی از 250 واحد به 303 واحد رسیده است. حال باید دید آیا آمار گردشگر استان با این تعداد از واحدهای اقامتگاه همخوانی دارد؟
برخی معتقدند که وضعیت گردشگری استان بهگونهای نیست که این تعداد از اقامتگاه لازم باشد و افزایش این واحدها موجب رقابت معکوس و عدم توجیه اقتصادی این طرح میشود.
در کنار این عوامل عدم رعایت اصول فنی ساختمانی با توجه به قدیمی بودن بافت این اقامتگاهها و عدم رعایت حفظ اصول زیستمحیطی منطقه از دیگر چالشهای این اقامتگاههای بومگردی است.
«این طرح برای ما نفعی نداشته است و اصلاً راه نیفتاد» مدیر یک اقامتگاه بوم گردی در ریحان شهر بابیان این جملات میگوید: وامی به ما اختصاص ندادند و اجباراً از پول بازنشستگی شوهرم هزینههای احیای این اقامتگاه را پرداختیم اما الآن دست از پا درازتر در هزینههای زندگیمان ماندهایم.
کریمآبادی در ادامه میگوید: من هزینههای زیادی در این اقامتگاه انجام دادم و خانه را بازسازی و آماده کردم اما الآن کاملاً بلااستفاده مانده است، اصلاً اینجا گردشگر نمیآید.
او در ادامه از عملکرد میراث فرهنگی خرده میگیرد و میگوید: به ما یک مجوز دادند و دیگر تمام، حتی دنبال وام هم رفتیم اما نتوانستیم دریافت کنیم به نظر من این تنها یک مرحله بود تا لیستی را ارائه دهند و بگویند اقدامی صورت گرفته است.
کریم آیادی در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی بر ارائه کلاسهای آموزشی توسط میراث فرهنگی میگوید: صحبتی در این رابطه با ما نشده است و حمایت آنها صرفاً در حد یک مجوز بوده است.
رقابتها بر سر قیمت است نه بر سر کیفیت
فرهمند اسماعیلیان مدیر یکی از اقامتگاههای بوم گردی در شهداد به خبرنگار ما میگوید: در هر کاری که رقابت باشد آن کار موفقتر است، ولی من فکر میکنم آن چیزی که ما را بهجایی میرساند این است که سیاستگذاران بیایند و تبلیغات بیشتری داشته باشند.
«اکثریت افرادی که به این کار واردشدهاند نه اطلاعات کافی برای تبلیغات مجازی دارند و نه پشتوانهای برای تبلیغات دارند و همکاری دولت الآن شده یک مجوز و یک وام خیلی کوچیک در مقابل هزینههای بالا» فرهمند اسماعیلیان در ادامه میگوید: اگر تبلیغاتی برای این اقامتگاهها داشته باشند و اینها را به حال خودشان رها نکنند میتوانند از شهرها و کشورهای دیگر توریست جذب کنند تا چرخ همه بچرخد ولی اینکه همکاریشان با ما صرف مجوز دادن باشد این طرح برای خیلیها توجیه اقتصادی ندارد.
او با اشاره به تلاشهای اتاق صنعت و معدن در خصوص تبلیغات و معرفی اقامتگاههای بوم گردی میگوید: در حال حاضر این طرح شروعشده و اتاق صنعت و معدن کارگاههایی را گذاشتهاند و برای تبلیغات افرادی را دعوت کردهاند تا در سایتهای مختلف تبلیغ کرده و برای استان توریست بیاورند.
«یک آمار سالیانه توریستی داشته باشند و ببینند چقدر نیاز هست و بر اساس آن مجوز دهند نه اینکه هر کس داوطلب بود مجوز بدهند چراکه رقابتها گاهی اوقات سازنده نیستند و توی کیفیت تأثیر نمیگذارند و در قیمت اثرگذارند و این باعث میشود تا کیفیت را کاهش دهند تا بتوانند به قیمت مشتریپسند برسند» او در ادامه این جملات میراث فرهنگی را خطاب قرار داده و میگوید: میراث باید در دادن مجوزها دقت بیشتری داشته باشد و مجوز را به هرکسی ندهد و بر اساس تعداد یا نرم خاصی پیش برود.
اسماعیلیان در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی بر توجیه اقتصادی واحدهای بوم گردی میگوید: اقامتگاه بوم گردی بیشتر در کارآفرینی نقش دارد و سرمایهگذار در این طرح چندان سودی ندارد اما این طرح میتواند حداقل برای 20 نفر بهصورت مستقیم و یا غیرمستقیم کار به همراه آورد.
او در ادامه خاطرنشان میکند: کسی که بخواهد خودش سرمایهگذاری کند و بخواهد آشپز بگیرد و نیروی خدماتی و مدیریتی بگیرد این طرح چندان برایش توجیهپذیر نیست چراکه در این منطقه تنها 6 ماه بازار کار وجود دارد، اما اگر افراد بهصورت خانوادگی کار کنند و کارها را تقسیم کنند این طرح برایشان توجیهپذیر خواهد بود.
وضعیت گردشگری خوب نیست
مسئول واحدهای بوم گردی و طبیعت گردی اداره کل میراث فرهنگی استان، در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی بر اینکه آیا این تعداد واحد بوم گردی با آمار گردشگران استان کرمان همخوانی و توجیه اقتصادی دارد میگوید: طرح اقامتگاه بوم گردی مانند کودکی نوپا است که تازه شروع به راه رفتن کرده است، زمانی که چند خانواده این کار را انجام دادهاند و خانههایشان را تبدیل به اقامتگاه بوم گردی کرده و افراد مختلف کسب درآمد اینها را دیدند، منجر شد تا شمار بالایی برای اخذ مجوز اقامتگاه بوم گردی درخواست دهند.
حامد لنگری زاده میگوید: در اوایل سال 94 که این طرح شروع شد، سختگیریها برای دادن مجوز کمتر بود و ما با دادن مجوز و برگزاری دورههای آموزشی برای آنها سعی کردیم تا در شناخت موضوع گردشگری و نحوه برخورد با گردشگر به آنها آموزش دهیم.
او با اشاره به ازدیاد تقاضا برای اخذ مجوز اقامتگاه در منطقه شهداد میگوید: تا سال 96 سختگیریها برای دادن مجوز کمتر بود اما از سال 96 با ازدیاد تقاضا برای اخذ مجوز سختگیریها بیشتر شد. خصوصاً اینکه در برخی مناطق علاوه بر واحدهای بوم گردی چند هتل منجمله هتل هواپیمایی ماهان در حال ساخت است و به همین دلیل دیگر در این منطقه مجوزی برای واحدهای بوم گردی صادر نمیشود، مگر اینکه اقامتگاه در روستاهای توسعهنیافته و یا روستایی با شرایط خاصی باشد که به آن مجوز داده شود.
بر اساس اظهارات لنگری زاده در منطقه خبر بافت 20 الی 25 واحد بوم گردی وجود دارد که این موضوع سبب شده تا علاوه بر شهداد در بخشهایی چون خبر بافت، ملکآباد و دولتآباد نیز دیگر مجوزی برای اقامتگاه داده نشود.
اظهارات او منجر به طرح پرسشی مبنی بر وضعیت گردشگری در استان کرمان شد؟ او در پاسخ به این سؤال میگوید: میتوان گفت وضعیت گردشگری خوب نیست، اما در کل وضعیت گردشگری خارجی بهتراز گردشگر داخلی است.
او در ادامه میگوید: در سال گذشته وضعیت گردشگر استان بسیار مناسب بود و بیش از 80 درصد واحدهای بوم گردی ما راضی بودند، امسال به دلیل شرایط اقتصادی مردم آمار گردشگر داخلی کاهشیافته است اما بههرحال پاسخگوی این اقامتگاهها هست، مگر اینکه خود فرد فعال نباشد.
او در ادامه خاطرنشان میکند: بعضی از اقامتگاه بوم گردی برای خودشان سایت تشکیل دادهاند و فعالاند و همیشه گردشگر دارند. هر زمان که از این اقامتگاهها بازدید کردیم تأکید میکنیم که فعالیت خودشان را بیشتر کنند، اینکه تعدادی از این واحدها نشستهاند تا اداره میراث فرهنگی آنها را معرفی کند درست نیست.
مسئول واحد اقامتگاههای بوم گردی میراث در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی بر اینکه به نظر شما 300 واحد بوم گردی موردنیاز استانی با وضعیت گردشگری مثل کرمان است، میگوید: پهناوری استان را در نظر بگیرید. قبلاً اگر شما میخواستید به یک روستایی بروید هیچ منطقهای برای اقامت وجود نداشت ولی الآن خوشبختانه به هر نقطه که بخواهید سفر کنید یکی دوتا مرکز برای اقامت وجود دارد که خدمات دهد.
او در ادامه میافزاید: با توجه به پهناوری استان ۳۰۰ واحد نیاز است و هنوز هم جا برای افزایش این تعداد وجود دارد چراکه در خیلی از نقاط هنوز اقامتگاه بوم گردی وجود ندارد.
لنگری زاده در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی بر اینکه باوجود تعداد بالای این واحدها نظارت بر آنها به چه صورت انجام میپذیرد، میگوید: متأسفانه در حیطه واحدهای اقامتگاه بوم گردی نظارت تنها به عهده من و یکی دیگر از همکاران است که در کنار نظارت باید کارهای اداری این سازمان را هم انجام دهیم.
او مشکل سوخت و وسیله نقلیه را از دیگر چالشهای نظارت بر این واحدها اعلام میکند و میگوید: برای حل این معضل، از نمایندگان هر شهرستان که رابط بین سازمان میراث فرهنگی و مردم آن منطقه است دعوتشده و یک دوره آموزشی در ارتباط با آیتمهای نظارتی در هر واحد اقامتی برای آنها گذاشتهشده است. این نمایندگان بهعنوان بازوی کمکی ما هستند گزارش کامل این واحدها در ارتباط با مشکلات آنها و فعالیت آنها را به ما انتقال میدهند.
اگرچه او استفاده از نمایندگان شهرستان را راهی مناسب و کاربردی برای نظارت بر عملکرد واحدهای بوم گردی میداند اما در بخشی از صحبتهایش به این نکته اشاره میکند که این نمایندگان در کنار این مسئولیت، مسئولیتهای دیگری هم دارند که شامل انجام کارها و خدمات پنج معاونت این اداره میباشد.