امراله امینی، کارشناس صنعت خودرو:
پس از آنکه وزارت صمت، مجوز قیمت‌گذاری خودرو بر مبنای فرمول پنج‌درصد زیر قیمت بازار را صادر و تسهیلات چهار‌هزار‌میلیارد تومانی را برای پرداخت بدهی خودروسازان به قطعه‌سازان پرداخت کرد، امید آن می‌رفت که اینبار تولیدکنندگان نیز در راستای تعادل بازار خودرو گام بردارند تا نرخ خودرو کاهشی شده و به قیمت واقعی در بازار به فروش برسد. اگرچه در این میان چندین فروش‌فوری و پیش‌فروش نیز توسط دو شرکت خودروساز انجام شده، اما به‌دلیل عدم عرضه به مشتریان عملا تنها جذب سرمایه صورت گرفته و قیمت‌ها نیز همچنان رو به افزایش است. در گفت‌وگو با امراله امینی، کارشناس صنعت خودرو و استاد دانشگاه به بررسی چرایی این موضوع و میزان جدیت وزارت صمت در تنظیم بازار خودرو پرداخته و اثرگذاری شورای رقابت را ارزیابی کرده است که در ادامه می‌خوانید.
گفته می‌شد وزارت صمت در دوره‌ای با این تفسیر که بازار خودروی ایران انحصاری نیست استدلال می‌کرد که شورای رقابت نباید در قیمت‌گذاری ورود کند. آیا بازار خودروی ایران انحصاری نیست؟
بازار خودوری ایران که انحصاری‌ست و شکی در آن نیست و ادعای وزارت صمت هم بی‌پایه است. در این ادعا بحث صنعت و بحث‌های کارشناسی جایی ندارد و فقط منافع مطرح است. وقتی فقط یکی دو تولیدکننده در کشور وجود دارد معنای آن چیست؟ این به معنای انحصار نیست؟
انحصار یعنی تولیدکننده یا عرضه‌کننده فقط یک یا دو شرکت باشند که عمده تولید هم در دست آنان باشد و در ایران کاملا چنین است. رقابت زمانی است که تعداد عرضه‌کنندگان و تولیدکنندگان زیاد باشد. ظاهرا دوستان در تعریف کلمه انحصار هم مشکل دارند. تعریف شناخته‌شده و استانداردی در مورد انحصار وجود دارد. اگر با تعریف مخالفند بیایند تعریف جدیدی از این کلمه ارائه دهند و ثبت کنند و معنای آن را تغییر دهند.
آیا بازگشت شورای رقابت کمکی به تنظیم بازار خودرو می‌کند؟
بازگشت شورای رقابت خوب است اما شورایی که قوی باشد. شورای رقابتی که ما داریم اظهارنظرهایی می‌کند، اما کسی به آن توجهی نمی‌کند و کسی هم عمل نمی‌کند. ما قوانین خوبی داریم اما کسی به آنها عمل نمی‌کند. در گذشته هم شورای رقابت بود و حرف‌هایش را هم می‌زد؛ اما کسی که عمل نمی‌کرد و پشتوانه اجرایی نداشت. فرض کنیم که شورای رقابت بازگشت و درصدی را هم تعیین کرد.
تولیدکننده تولید خود را کاهش می‌دهد و توجهی هم نمی‌کند. اگر این شورا پشتوانه قوی در وزارت صنعت داشته باشد می‌تواند اثرگذار شود، اما وزارت صنعت اصلا در این حد نیست. وزیر ضعیف، معاونان ضعیف، سازمان گسترش ضعیف طوری عمل کرده‌اند که خودروسازان اصلا به حرف آنان توجهی نمی‌کنند. الان وزیر باید از خودروسازان وقت ملاقات بگیرد در حالی که پیش از این آنان باید از وزرای صنعت درخواست ملاقات می‌کردند!
برخی از فعالان بازار خودرو عنوان می‌کنند وزارت صمت اراده‌ای برای تنظیم قیمت‌ها ندارد؛ نظر شما چیست؟
بله زیرا وزیر صمت ضعیف بوده است. انتصاب‌ها به‌گونه‌ای بوده که افراد تامین‌کننده منافع برخی دیگر باشند. اینها محصول سیاست‌بازی و رانت‌خواری است. کار از کار گذشته و اوضاع صنعت اصلا خوب نیست.
قرار بود پیش‌فروش‌ها و فروش‌های فوری خودروسازها به افزایش تولید و تعادل بازار بیانجامد، اما این اتفاق نیفتاده است؛ ارزیابی شما چیست؟
این شرکت‌ها هنوز پیش‌فروش‌های قبلی خود را تحویل نداده‌اند. اینها بازی است که می‌گویند می‌خواهیم به روز بفروشیم. نمی‌خواهد به روز بفروشید؛ تعهدات قبلی را انجام بدهید. وقتی هم اعلام می‌کنند پیش‌فروش نمی‌گویند چند دستگاه. فقط رسانه‌ها منتشر می‌کنند که پیش‌فروش شروع شد. اما کسی نمی‌گوید چند دستگاه؟
معمولا این پیش‌فروش‌ها تعداد بسیار کمی را پوشش می‌دهند زیرا اگر خودروساز می‌توانست اول تعهدات قبلی را انجام می‌داد و جریمه آن را هم می‌داد. ظاهر قضیه یک چیز است و باطن آن چیز دیگری‌ست و نباید در ظاهر این قضیه بمانیم! وزیر برای اینکه بماند و استیضاح نشود می‌گوید پیش‌فروش را اعلام کنید؛ شرکت خودروساز می‌گوید نمی‌توانم چون توان تولید ندارد؛ مشکلات مدیریتی و تامین قطعه و غیره دارد.
کارشناسان یکی از راه‌های تنظیم بازار خودرو را واردات خودروهای سبک و ارزان‌قیمت می‌دانند این در حالی است که وزارت صمت اعلام کرده است در سال 98 واردات خودرو آزاد نخواهد شد. تحلیل شما از این سیاست چیست؟
آزادسازی مقوله پیچیده‌ای است و من نمی‌خواهم اظهارنظر کنم. اما مقصود ما همواره از آزادسازی واردات خودرو، خودروهای لوکس نبوده است، بلکه ما خودروهای متوسط و کوچکی را می‌گوییم که قیمت آن به‌گونه‌ای باشد که توده مردم بتوانند آن را خریداری کنند. وقتی ما می‌گوییم آزادسازی اینها می‌آیند لندکروز وارد می‌کنند!
در حالی که ما آن را نمی‌گوییم بلکه آزادسازی به این معنا که کسی که می‌تواند پراید بخرد بتواند یک خودروی در آن سطح قیمت خریداری کند. من حتی معتقدم ما باید خودروهای کارکرده دست دوم وارد کنیم، اما خودروهای برندی مانند BMW یا بنز که دست‌دوم‌هایشان از صفرکیلومتر خودمان خیلی بهتر است و قیمت ارزان‌تری هم دارد؛ اما برای آن عمر مثلا پنج‌ساله تعیین شود. بحث آزادسازی واردات پیچیدگی‌هایی در پشت پرده دارد و رانت‌خوارهای بزرگی پشت خودرو وجود دارند که می‌خواهند واردات انجام دهند و واردات خودروهای لاکچری هم مدنظر آنهاست.
خودروهایی مثل بنز و BMW و غیره که صفرکیلومتر و کارنکرده باشند و یک قشر بسیار اندک طبقات بالای جامعه آن را بخرند. در حالی که ما خودورهایی در کلاس متوسط رو به پایین می‌خواهیم که قیمت آن 20 تا 30میلیون باشد. باید بالطبع نرخ تعرفه را هم پایین بیاورند تا قیمت تمام‌شده همین میزان شود، اما این روش با آنکه خوب است اجرایی نمی‌شود چون رانت پشت سر آن است و رانتخوارها هم در وزارت صنعت منتظر آزادسازی واردات نشسته‌اند.
آیا حذف قیمت روز خودروهای بازار از روی سایت‌ها که اخیرا انجام شده است کمکی به تنظیم بازار می‌کند؟
این پاک کردن صورت مساله است. نقدینگی سرگردان به سمت این بازار آمده و یکسری دلال هم در این بازار مشغولند. این نقدینگی سرگردان هم مسببش خود دولت بود. چون برای پرداخت بدهی طلبکاران موسسات مالی و اعتباری غیرمجاز پول چاپ کرد و نقدینگی سرگردان را افزایش داد. وقتی حجم پول در گردش زیاد شود به دست یک عده می‌افتد که معمولا دلال هستند، چون این پول‌ها دست کارگر و معلم نمی‌آید.
دلال‌ها هم به وسیله این پول با عناصر بازار بازی می‌کنند. بازار طلا، خودرو، ارز و مسکن بازارهایی است که دلال‌ها به آن ورود می‌کنند و در آنها قیمت‌ها به‌شدت افزایش یافته است. این به معنای قفل شدن اقتصاد است. این نقدینگی دست دلال‌هاست و دلال‌ها هم قیمت را تعیین می‌کنند. حالا دستور هم برسد که از سایت‌ها پاک کنند چه فایده‌ای دارد؟ می‌شود قیمت را از نمایشگاه‌دار جویا شد!
برخی از کارشناسان برای کنترل سفته‌بازی استفاده از ابزار مالیات بر سرمایه را پیشنهاد می‌کنند؛ آیا چنین ابزاری می‌تواند برای کنترل بازار از سمت دولت کارآمد باشد؟
بله این اقدام مفید است، اما دولت، مجلس و قوه قضائیه برای عملی کردن چنین اقدامی باید قوی باشند. در همه دنیا چنین است که هر فردی طلا، دلار، زمین و غیره می‌خرد و آن دارایی گران می‌شود باید برای این افزایش قیمت، مالیات بپردازد.
منبع: آرمان
