مدیرکل بهزیستی استان در گفت وگوی اختصاصی با گفتارنو مطرح کرد
متاسفانه ایرادی که الان به چرخه درمان اعتیاد وارد است این است که خانواده هادر بحث درمان اعتیاد خیلی کم رنگ عمل می کنند . اشکال جامعه ما این است که انتظار جامعه و خانواده از دولت است که وقتی فرزندش دچار اعتیاد می شود دولت آن را درمان و نگهداری کند؛
گفتارنو/ مرضیه قاضی زاده:
این روزها در برخی از محافل استان شایعات زیادی مبنی بر خرید و فروش متادون در برخی از نقاط حاشیه ای شهر شنیده می شود ، برخی معتقدند که این متادون از سمت مراکز سم زدایی وارد بازار و در این رابطه انگشت اتهام خود را به سمت بهزیستی نشانه می روند و مدعی اند که این اقدام ناشی از برخی ضوابط بهزیستی و عدم نظارت و اقدامات پیشگیرانه در این مراکز است.
از سوی دیگر برخی از فعالین حوزه درمانی، اقدامات بهزیستی در خصوص درمان اعتیاد را مورد انتقاد قرار داده و معتقدند که چرخه درمان اعتیاد در سازمان بهزیستی تنها یک دور باطل بوده و این سازمان نقش چندانی در درمان اعتیاد ایفا نمی کند. انتقاد اصلی بیشتر در حوزه زنان معتاد است و گفته می شود که زنان در فرایند ترک اعتیاد رها می شوند ، در این چارچوب با عباس صادق زاده مدیر کل بهزیستی استان گفت وگو کردم که می خوانید.
شایعاتی مبنی بر خرید و فروش متادون موجود در مراکز سم زدایی در نقاط حاشیه ای شهر من جمله چهارده معصوم و شهرک صنعتی وجود دارد، شما در این زمینه چه پاسخی دارید؟
ببینید این که متادون به صورت قاچاق در جامعه وجود دارد در آن تردیدی نیست و یکی از دغدغه های همیشگی ما بوده و هست، ما بایستی مکانیزمی را طراحی کنیم که متادون قاچاق توزیع نشود.
مراکز ما مصرف کننده متادون هستند و ما متادون را از دانشگاه علوم پزشکی می گیریم و بر نحوه توزیع و نظارت چگونگی مصرفش نقشی نداریم .
کاملا طبیعی است که این اتفاقی که شما می گویید شکل بگیرد به هر حال یک فرد می آید و متادونش را می گیرد و کمتر مصرف می کند و یک بخشی از آن را در بازار آزاد به فروش می رساند، این یعنی این که درمان به صورت کامل انجام نمی گیرد. من در این رابطه که درمان در این مراکز به طور کامل انجام می شود دفاعی نمی کنم، این مسئله مربوط به مراکز استان کرمان هم نیست و کل کشور و دنیا در گیر این موضوع هستند.
اگر چه ما قبول می کنیم و من می پذیرم که نظارت ها بایستی بیش از این باشد، می پذیرم که نظارت ها و مکانیزم درمانی عیوبی دارند که این اتفاقات می افتد ولی می خواهم بگویم که حتی در کشورهای پیشرفته هم به هر حال این اتفاق وجود دارد و متادون در جایی به شکل قاچاق پیدا می شود و افرادی ازآن استفاده می کنند البته آن کشورها مکانیزم های نظارتی بیشتر و برخورد جدی تری دارند که ما متاسفانه این را نداریم.
بر خی از متخصصین مدعی اند که بهزیستی در این زمینه کوتاهی می کند چرا که با انجام یک آزمایش ساده در این مراکز، می تواند افرادی که مرحله سم زدایی را به طور کامل انجام نمی دهند تشخیص داده و متادونی به آن ها ندهند ؟
این طور نیست که صریحاً فرد بیاید و سهمیه متادونی را دریافت کند و مابقی اش را به فروش برساند و از آن طرف مرکز هیچ نقشی نداشته باشد. در مراکز دولتی که ما داریم و بسیاری از مراکز وابسته به ما ، ما دستورالعمل نوشتیم که حق تحویل دارو را ندارند و دارو باید در خود مرکز استفاده شود؛ مثلا در مرکز نوید که یک مرکز دولتی هست، یک ساعت مشخصی بیمار می آید و در صف می ایستد و دارویش را مصرف می کند و از مرکز خارج می شود، ما هیچ دارویی را تحویل نمی دهیم. البته این باز دلیل بر این نیست که من با قاطعیت بگویم نه، هیچ متادونی در بازار از دست این ها خارج نمی شود.
عمده متادون قاچاقی که در بازار وجود دارد، مربوط به این تعداد متادونی که از این مراکز به فروشگاه ها می رود نیست بلکه مافیایی در این بازار وجود دارد و در واقعیت عمده متادون از طریق قاچاق وارد این بازار می شود.
مسئله مهمتر از قاچاق متادون این است که در حال حاضر متادون تقلبی که از ترکیب ترامادول ، شربت اکسپکتورانت کدئین ، شربت هیدروکسی زین و متادون تولید می شود، عمده متادون موجود در بازار را تشکیل می دهد و حتی مدت هاست قرص متادون 20 تقلبی نیز به وفور در بازار وجود دارد؛ پس با قاطعیت اعلام می کنم که 70 درصد متادونی که در بازار مشاهده می شود تقلبی است .
این مصرف کننده هایی که شما عنوان می کنید، بین خودشان متادون را توزیع می کنندو اصلاً به مرحله فروش نمی رسند؛ همین طور که عرض کردم عمده بیماران ما متادون را در همان مرکز مصرف می کنند و اگر هم موارد این چنینی وجود داشته باشد به قدری نیست که در فروشگاه ها تجمع شود و تنها بین معتادین مورد مبادله قرار می گیرد.
به نظر شما تعداد مراکز سم زدایی و درمان اعتیاد برای استانی با این پهنه جغرافیایی و شمار بالای افراد درگیر بیماری اعتیادکفایت می کند؟
ببینید سم زدایی بخشی از درمان است، قسمت اول درمان از سم زدایی شروع می شود اما سم زدایی ده درصد از درمان است یعنی بدن ظرف 21 روز حداکثر می تواند از مواد مخدر فارغ شود و به آن نیازی پیدا نکند اما نود درصد درمان اعتیاد درمان های روحی و روانی است؛ یعنی گرایش هایی که فرد هم چنان بعد از سم زدایی از نظر روحی و روانی به مواد مخدر دارد.
بله درست است،مراکز سم زدایی در استان کم اند. ما سه مرکز TC در کرمان داریم که بیشتر درمان های روحی و روانی را انجام می دهند و در دوره های طولانی مدت از 45 روز ، سه ماه یا 6 ماه در موارد خاص در مرکز می مانند؛ یعنی فرد ممکن است تا 6 ماه هم چنان علی رغم این که سم زدایی شده و بدن و خونش نیاز به مخدر ندارد گرایش به مصرف مواد مخدر داشته باشد.
درست است بایستی این مراکز افزایش پیدا کنند و تکمیل درمان و پیشگیری از تبعات درمان های ناقص زمانی امکان پذیر است که بیمار در چرخه TC و چرخه درمان های روحی و روانی قرار بگیرد.
درست است که ما مرکز TC مختص خانم ها نداریم؟
سه مرکز موجود بیشتر خدماتشان مربوط به آقایان است و خانم ها معمولا به دلیل اینکه عمده این افراد خانه و زندگی و همسر دارند امکان حضورشان در مراکز کمتر است، مگر در مورد خانم هایی که بی خانمان می شوند و به عنوان متجاهر در جامعه حاضر می شوند.
ما سعی می کنیم که این گروه از خانم ها را ساماندهی کنیم، اما در مورد TC مرکزی مختص خانم ها وجود ندارد و شاید در آینده این نیاز اقتضا کند که ما برای خانم ها نیز یک مرکز TC داشته باشیم.
با توجه به این که سم زدایی تنها ده درصد از فرآیند درمان است و مراکز TC هم مختص آقایان است، زنان معتاد بعد از سم زدایی چگونه درمانشان را کامل می کنند؟
ببینید من یک نکته ای را همین اول بگویم، در درمان اعتیاد نقش خانواده ضروری است. همان مرکز TC هم که بنده اشاره کردم که درمان های روحی و روانی را انجام می دهد و بالای 75 درصد هم موفقیت دارد، باز نمی تواند جایگزین خانواده باشد و این خانواده است که در واقع می تواند نقش پر رنگ تر، علمی تر و اثر بخش تر از TC را داشته باشد.
متاسفانه ایرادی که الان به چرخه درمان اعتیاد وارد است این است که خانواده هادر بحث درمان اعتیاد خیلی کم رنگ عمل می کنند . اشکال جامعه ما این است که انتظار جامعه و خانواده از دولت است که وقتی فرزندش دچار اعتیاد می شود دولت آن را درمان و نگهداری کند؛ در حالی که در هیچ جای دنیا این رسم نیست و خانواده بایستی هزینه کند و پاسخگو باشد. در بعضی از دولت ها خانواده ها را مجرم می دانند که چرا در تربیت فرزندخود و اصول تربیتی این قدر کوتاهی کردی که فرزندت دچار اعتیاد شود و این هزینه ها را به جامعه تحمیل کند.
می خواهم بگویم که اگر امروز درهر شهرستان استان کرمان یعنی در هر 23 شهرستان مرکز TC داشته باشیم که به صورت تخصصی به درمان های روحی و روانی بپردازد باز هم اگر خانواده و نزدیکان همراهی نکنند این مراکز موفق نخواهند بود . بنابراین ما قبل از اینکه بگوییم به مراکز درمانی مثل TC نیاز داریم ما به همکاری خانواده ها و مسئولیت پذیری خانواده در درمان اعتیاد فرزندانشان نیاز داریم.
ما به آموزش مهارت های زندگی به اعضای خانواده نیازمندیم چه طور می توان از خانواده ای که نمی داند فرزند پروری چیست و بسیاری از مهارت های زندگی را پیدا نکرده است انتظار داشت که نقشش را به درستی انجام دهد، این انتظار که وقتی که فرزند یک خانواده دچار اعتیاد یا آسیب دیگری شد دولت باید ان را درمان کند، انتظار بی جایی است.
بنابراین ضمن اینکه رد نمی کنم که مرکز TC بایستی افزایش پیدا کنند و به درمان اصلی و قسمت عمده درمان که روحی و روانی است بپردازند ، بایستی تاکیدمان را به نقش خانواده و نقش همراهان و نزدیکان بیشتر باشد و به این شکل دنبال درمان طولانی مدت در جامعه باشیم چرا که در غیر این صورت ما موفق نیستیم.
من بارها این نکته را گفته ام که ما اگر آسیبی در جامعه مان گسترش پیدا می کند بیشتر به دلیل پایین بودن دانش اجتماعی مان است؛یعنی ما نمی دانیم چه فرمولی را به کار ببریم و چه برنامه ریزی در خانواده داشته باشیم. خانواده ما در تربیت کودکانش هیچ برنامه ای ندارد،خانواده گاهاً به دلیل اینکه بضاعت تأمین هزینه فرستادن فرزندانش را به مهد کودک و مدرسه ندارد فرزندش را از آموزش محروم می کند و این یعنی دانش اجتماعی خانواده ها پایین است، ما بایستی دانش اجتماعی خانواده ها و جامعه را بالا ببریم، ان وقت است که مرکز TC جواب می دهد و متخصصین در درمان اعتیاد نقششان موثر است .
درست است که بعد از سم زدایی این زنان به شیشه و هروئین و ... اعتیاد ندارد اما حال به متادون معتاد شده اند. به نظر شما زنان در این چرخه درمان اعتیاد رها نشده اند؟ آیا این چرخه ، چرخه کاملی است؟
من تایید می کنم که ما چرخه درمانمان چرخه کاملی نیست ، یعنی بعد از سم زدایی درصد کمی از آن ها در معرض حمایت های خانواده قرار می گیرند و درصد بسیار زیادی شان از حمایت های خانه و خانواده محروم می مانند . درصد بسیار کمی شان در مراکز TC جای می گیرند و درصد بسیار زیادی از TC هم محرومند، یعنی درصد بسیاری از افراد مبتلا به بیماری اعتیاد در همین چرخه مراکز سم زدایی می مانند.
من این موضوع را رد نمی کنم و ما بارها این موضوع را بیان کردیم که زمانی میتوانیم هزینه هایی که در حوزه درمانی می کنیم را موثر بدانیم که چرخه درمان را کامل طراحی کنیم . یعنی ما بیمار را سم زدایی کردیم، حق ترخیصش را نداشته باشیم تا این که بیمار را به مرکز بعدی بسپاریم و مرکز بعدی هم حق ترخیصش را نداشته باشد تا این که به مرکز بعدی بسپارد؛ این ها اشکالاتی هست که من رد نمی کنم و امیدوارم در برنامه ریزی هایی که در حوزه سلامت اتفاق می افتد این ها دیده شود.
