مدیر کل فنی و حرفه ای استان کرمان در گفت و گو با گفتار نو مطرح کرد:
معمولاً افراد دوست دارند تا یک شغل پشت میز نشینی داشته باشند و کمتر به مراکز فنی و حرفه ای مراجعه می کنند.» این جمله مدیر کل فنی حرفه ای استان می گوید تا از عدم مراجعه به مراکز تحت مدیریتش در استان انتقاد کند. از محمدرضا جهانگیری در این گفت وگو در باب چرایی مهارت نداشتن نیروی انسانی در کرمان سوال شد. اوالبته پاسخ هایی به این پرسش داد و مدعی شد که اعتبار مدرک فنی و حرفه ای در بعضی از کشورها از مدرک دکترا هم بیشتر است. خواندن این گفت وگو خالی از لطف نیست.
گفتارنو/ مرضیه قاضی زاده:
معمولاً افراد دوست دارند تا یک شغل پشت میز نشینی داشته باشند و کمتر به مراکز فنی و حرفه ای مراجعه می کنند.» این جمله مدیر کل فنی حرفه ای استان می گوید تا از عدم مراجعه به مراکز تحت مدیریتش در استان انتقاد کند. از محمدرضا جهانگیری در این گفت وگو در باب چرایی مهارت نداشتن نیروی انسانی در کرمان سوال شد. اوالبته پاسخ هایی به این پرسش داد و مدعی شد که اعتبار مدرک فنی و حرفه ای در بعضی از کشورها از مدرک دکترا هم بیشتر است. خواندن این گفت وگو خالی از لطف نیست.
آقای جهانگیری!عده ای معتقدند آموزش های ارائه شده توسط سازمان فنی و حرفه ای بیشتر جنبه تبلیغاتی دارد و به صورت تخصصی و پیشرفته ارائه نمی شوند، پاسخ شما به این اظهارات چیست؟
آموزش های که فنی و حرفه ای ارائه می دهد آموزش های عمومی و تخصصی و آموزش های مهارتی مورد نیاز بازار کار است که در بعضی از رشته ها خیلی تخصصی و در رشته های دیگر کمتر تخصصی است؛ مثلا کارگاه اینترنت اشیا یا IOT ، آموزش کاملاً تخصصی است؛ ، همین طور آموزش جوشکاری ارگون و جوشکاری CO2 نیز فوق العاده تخصصی هستند.
یکسری از آموزش ها هم بسیار تخصصی بوده و انحصاراً به شرکت های تولیدی و بنگاه های اختصاصی که کالاهارا تولید و یا به فروش می رسانند مربوط می شود؛ این آموزش ها کاملاً تخصصی و مربوط به کالای خاصی است اما ما در همین زمینه هم تفاهم نامه هایی با بنگاه های اقتصادی مثل ایران خودرو و شرکت بوتان و .. داریم و این اموزش ها را ارائه می دهیم.
به هر حال قطعاً تعدادی از بنگاه های اقتصادی تولید کننده؛ یکسری اموزش ویژه برای کالای تولیدی خود دارد که اگر فرد بخواهد ان مهارت را یاد بگیرد، باید مهارت های عمومی مقدماتی راهم یاد بگیرد، لذا می تواند از کارگاه های ما استفاده کند و بعد آموزش های ویژه، آن کالای تولید شده را ببیند.
ولی من به صورت کلی با این صحبت شما مخالفم، آموزش های ما تخصصی، مهارتی و مورد نیاز بازار کار است وشانس اشتغال افراد را بالا می برد. مربی های ما هم که این آموزش هار ا ارائه می دهند، مربی های به روزی هستند و هر ساله حداقل 120 ساعت آموزش باز آموزی را در مراکز بین المللی یا سایر مراکزی که در سطح کشور هستند، می گذرانند.
انتقاد دیگری که به آموزش های فنی و حرفه ای وارد می شود مربوط به برگزاری آزمون هاست، برخی کارشناسان معتقدند که آزمون های فنی و حرفه ای اثر بخشی لازم را ندارند؛ برخی از صنوف نیز اذعان دارند که مدارکی که فنی حرفه ای به این افراد می دهد بازار کار آن حوزه را به هم می ریزد؛ چرا که افرادی را وارد بازار کرده که مهارت لازم را ندارند. شما در این رابطه چه پاسخی دارید؟
آزمون های ما بیشتر تکیه اش برآزمون عملی است، به طوریکه در نمره کلی که برای کارآموز لحاظ می شود ما 25درصد نمره کتبی و 75 درصد نمره عملی داریم.
و ما تنها بنگاه آموزشی هستیم که سیستم آزمون مان کاملاً مستقل از آموزش عمل می کند و آزمون گیرندگان کسانی نیستند که آموزش داده ند، بلکه برای آزمون از افرادی استفاده می شود که که در بنگاه های آموزشی و اصناف کار می کنند .
در واقع اعتقاد ما این است که چون کارآموز در نهایت می خواهد در یک بنگاه صنفی و اقتصادی مشغول شود ، باید آن ها تأییدش کنند لذا سعی شده تا از افرادی که در واحدهای صنفی و بنگاه های اقتصادی هستند برای ازمون استفاده شود؛یعنی دستورالعمل ما برخلاف تمامی بنگاه های اموزشی این است که کسانی که ازمون می گیرند نباید از سیستم اموزشی باشند.
به هر حال ممکن است در جایی کمبود منابعی اتفاق افتاده باشد و ما نتوانسته باشیم از ظرفیت واحدهای صنفی و یا کسانی که در بنگاه های اقتصادی هستند برای آزمون استفاده کنیم؛ ولی به صورت عموم اصلاً این طور نیست و مدارکی که به عنوان مدارک گواهی نامه فنی و حرفه ای داده می شود ، مدارک بین المللی و مورد تأیید سازمان جهانی کار است.
این مدارک اعتبارشان در بعضی از کشورها حتی از مدرک دکترای ما هم بالاتر است ، افرادی که به نوعی برای مهاجرت و یا کار اقدام کرده اند؛ حتی افرادی که به نوعی مدارک عالی دانشگاهی هم داشته اند برای اخذ مدرک فنی و حرفه ای اقدام کرده اند تا تا بتوانند در کشور مربوطه از اعتبار و تخصصی که کسب می کنند استفاده کنند.
آن طور که مدیر کل کار و امور اجتماعی گفته، مشکل بازار کار نبود نیروی ماهر است؛ و وظیفه آموزش و مهارت محوری با سازمان فنی و حرفه ای است. شما تا چه اندازه قبول دارید که این مسئولیت متوجه شماست؟
مسئولیت آموزش نیروی کار برای بنگاه های اقتصادی به عهده فنی و حرفه ای است اما نه اینکه به تنهایی به عهده فنی و حرفه ای باشد؛به هر حال جاهای دیگری مثل دانشگاه علمی و کاربردی و سایر واحدها هم این کار را انجام می دهند ولی خوب ما این را به عنوان رسالت خود می دانیم.
ببینید این که عمده مشکل نیروی کار ما برای ورود به بازار کار، عدم مهارت است پذیرفتنی است. عدم مهارت متغیری است که به متغیرهای وابسته زیادی بستگی دارد و این طور نیست که فقط کم کاری سازمان فنی و حرفه ای در این زمینه وجود داشته باشد و نتوانسته باشد تا نیروی ماهر را آموزش دهد.
در واقع بحث فرهنگ کار هم در استان کرمان وجود دارد، معمولاً افراد دوست دارند تا یک شغل پشت میز نشینی داشته باشند و کمتر به مراکز فنی و حرفه ای مراجعه می کنند.
بله ممکن است ما در جایی به علت کمبود منابع انسانی ،و کمبود تجهیزات و کمبود مواد مصرفی کارگاه های لازم را نداشته باشیم؛ ولی عمدتا به این شکل نیست.
مراجعه به سمت ما کم است، ما کارگاه هایی داریم که ظرفیتش 15 نفر است ولی با 8 یا 12 نفر تشکیل می شود.
همین طور که خودتان می بینید در کنکورهای دوسال گذشته به طور معمول حدود 550 نفر در رشته علوم تجربی ،150 هزار نفر در رشته ریاضی و 150هزار نفر هم سهم بقیه رشته ها است ؛ خود این مسئله نشان می دهد که گرایش خانواده ها به این سمت هست که فرزندانشان پزشک و .. شوند، در صورتی که از این 550هزار نفر رشته تجربی در بهترین حالت 7هزار نفردر رشته های پر متقاضی و رشته هایی که آینده شغلی در گروه علوم پزشکی دارند جذب می شوند ومابقی در سیستم دانشگاهی به سمت رشته هایی می روند که نه تنها خودشان دوست ندارند بلکه آینده کاری نیز برایشان وجود ندارد.
ولی اگر همین افراد از متوسط دوره دوم به مراکز فنی و حرفه ای مراجعه می کردند و یا حتی اموزش پرورش شاخه کاردانش یا شاخه فنی و حرفه ای را انتخاب می کردند قطعاً شانس اشتغالشان بالاتر بود.
این فرهنگ جامعه است که باید تغییر کند، و گرنه هم ما و هم آموزش و پرورش تلاش می کنیم تا رشته کاردانش جان بگیرد و بچه ها به آن سمت بروند، به طوریکه در این زمینه سامانه های مختلفی را در آموزش عشایر، حاشیه شهر ، روستاها و.. ایجاد کردیم و سعی کردیم تا آموزش ها را در تمام نقاط ببریم ، حتی به دانشگاه ها هم امدیم و سعی کردیم تا فاصله کار آموز با محل تحصیل را کم کنیم و رغبت به این رشته ها را افزایش دهیم ولی این موضوع یک عزم جدی می خواهد .
می دانیم که بیشترین میزان بیکاری مربوط به فارغ التحصیلان دانشگاهی است،چرا اکثر آموزش های فنی و حرفه ای ارتباط چندانی با رشته های دانشگاهی ندارد و به نوعی این فارغ التحصیلان بیکار رها شده اند؟
باوری که این سوال را ایجاد می کند یک باور غلط است، مگر رشته های دانشگاهی ما براساس نیاز بازار کار ایجاد شده اند؟ به هیچ عنوان، یکسری رشته دانشگاهی ایجاد شده و دانشجو هم بعد از اینکه از این دانشگاه فارغ می شود ،هیچ بازاری کاری برایش وجود ندارد .
اصلاً آموزش های فنی و حرفه ای مهارت محور هستند، در 32 رشته دانشگاهی که در همه شهرها هم وجود دارد اصلاً نیاز سنجی منطقه ای نشده است و تنها یک رشته براساس هیئت علمی که وجود داشته ایجاد شده و سالیان سال هم دارند این آموزش ها را ارائه می دهند.
رشته های ما رشته های مهارتی است، ما فارغ التحصیل دانشگاهی در سطح فوق لیسانس داریم که در کارگاه درودگری، جوشکاری الکترونیک اموزش می بیند. مبنای فکری این که این فرد وارد آن رشته دانشگاهی شده ، اشتباه بوده است و قطعاً برای این فرد شغل وجود ندارد، لذا نمی توان این اشتباه را ادامه داد.
این که ما بخواهیم همان راهی که دانشگاه می رود را ادامه دهیم قطعا به نتیجه نمی رسیم.
ما سعی کردیم تا آموزش ها را متناسب با بازار کار ارائه دهیم والا این که یک بنگاه آموزشی بنشیند و بگوید که این اموزش ها را داریم و فقط همین، خوب این نتیجه نمی دهد.
ما وقتی اثر بخشی را شاهد هستیم که آموزشها متناسب با بازار کار باشد و این اتفاق در فنی و حرفه ای صورت گرفته و نیاز سنجی هم صورت گرفته و آموزش ها متناسب با بازار کار است.
بسیاری از کارشناسان بازار و حتی مدیر کل کار و امور اجتماعی بر این نکته اذعان دارند که مشاغل خرد و کوچک پایداری چندانی ندارند و پایداری آن ها چیزی در حدود 3 تا 5 سال است، با این وجود اکثر آموزش ها ی فنی و حرفه ای و حتی برنامه های دولت و تسهیلات در حوزه مشاغل خرد و کوچک است. به نظر شما این نحوه ایجاد شغل و ارائه چنین مهارت هایی تا چه اندازه می تواند دردی از بیکاری استان کرمان دوا کند؟
ببینید باز هم یک باور وجود دارد که اگر ما بخواهیم به یک بنگاه اقتصادی جذب شویم باید حتماًیک بنگاه اقتصادی بزرگ باشد تا وقتی وارد آن جا شویم 30 سال تضمین شغل داشته باشیم.
این موضوع در کل دنیا اتفاق افتاده و در ایران نیز در حال رخ دادن است و اشتغال ما دارد از سمت بنگاه های صنعتی و از سمت صنعت به سمت خدمات می رود.
در حوزه کشاورزی هم ما محدودیت آب و زمین داریم ، لذا در ایران هم این سهم اشتغال در حوزه کشاورزی به سمت حوزه خدمات می آید.
رفتن به سمت خدمات به این دلیل رخ می دهد که فرضاً شغلی که در حوزه فولاد ایجاد می شود به غیر از آلودگی های زیست محیطی و هدر رفتن منابع آب، بالای سه میلیارد تومان سرمایه گذاری نیاز دارد و یا اینکه برای ایجاد شغل در حوزه پتروشیمی باید 8 میلیارد تومان سرمایه گذاری شود؛ در واقع کشور توان این میزان از سرمایه گذاری را ندارد.
آن هم در حوزه صنایعی که معمولا هم آب بر هستند و هم به محیط زیست صدمه می زنند، پس اشتغال به سمت خدمات رفته است .البته مولفه های دیگری نیز در این موضوع دخیل هستند؛ یعنی اگر ما بخواهیم اشتغال در حوزه خدمات جان بگیرد باید به مسائل شهری و به بازسازی مکان های تاریخی خود توجه داشته باشیم تا گردشگری رونق بگیرد؛ ولی به طور کلی این مسئله در دنیا اتفاق افتاده و برای کشور ما هم در حال اتفاق افتادن است .
باید اشتغال از سمت حوزه های صنعتی به سمت حوزه های خدمات بیاید، و معمولاً هر ساله هم سهم اشتغال در حوزه خدمات رشد پیدا کند .
معمولاً حوزه خدمات به دلیل این که حجم سرمایه گذاری برای شغل کم است و بازار فروش اش راحت تر است و حتی آسیب آن از نوسانات ارزی و تحریم ها کمتر است، استقبال خوبی دارد؛ خانم ها هم بهتر می توانند در این حوزه فعالیت کنند چرا که در کنار آن می توانند به بقیه مسئولیت ها و وظایفشان برسند.
پس شما این مسئله را قبول دارید که پایداری مشاغل کوچک بین 3 تا 5 سال است اما معتقدید با وضعیت موجود بهترین راهکار حرکت به سم مشاغل کوچک در حوزه خدمات است، چرا که در این بخش هم سرمایه گذاری کمتری نیاز هست و هم پایداری بهتری اتفاق می افتد!
بله؛ دقیقا درست است.
چند درصد از آموزش هایی که فنی و حرفه ای ارائه می دهد در حوزه خدمات است؟ به طور کلی اموزش های فنی و حرفه ای تا چه میزان منجر به کار شده و چند درصد از افرادی که در این اموزش ها شرکت کرده اند، جذب بازار کار شده اند؟
معمولاً این طور است که 50درصد از آموزش های ما در حوزه خدمات است و 50درصد دیگر هم در حوزه صنعت و کشاورزی است .
ما واحدی تحت عنوان واحد مشاوره و رهگیری شغلی داریم که در تمامی مراکز وجود دارد و کارآموز اطلاعاتی از جمله بازار کار منطقه را از او دریافت می کند و براساس ویژگی های فردی خود و سایر آیتم های دیگر نسبت به انتخاب کارگاه آموزشی خود اقدام می کند.
این واحد مشاوره و رهگیری حتی در ادامه بعد از این که فرد موفق به دریافت گواهینامه مهارت شد فرد را رهگیری می کند که آیا مشغول به کار شده است یا نه؟
من می توانم بگویم که 65 در صد از افرادی که در این مراکز آموزش دیده اند و موفق به اخذ گواهینامه شده اند به اشتغال رسیده اند، البته این 65 درصد به طور میانگین است به طوری که در بعضی از رشته ها این میزان حدود 100درصد و در برخی دیگر 30درصد بوده است.
