«سالارنامه» سروده‌ی میرزا آقاخان کرمانی و احمد بن ملا حافظ کرمانی با تصحیح حمیدرضا خوارزمی و وحید قنبری توسط نشر تاریخ ایران منتشر شد.
نشر تاریخ ایران مثنوی «سالارنامه» سروده‌ی میرزا آقاخان کرمانی و احمد بن ملا حافظ کرمانی را با تصحیح حمیدرضا خوارزمی و وحید قنبری در شمارگان هزار نسخه، ۵۴۲ صفحه و بهای ۷۰ هزار تومان منتشر کرد.
سالارنامه کتابی حماسی به شیوه‌ی شاهنامه فردوسی است. در این اثر تاریخ ایران از ابتدا تا زمان سرودن آن، دوران زمامداری مظفرالدین قاجار، به نظم درآمده است. این کتاب دو بخش دارد؛ بخش نخست به نام نامه باستان از ابتدای تاریخ ایران تا پایان پادشاهی یزدگرد ساسانی را در برمی‌گیرد و سروده‌ی روشنفکر و آزادی‌خواه کرمانی، میرزا آقاخان است. پس از آن‌که عوامل حکومتی قاجار او را کشتند، ملااحمد حافظ عقیلی‌کرمانی در اندک زمانی بعد از سرودن این اثر ادامه‌ی کار را تا دوره‌ی مظفرالدین شاه به انجام رساند.
سالارنامه به سبب سروده شدن به نام سالارلشکر عبدالحسین میرزا (از شاهزاده‌های عصر قاجاریه و فرمانفرمای کرمان و سیستان) به این نام خوانده شده است. میرزاآقاخان، نامه باستان را به سبک و سیاق شاهنامه و در همان وزن و قالب سروده است که به دلیل سخنان انتقادآمیز و گاه تند علیه حاکمیت قاجاریه، به خصوص ناصرالدین شاه، کتاب با سانسور مواجه شده و به متن ملااحمد اضافه می‌شود. ناظم‌الاسلام کرمانی در کتاب تاریخ بیداری ایرانیان، بخش‌های سانسور شده و ابیات حذف شده نامه باستان را آورده است که در این نسخه‌ی منتشر شده توسط مصححان مورد استفاده قرار گرفته است. میرزاآقاخان کرمانی نامه باستان را براساس آثار عتیقه و خطوط قدیم باستان شناسان، افسانه‌ها و اسطوره‌ها در یازده سلسله‌ی آبادیان، اَجامیان (یا جمشیدیان)، ماردوشان یا ضحاکیان یا نمرودیان بابل، آبتین و فریدون و فرزندان، دوره پهلوانی (سام، گرشاسب، نریمان و رستم)، هخامنشیان، مادها، شاهنشاهیان پارس مثل کورش، سلوکیان، پارت‌ها یا اشکانیان، ساسانیان سروده است.
میرزاآقاخان کرمانی با بینشی نو به رخدادهای تاریخی گذشته نگریسته و آن‌ها را به پیروی از فردوسی در سبک حماسی بیان می‌کند. زبان شعری میرزاآقاخان روان و یکدست و از صنایع ادبی به دور است؛ اما ملا احمد حافظ همواره می‌کوشد از عناصر بلاغی به ویژه تشبیه و ایهام استفاده کند؛ همچنین در مقایسه با زبان نامه باستان، مطالب شاعر یکدست نیست.
میرزاآقاخان از ابتدایی‌ترین زمان ایران برای تاریخ واقعی سخن گفته است. البته به سبب وجود نداشتن اسناد تاریخی تحت تأثیر کتاب‌های دساتیری بوده است؛ اما در دوره‌های بعد تاریخی، به ویژه مادیان و هخامنشیان و اشکانیان و سلوکیان و ساسانیان، با اسناد کشف شده باستان‌شناسان و ترجمه‌ی خطوط قدیمی، تاریخ صحیحی به زبان شعر ارائه می‌دهد. احمد بن ملاحافظ نیز با استفاده از تاریخ‌های گوناگون دوره‌ی اسلامی ایران، به ویژه روضه‌الصفا ادامه دوره‌های تاریخی را به نظم درمی آورد و تاریخ درست و فشرده‌ای ارائه می‌کند.
میرزاآقاخان کرمانی را از نخستین روشنفکران ایران در زمان قاجاریه دانسته‌اند. او با کوشش‌های بسیاری که در راستای بیداری ایرانیان داشت، یکی از معلمان جنبش مشروطه‌خواهی ایرانیان نیز به شمار می‌رود. او از جمله اصحاب سیدجمال‌الدین اسدآبادی در کمیته‌ی اتحاد اسلام بود و در مسیر ترور ناصرالدین شاه نیز نقش موثری ایفا کرد. پس از ترور ناصرالدین شاه او به همراه دو همفکرش یعنی شیخ احمد روحی و حاجی میرزا حسن‌خان تبریزی خبیرالملک در طرابوزان دستگیر به تبریز فرستاده شد. این سه تن پس از شکنجه کردن سربریدند
منبع: مهر
