گفتارنو/مرضیه قاضی زاده:کرمان سابقه چندین ساله در حوزه مس و صنایع مسی دارد، با این حال در سکوتی بی سابقه جایگاه خود را داوطلبانه به استانهای دیگر داده است و فعالانش اشتیاقی به رقابت و فعالیت از خود نشان نمیدهد.
حال آنکه حتی شهرهایی همچون زنجان که سابقه چندانی در مسگری ندارند، گوی سبقت را از کرمان ربوده اند.
رئیس اتحادیه فرش و صنایع دستی اگر چه پسرفت درصنعت مسگری را قبول ندارد و معتقد است که مسگری کرمان از زمان جنگ بی حرکت مانده است امامحسن اشرف نیز به نوعی با اعلام کاهش تعداد مسگرها از ۸۰ واحد به ۲۰ واحد، وضع نابه سامان این صنعت در کرمان را تایید میکند.
«مسگرها مسی که الان کنار دست خودشان هست را نمیتوانند بخرند» اشرف با بیان این جمله برعدم همکاری شرکتهای تولید کننده ورق مس با مسگران کرمانی تاکید میکند و این عامل را در کنار عدم روحیه مشارکت و .. عامل عقب ماندگی صنعت مس در استان میداند.
در ادامه این گفتگو را که به صورت تلفنی انجام شده است خواهید خواند.
*آقای اشرف جایگاه کرمان در صنایع مسی حتی از زنجان که سابقه چندانی هم در مسگری ندارد پایینتر است، آیا قبول دارید که ما در این صنعت یک پسرفت داشته ایم؟
پسرفت نداشتیم بلکه توقف داشتیم ودر یک جایی ایستاده ایم. از زمان جنگ کرمان ایستاده است و هیچ پیشرفتی در صنعت مسگری نداشته است.
ببینید قبلاً برای دختر جهاز تهیه میکردند یک سرویس ظروف کسی از همه چیز میگرفتند، اما با مدرن سازی جوامع دیگه جوانها به مس علاقهای نشان ندادند و به سمت ظروف پیرکس و ... رفتند.
* این اتفاق برای کل کشور افتاده است چرا از این میان کرمان این وسط متوقف شده و هیچ پیشرفتی نداشته و شهرهایی همچون اصفهان و زنجان پیشرفت داشته اند؟
منظور من از کل کشور مشهد وشیراز هم هست فقط اصفهان به خاطر اینکه شهر توریستی است این گونه نیست. همین اصفهان بیشتر تولید ظروف تزئینی مسی و قلم زنی را دارد و در ظروف آشپزخانه فعال نیست.
*آقای اشرف تولیدات مسی در کرمان کاهش داشته و اشتغال این عرصه نیز کم شده است، اما شما معتقدید که ما در این صنعت پسرفتی نداشتیم و تنها متوقف شده ایم. معیار و ملاک این ارزیابی شما چیست؟
خیر شما گفتید پیشرفت داشتیم یا پسرفت من گفتم توقف. شغل مسگری شغلی است که در حد مکانیکی رویش حساب باز میکنند البته من نمیخواهم تا یک شغل را زیر سوال ببرم، اما این شغل، شغل تمیزی نیست و کسی نمیخواهد یاد بگیرد.
کسی استقبالی برای یادگیری مسگری نمیکند. البته قلم زنی هست و اتفاقاً خانمها در این عرصه فعالند، اما در کار مسگری که باید از یک ورق خام یک ظرف مس را درست کرد، کسی نمیآید.
*پیش از این چه تعداد مسگر در کرمان بوده است؟
قبلاً ۸۰ مسگری بوده است، اما الان همه مس فروشند. قبلا در بازار تجمع مغازههای مسگری بود، اما الان هر جایی از شهر را که نگاه میکنی حتی خارج از بازار مثل هوانیروز و خیابان سرباز، مس فروشی باز شده است. به خاطر اینکه مردم برای کادو، ظروف مسی میخرند.
الان تولید کنندگان مس در کرمان تنها ۲۰ نفرند، ۵۰ سال پیش شاید تا ۸۰ نفر هم بوده اند، اما به تدریج کم شدند وقتی یکی از آنها فوت شده پسرش یا مغازه را طلا فروشی کرده است و یا از این شغل بیرون رفته است. تعداد کمی مسگری را ادامه دادند، البته این تعدادی که فعالند همه زیر ۴۰ سال سن دارند و کار پدرشان را ادامه داده اند.
*تولیدات مسی نسبت به قبل چقدر کاهش داشته است؟
کاهش نداشته و افزایش یافته است، تنوع بیشتر شده است.
*چطور وقتی تعداد به یک چهارم رسیده تولید بیشتر شده است؟
تنوع زیادشده، قبلاً تنها ظروف آشپرخانه تولید میشد، اما الان ظروف تزئینی زیاد شده است. قبلاً روزی یک کماج دان تولید میکردند، اما حالا روزی ۱۰۰ سینی و بشقاب و ... تولید میکنند.
هم تنوع و هم تولید زیاد شده است، قبلاً خود فرد با یک شاگرد کار میکرد، اما الان این افراد ۷ الی ۸ کارگر دارند.
*این ۲۰ نفر در چه حوزههایی فعالند؟ (قلم زنی، ظروف اشپزخانه، ظروف تزئینی و ..)
رفته اند به سمت ظروف پذیراییی، مثل همین ظروف پایه دار برای شیرینی و ..
*آقای اشرف اشارهای داشتید به قلم زنی و حضور خانمها در این حرفه، پیش از این با چند غرفه دار در کاروانسرای گنجعلی خان صحبت کردم و اکثرا معتقد بودند که گردشگران خرید چندانی از کارهای قلم زنی کرمانی ندارند و ترجیح میدهند تا از اصفهان خرید کنند.
آقای بیات برهان نژاد که استاد قلم زنی است وقتی روی مس کار میکند، ظرف مس و سینی اش را آماده میگیرد و رویش کار میکند. این ظرفها در اصفهان تولید میشود و ایشان هم از اصفهان خرید میکنند.
خوب ایشان یک ظرف خام میخواهد. تمام تولیداتی که کرمان انجام میشود همه قلم زنی و قلع اندود میشود، چون اکسید مس سمی است. کرمان مسی که تولید میکند همه سفید هستند.
*خیر منظورم فروشندگان آثار قلم زنی است، غرفه داران اذعان دارند که در کارهای قلم زنی و تابلوهای مسی چندان فروشی ندارند و گردشگران ترجیح میدهند تا کارهای هنری قلم زنی را از اصفهان خریداری کنند.
بله درست است. من که عرض کردم اصفهان اول است، هم از نظر تعداد کسانی که در این رشته کار میکنند و هم از نظر تنوع. در کرمان اگر ما قلم زن هم داریم فقط سفارش میگیرند و کار میکنند. نمیآیند یک چیزی را قلم بزند و منتظر فروشش بمانند بلکه منتظر میمانند تا به آنها سفارش بدهند.
ما در کرمان استادهای خوبی داریم، اما اصفهان از نظر توریستی و گردشگران خیلی بالاتر از کرمان است.
*به نظر شما چند در صد از تولیدات مسی کرمان متناسب با نیاز روز است؟
بخش عمده تولیدات متناسب با نیازهای روز هستند و مسگرهای کرمان براساس بازار و نیاز مردم حرکت کرده اند.
در کرمان مسگرهای ما تمام ظرفهایی که به صورت چینی و پیرکس وجود داشته را شبیه سازی کرده اند و همه انواع ظروف پذیرایی را ساخته اند.
*در حال حاضر چند درصد از ظروف مسی بازار، تولید کرمان است؟
۵۰ درصد. اتفاقاً آقای فعالی، مدیر کل میراث فرهنگی نیز یک بار در این زمینه انتقاد کردند و گفتند که همه تولیدات کار اصفهان است. این طور نیست و حدود ۵۰ درصد کارها مربوط به کرمان است، ببینید مغازه داران مجبورند از اصفهان هم ظرف مسی بیاورند همین طور که جنس کرمانی هم به آن شهرها میرود. در حال حاضر اگر شما به بندر عباس، شیراز، تبریز و .. بروید سینیها و ظروف مسی را خواهید دید که کار کرمان هستند.
* به نظر شما این ۵۰ درصد قابل قبول است وقتی که ما خودمان تولید کننده ظروف مسی هستیم؟
این امر بستگی به این مسئله دارد که با چه دیدی به این مسئله نگاه کنید. اگر بخواهیم با یک حس ناسیونالیستی ببینید که فقط تولیدات کرمان باشد بله.
اما نیاز مشتری ایجاد میکند که چیزهایی که در کرمان نیست و دستگاههای مخصوص میخواهد و یا خط تولید آن فراهم نیست، از سایر استانها فراهم شود. در کرمان این روحیه که چند نفر با هم مشارکت کنند وجود ندارد. در اصفهان چند نفر مشارکت میکنند که ظرفی که پایه، بدنه و دسته دارد را تولید کنند، یک کارگاه تنها بدنه را تولید میکند و کارگاه بعدی فقط دسته را و شاید حدود ۵ نفر با هم مشارکت میکنند.
*آقای اشرف کرمان بهشت معادن است، اما در حال حاضر این اصفهان است که پیشتاز صنعت مس است. این استان حتی به سمت ظروف آشپزخانه هم رفته و قابلمههایی با درب شیشهای و متناسب با نیاز روز تولید کرده است. چرا کرمان از این قافله عقب مانده است؟
اصفهان یک شهر صنعتی است و شاید دومین شهراز این نظر باشد. در اصفهان یک کارخانه تولیدی بود که قابلمه تفلون از ظروف نیکلی و آلومینیومی تولید میکرد، در آن زمان به جای ورق آلومینیوم از ورق مس استفاده کردند که خوب استقبال هم شد. این خط توید در اصفهان وجود دارد، ولی ما در کرمان این زیر ساختها را نداریم.
*به هر حال کرمان یک استان معدنی است و شرکتها و مجتمعهای زیادی در این زمینه فعالیت دارند؛ بنابراین ما زیر ساخت اولیه را داریم، پس چرا به سمت صنعتی شدن و ایجاد یک خط تولید حرکت نکرد ه ایم؟
همین کارخانهها بزرگترینش مس سرچشمه است و بعد کارخانه مس باهنر است وبعد از آن هم گل گوهر سیرجان. انتقادهایی که از دو سه سال پیش از زمان آقای رزم حسینی مطرح میشود این است که این کارخانهها حسابهای بانکی شان در تهران است و به کرمان نمیآورند و خریدها و مواد اولیه شان را هم از خارج از استان انجام میدهند.
*آقای اشرف، این مسائل شاید چندان به این موضوع ربطی نداشته باشد، انتقاد اصلی شما از این شرکتها چیست و علت عقب ماندگی استان در صنعت مس را چه میدانید؟
کارخانه مس شهید باهنر تولید کننده ورق مس است، مسی که با آن ظروف آشپزخانه و تزئینی ساخته میشود. این کارخانه در کرمان دفتر فروش ندارد یعنی الان مسگرها مسی که کنار دست خودشان هست را نمیتوانند بخرند، همین مس به تهران میرود، دوباره کرایه میخورد تا به دست مسگر برسد.
ما البته درخواست هم داده ایم، ولی میگویند ما کارخانه هستیم و فروشمان عمده است و نمیتوانیم وانتی یا ۱۰۰ کیلو یا ۲۰۰ کیلوبه کرمان بدهیم.
آخرین مکاتبهای هم که کردیم به ما گفته شد که اتحادیه سهمیه میدهیم که ما پیگیری کردیم و گفتند که از سه تن کمتر نمیدهند.
مس الان کیلویی ۸۰ هزار تومان است، ۳ تن آن میشود ۲۴۰ میلیون تومان که به احتساب ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده و کرایه حمل برای هر کیلو گرم قریب به ۱۰۰ هزار تومان هزینه نیاز است. اگر یک نفر بخواهد این مس را بخرد باید ۳۰۰ میلیون تومان پرداخت کند خوب کسی چنین اعتباری ندارد. به علاوه فرد باید دو بار مالیات بپردازد که کسی زیر بار آن نمیرود.
*منظور تان از مالیات دوباره چیست؟
وقتی کارخانه مس باهنر یک ورقی را به تولید کننده میدهد ۹ درصد مالیات بر ارزش افزوده به عنوان مالیات فروش از خریدار دریافت میکند و در نتیجه آن شماره فاکتور وکد اقتصادی آن برای اداره مالیات میرود و این اداره هم یک سال بعد دوباره از فرد بابت تبدیل این ورق مس به یک محصول دیگر مالیات بر ارزش افزوده میگیرد. ببینید الان هیچ کس نمیاید از جایی خرید کند که اسمش ثبت شود.
افراد ۲۰۰ کیلو مس از تهران و اصفهان میخرند برای اینکه این مشکل برایشان پیش نیاید. با این شیوه باید دوبار مالیات دهند یک بار موقع خرید ورق مس و دیگری برای تبدیل ورق به ظرف مسی.