گفتارنو/مرضیه قاضی زاده:عرضه پسته در بورس کالا پدیده تازهای نیست؛ سال ۸۷ بود که ۱۰۰ تن پسته تولیدی سیرجان در بورس عرضه شد، اما مورد استقبال قرار نگرفت و پرونده پسته در آن زمان بسته شد. ۱۹ مهر ماه سال جاری بار دیگر پسته قدم در بازار بورس گذاشت، هر چند که تجربه نافرجام سال گذشته را هم پشت سر داشت. در حالی که نمایندگان مجلس و مسئولان بر فعالیت بورس پسته پا فشاری دارند برخی آگاهان و فعالان این صنعت برخلاف تصورات موجود که چنین بازاری بر شفافیت می افزاید، آن را اقدامی فسادآفرین توصیف می کنند و مدعی هستند که در صورت آن که بورس پسته به دست اهلش نباشد؛ شاهد قبض فروشی های گسترده در بازار خواهیم بود که می تواند ریشه ی اعتماد را در بازار پسته بخشکاند.
عضو هیات نمایندگان اتاق کرمان عدم مراجعه تجار به بورس پسته را تایید می کند، اما معتقد است که اگر اطلاعات درست و کافی به تجار داده شود آنها نیز به بورس کالا کشیده میشوند چرا که بزعم او کاری که به مرور زمان خراب شده است، به مرور زمان هم درست میشود.
حسین نجف آبادی در گفت وگو با گفتارنو بر اهمیت انبارهای مجزا برای بورس کالا تأکید میکند و رویت پسته و یکنواختی را یکی از شروط اصلی موفقیت بورس پسته میداند.
این گفتگو را درادامه خواهید خواند.
*آقای نجف آبادی! ما سال ۸۷ تجربه ناموفق بورس پسته را پشت سر گذاشتیم، سال ۹۶ نیز بار دیگر این تجربه تکرار شد و حال در آستانه تجربه چند باره بورس پسته هستیم! بعد از سالها تجربه در این عرصه، هم اکنون چند درصد معاملات پسته در این بازار انجام میشود؟
در بحث بورس باید گفت که خیلی دیر شروع کردند. ما نباید چندان توقع داشته باشیم که بورس پسته از همین الان رونق بگیرد و همه پسته شان را به بورس بدهند.
اگر شما تجربه سالیان گذشته را ببینید امسال از سال گذشته یک مقدار تناژبالاتری به بورس پسته داده شد؛ و اگر این وضعیت پیش برود من فکر میکنم که بورس پسته موفق باشد.
نه تنها در مورد پسته بلکه در مورد محصول زعفران هم در اوایل کار مشکلات زیاد بود، ولی بعد کم کم خوب شد. منتها پسته خیلی با زعفران تفاوت دارد. ما باید به رویت پسته توجه کنیم، نباید پسته بیشتر از دو الی سه درصد دهن بست باشد و نباید بیشتر از ۲ الی ۳ درصد نخودی داشته باشد.
رویت پسته واقعاً شرط هست، برخی پستهها کاملاً باز است و برخی دیگر کاملاً چفت هستند و اینها با هم تفاوت دارند. وقتی این دو نوع پسته یک قیمت داشته باشند، معلوم است که هر کسی پستهای که دهنش کمتر باز هست را ارائه میدهد، خوب اینها کم کم اصلاح میشود.
ببینند رنگ پسته و شکل ظاهری پسته بسیار مهم است، ممکن است پستهای دهنش بازتر و خوشرنگتر از دیگری باشد. ما یک تعریفی برای پسته کرده ایم و گفته ایم که پسته فندوقی ۲۸-۳۰ اینقدر درصد دهن بست و با این قدر درصد نخودی خوب این دو پسته میتوانند کنار هم قرار گیرند که تقریبا ۳ تا ۴ هزار تومان اختلاف قیمت دارند.
رویتهای پسته خیلی شرط است، البته کم کم انباردارها دارند کارهایشان را اصلاح میکنند و خوب این موضوع بهتر میشود و من فکر میکنم در ۱ الی ۲ سال این وضعیت روبه راه شود چرا که با بورس پسته هم کشاورز زودتر و راحتتر به پولش میرسد و هم پسته را میشود تمیزتر جمع کرد.
*نگفتید، چند درصد معاملات پسته در بورس انجام میشود؟
من آماری ندارم، ولی میدانم که امسال شاید بیش از ۱۰۰ درصد از مصوبه پارسال فرق کرده است.
*یکی از ایرادات اساسی که در سالیان گذشته بر بورس پسته وارد میشد، تضمین کیفیت پسته بود، به نظر شما این ایراد در سال ۸ برطرف شده است؟
من با انباردارهایی که در ارتباط هستم الان دارند پسته را با رویت بهتری میگیرند. در سیرجان وقتی بین چند نقر صحبت میشود که من پسته خیلی خوب با این شرایط میخواهم، فرد میگوید پس بگو من پسته بورسی میخواهم. یعنی الان بحث پسته بورسی بین تجار راه افتاده است. وقتی میگوید پسته بورسی میخواهم میداند که باید پسته اش کاملاً تمیز باشد، رویتش خوب باشد و دهن بست و نخودی نداشته باشد و از لحاظ کیفتی هم خوب باشد.
بحث یکسان بودن پسته خیلی شرط است و الان بورس دارد همین کار را میکند و انباردارها به این مسئله واقف هستند، الان پستهای را میگیرند که یک نواخت باشد.
پستهای که در بازار خرید و فروش میشود ممکن است در پسته فندوقی، کله قوچی هم باشد، ولی الان در بحث بورس پسته دیگر نمیشود یک پسته خیلی درشت و دیگری خیلی ریز باشد، تعریف کردند که پسته باید با یک انس معلومی که زیاد ریز وبالا نباشد به بورس برود.
الحمدالله امسال سال خیلی خوبی بود و پسته زیاد بود و قیمت آنچنان بالا نرفت و همه توانستند در بحث بورس کار کنند الان هم که دلار بالا رفته فروشندهها بهتر میتوانند بفرونشد، با این وجود من حدس میزنم که پسته آینده خوبی داشته باشد.
الان در بحث رویت خود انباردارها میدانند که رویت پسته چه طور باید باشد. من تا حالا انبار سیرجان را دیدم و از دوستان هم شنیدم و با اقای محمدی در زرند هم صحبت کردم. روند، روند خوبی است و اگر به همین شکل پیش برود من فکر میکنم تا یک الی دو سال دیگر بورس برای کشاورز جا بیفتد و راحت بتواند پسته اش را به بورس تحویل دهد و تاجر هم راحت پسته اش را از بورس برای صادرات تهیه کند.
*پیش ازاین هروقت بحث بورس پسته مطرح میشد، فعالان صنعت پسته میگفتند زیرساختهای ایجادبورس پسته وجودندارد و منظورشان از زیرساختهافقط محدود به انبارنبود. بحث اصلی بر قابل اعتماد بودن گواهیهای سپرده بود!
در سالهای گذشته مشکلات خیلی بد بود و نمیشد همه چیز را یک مرتبه تعیین کرد، ولی الان هر سال یکسری آیتمها عوض میشود. هم انباردارهای بورس و هم خریداران و هم فروشندگان همه دارند در این کار وارد میشوند. بله سال اول خیلی مشکل بود و در سطح انبارداری خیلی مشکل داشتیم، اما الان بحث رویت پسته و مشخصات پسته در انبارها خیلی خوب پیش میرود.
** به هر حال هم اکنون وقتی که خریدار زیر ۵۰۰ کیلو از بورس پسته خرید انجام دهد، امکان رویت پسته را ندارد وخریدار صرفاً مالک یک گواهی سپرده است. تضمین هم خوانی کیفیت نوشته شده بر روی گواهی سپرده با پسته موجود در انبار به عهده کیست؟
درست است، انباردارحتی میتواند پسته را تعویض کند لذا انباردار باید مطمئن باشد، نمیتوان پسته را به هر کسی داد و من هم این بحث را قبول دارم.
بورس تنها فکری که باید بکند روی بحث انباردار است، وقتی پسته داخل انبار میرود، این پسته حق دست خوردن ندارد. این مسئله را باید بنشینند و تعریف کنند، باید ببینند که چه طور باید این مسئله را تضمین کرد که آن پستهای که وارد میشود دیگر دست نخورد.
تا الان این بحث وجود دارد، وقتی من میخواهم انبار را تحویل دهم میبایست یک گوشهای از انبار را به بورس بدهم و میتوانستم هم در موجودی پسته انبار دست ببرم. ولی اگر در آینده بتوانیم انبارهای بورس را مجزا کنیم دیگر سازمان بورس و خریدار خیالش راحت است و فقط به خاطربورس به انبار میرود وبعد به خاطر بورس هم از انبار خارج میشود.
به هر حال الان که انبارها قاطی هستند، حرف شما صحیح هست و احتمال دارد همچین اتفاقاتی بیفتد. اما وقتی یک انبار مخصوص بورس تعریف شود ان انباردار دیگر هیچ خطایی نمیتواندانجام دهد.
*یکی از اهداف تعریف شده برای بورس پسته حذف دلالان از صنعت پسته است، اما برخی از کارشناسان معتقدند که گروه واسط را که عمدتاً به فرآوری، بوجاری و بسته بندی پسته همت گماشته و وظیفه بازرگانی داخلی را بر عهده دارند به اشتباه، دلال و واسطه گر قلمداد میکنند و اتفاقاً این به اصطلاح دلالان نقش مهمی را در صنعت پسته ایفا میکنند. نظر شما در این خصوص چیست؟
متأسفانه الان بازار دست افاغنه است. الان افاغنه پسته را میگیرند و قاطی میکنند. رویت پسته را که نگاه میکنی، خیلی قشنگ است، ولی تفکیک که میکنی میبینی پسته خیلی مشکل دارد.
اصلیترین کاری که بورس پسته انجام میدهد این است که دارد دست دلالان را از این بازار کوتاه میکند. دلالان هم افاغنه اند. شاید الان ۸۰ درصد دلالانی که در بخش پسته هسته اند، افاغنه اند.
یعنی دلال ایرانی یک پستهای را از اینجا میخرد و تا مقصد گونی پسته را باز نمیکند، اما افاغنه این پسته را میگیرند و قاطی میکند و یک پسته دیگر تحویل میدهد.
تمام تلاش ما از طرف اتاق بازرگانی و انجمن پسته ایران این است که دست دلالان را قطع کنیم. از طریقه بورس هم میشود حتما این کار را انجام داد.
* برخی کشاورزان مدعی اند که دلالان وارد بورس شده اند و این دلالان هستند که پسته را به بورس تحویل میدهند، چرا که کشاورزان پسته توان علمی و تخصصی جهت انجام معامله در بورس کالارا ندارند. نظر شما در این خصوص چیست؟
خیردلالان وارد بورس نشده اند، اگر هم شده باشند مقصر انبار دار است. من این مسئله را نمیپذیرم.
مگر شود که من طلای ۲۴ عیار را جای ۱۸ عیار بدهم. اگر خرده شیشهای دربخش انباردار نباشد و انباردار اطلاعات لازم را داشته باشد و آموزش لازم به او داده شود؛ امکان چنین مسئلهای وجود ندارد.
*منظور شما این است که تنها کشاورزان هستند که پسته را به بورس تحویل میدهند؟
بله کشارورز است و باید اطلاعات داشته باشد.
*پیش از این مطرح شده بود که بورس پسته به ضرر تجار و بازرگانان است و هیچ فایدهای برای آنها ندارد. نظر شما در این خصوص چیست؟
هر تاجری مثل من شاید هزار تا هزار و پانصد مشتری از قدیم الایام دارد و دارد پسته خودش را میخرد. بله تجار یک مقدار صدمه میخورند، ولی باز پسته همان رنگ و بوی سالهای گذشته را میگیرد و پسته با کیفیت دست مردم میرسد.
این را اضافه میکنم که بورس نمیتواند پسته همه مردم را بخرد؛ لذا تاجر هم کار خودش را میکند، ولی خوب مسلماً یکسری از مشتریانش به سمت بورس میروند و تاجر زیان میبیند؛ ولی از ان طرف یک راههایی برای تاجر فراهم میشود که بتواند پسته را از بورس تهیه کند و کم کم این مشکل حل شود.
ما خوشبختانه در سال خوبی بورس پسته را شروع کردیم، الان پسته رو به بالا است و دلار در حال افزایش است. اگر دلار پایین میآمد شاید نمیشد برای بورس در سال بعد کار یکرد، ولی الحمدالله بورس پسته در موقعیتی آغاز شده که از نر من موقعیت خوبی است و جواب میدهد.
*تا کنون هیچ تاجری، پسته اش را از بورس تهیه کرده است؟
تاجر حرفهای در بورس پسته نمیتواند بیاید. تاجر تعهداتی با کشورهای دیگر دارد و باید پسته اش را الان بخرد و بسته بندی کند.
من الان ۵ هزار تن پسته را به کشوری میفروشم و میخواهم شرایط خوبی هم داشه باشد الان در بازار تهیه اش مشکل است و خوب میتوانم از بورس بگیرم و بفروشم و بورس هم میخواهد که به تاج ردهد در خودش که نگه نمیدارد.
*به هر حال در اهداف تعیین شده، تجار یک قسمتی از خریداران را تشکیل میدهند، اما گفته میشود که تجار اعتمادی به این بازار ندارند. شما این مسئله را تکذیب میکنید؟
بحث تجار انصافاً یک مقدار مشکل است. من این کار را باور دارم و از اول با بورس کار میکردم و، چون در اتاق بازرگانی فعال هستم، اطلاعات دارم.
اگر این اطلاعات را دیگران هم بگیرند به این سمت میآیند؛ هیچ عجلهای نباید روی بورس پسته داشت؛ کاری که در سالیان دراز به مرور زمان خرابش کردند، به مرور زمان هم باید درست شود.