گفتارنو/محبوبه فیروزآبادی: خبر توقف صادرات فرش دستباف ایران توسط یک عضو هیات مدیره مجلس باعث شد تا با مدیرعامل اتحادیه تعاونیهای فرش دستباف استان گفتوگو کنم تا از صحت و سقم خبر مطلع شوم. گفتوگو با عطاالله شفیعیپور در مورد فرش به چالشهای دیگر هم کشیده شد که می خوانید.
آقای شفیعیپور! یکی از اعضای هیئترئیسه مجلس از تعطیلی صادرات فرش دستباف ایران خبر داده است. شما این خبر را تائید میکنید؟
من هنوز چنین خبری نشنیدم. صادرات متوقف که نشده است! ولی کشورهایی که خواستار فرش ما بودند گمرکاتشان را باز نکردهاند.
به خاطر تحریم یا کرونا؟
بحث تحریم برخی کشورها مطرح هست. بعضی کشورهای اروپایی اصلاً فرش ما را تحریم نکردهاند ولی به خاطر کرونا، واردات فرش را ممنوع کردهاند.
البته تحریم در برگشت پول خیلی مؤثر بوده است. عمده صادرات فرشی هم که انجام میشد خود آمریکا بود. آمریکا وقتیکه تحریم کرد خیلی از کشورهای دیگر هم بالطبع از این موضوع تبعیت کردند. بعضی از شرکتها میترسند واردات انجام بدهند.
الآن بازار صادراتی فرش کرمان کجاست؟
بیشتر اروپاست. ایتالیا بیشتر خواستار فرش کرمان است.
شما یکی از دغدغهها و برنامههایی که دنبال میکردید، نوآوری در صنعت فرش بود. چنین اتفاقی افتاد؟
بله؛ ما نوآوری را شروع کردیم. ما تاریخ جدیدمان را شروع کردیم. طرحهای ما تلفیق گذشته و امروز است که دارد اجرا میشود. آمادگی داریم کل بافندگان کرمان را جذب کنیم.
الان بافندهها دو گروه هستند؛ گروهی دارند درواقع برای سازمان تأمین اجتماعی تولید میکنند که بیمهشان رد شود و هر چه که شد تولید میکنند؛ چه بازار بخواهد و چه بازار نخواهد. اینها فقط عاشق همان 500 هزارتومانی هستند که دولت دارد بابت بیمه به آنها سوبسید میدهد. به همین هم قانع هستند. خیلی هم علاقه ندارند که این فرش کمک خرجی هم برای زندگیشان شود و بیانگیزه هستند که حدود 30 تا 40 درصد بافندهها را در برمیگیرد.
بافندههایی که دنبال درآمد هستند متأسفانه دارند همان کارهای سنتی را تولید میکنند و به خریداران سابقشان میدهند.
شما چگونه تأمین مالی کردید؟
یک هولدینگ از تهران اسپانسر مالی است و دارد تأمین هزینه میکند. بهزودی هم یک شرکت حقوقی در کنارش شکل میگیرد که رسماً وارد میدان شود.
طراح شما چه کسانی هستند که مهارت تلفیق کار جدید و قدیم داشتند؟
طراحان کرمان همه قدیمی هستند. البته خیلیها هم فوت کرد. ما خیلی کاری به قدیمیها نداریم چون نمیشود با آنها کار کرد. نمیتوانند باسلیقه روز هماهنگ باشند. فراخوان کوچکی دادیم برای طراحان؛ حتی کسانی که طراح فرش نیستند اما مثلاً در دکوراسیون داخلی کار میکنند.
آنچیزی که در ذهن من بود به آنها منتقل کردیم و خوشبختانه خروجی خیلی خوبی درآمده. این کارها را به اروپا هم فرستادیم. خوشبختانه خیلی هم استقبال شده است. داریم تولید میکنیم. ما از یک سری طراح گمنامی که مثلاً فارغالتحصیلان فرش و ... کمک گرفتیم.
بازار داخلی چه واکنشی به طرحهای جدید شما نشان داد؟
بازار داخلی معمولاً مخالف نوآوری بوده است. یک بازار کسبه کرمان هستند که چون بازار دنیا را نمیشناسند و روی این مسئله هم خیلی کار نکردند ممکن است خیلی استقبال هم نکنند. ولی ما داریم روی ذهن مردم کار میکنیم. من فکر میکنم مردم خیلی استقبال میکنند.
رقبا چه واکنشی نشان دادهاند؟
رقبای ما هنوز نمیدانند که ما داریم چکار میکنیم. واکنش آشکاری هم نشان ندادهاند. شاید گفتهاند موفق میشوند یا نمیشوند. ما سایتی به سه زبان فارسی انگلیسی و عربی ایجاد میکنیم که بتوانیم این طرحها را بعد از ثبت دادن وارد سایت کنیم. طرحهایمان را داریم ثبت میکنیم که کپیبرداری نشود.
بازار منطقه برای فرش ایران پتانسیلی ندارند؟
بازار منطقه فرش کرمان را نمیشناسند. کشور عمان که من خودم فرش کرمان، گلیم و پته را بردم، اصلاً نمیشناسند. فرشهای ماشینی هم متأسفانه رفتهاند و بازار را گرفتهاند؛ چون قیمتهایشان مناسبتر است جابازکردهاند. آنها تفاوتی بین فرش ماشینی و دستی قائل نیستند.
یک خانم انگلیسی آمد آنجا خیلی علاقه داشتند که فرش کرمان را ببرند ولی به خاطر اینکه نمیخواهند در گذرنامهشان مهر ایران بخورد ابراز علاقه میکردند که شما فرشتان را بیاورید عمان، ما از شما بخریم. من در عمان فرش کرمان را خیلی فروختم. ولی خیلی مردم عمان استقبالی ندارند. کارهای دستی کوچک و پته را نمیشناسند. البته بعد از مدتی قدری فرشهای کوچک خریدند اما باید روی بازار منطقه بیشتر کار شود.
شما برای این کار کردن برای دولت وظیفهای متصور هستید یا برای بخش خصوصی؟
متأسفانه دولت علیرغم همه تبلیغاتی که دارد انجام میدهد هیچ کاری برای ما نکردند. حتی سفارتخانههایشان در کشورهای خارجی هیچ کاری برای ما انجام ندادند. همه فقط میگویند خیلی خوب است. ولی اگر در خود عمان به ما کمک میدادند و بخشی از هزینههای نمایشگاهی ما را میپرداختند کمک بزرگی بود. ما در عمان نمایشگاه دائمی زدهایم.
متأسفانه آنجا هم کارهای مافیایی انجام میشود. ایرانخودرو یک فضای بسیار بزرگ میگیرد و دو تا سمند آنجا میگذارد. کلی هزینه بابت ایرانخودرو میپردازند ولی راجع به فرش اصلاً کمکی نمیدهند. اگر دولت کمک میکرد خود عمان یک مصرفکننده بزرگ میشد. یمن و حتی دوبی که نزدیک عمان هستند هم پتانسیل دارند. دولت متأسفانه دیدگاه خیلی وسیعی برای آینده فرش ایران ندارد. فرش ایران در همه بازارها مشکل پیداکرده است. بخش خصوصی هم به دلیل اینکه بنیه اقتصادیاش خیلی کم است و بافندهها خیلی کم هستند. دارد از صنعت فرش بیرون میکشند و سراغ کارهای دیگر میرود. درمجموع من فکر میکنم خود بخش خصوصی باید به شکلی فرش کرمان را زنده کند و جایگاهش را پس بگیرد.
چرا تشکلهای بخش خصوصی کارنامهی قابل قبولی در این زمینه ندارند؟
کرمان قدری مستثنا است. ما در کرمان 7-8 مغازهداریم. مغازهدار به آن معنا بخش خصوصی صنعت فرش نیست! او فرشی را میخرد و به مشتری خودش میفروشد؛ یعنی دنیایش بهاندازهی مغازهاش خلاصهشده است. کاری نه به بافنده دارد و نه به بازار جهانی کار دارد. فرش میخرد و میفروشد.
. فرش نوسانات خیلی بدی تابهحال داشته است. در محرم و صفر همیشه این بازار تعطیل است. بافندهها کار نمیکنند. یارانههایی که به بافندهها میدهند باعث شده که احساس نیاز نکنند که کار کنند. بخش خصوصی بالاخره یک بنگاه اقتصادی است که دنبال کالایی است که بهموقع بفروشد و درآمدی کسب کند. متأسفانه فرش کرمان نه رشد کرده است و نه اینکه این روزها مواد اولیه خوبی دارد. تعدادی دارند روی تولید کار میکنند که خیلی محدودند. بخش خصوصی فرش کرمان تقریباً تعطیل است.
خیلیها میگویند با افزایش قیمت دلار هم صادرات خیلی بهصرفه شده است و هم تولید. شما این را تائید نمیکنید؟
این را قبول دارم که اگر براساس کاهش ارزش پول ملی ما و افزایش قیمت دلار اگر صادرات اتفاق میافتاد، قطعاً خیلی روی فرش اثر داشت ولی الآن اگر همه کالاها افزایش قیمت نجومی داشتهاند و مثلاً ده پله بالا رفتهاند، فرش دو پله بالا رفته است. کسی نیست که فریادش را برای فرش بلند کند و صادرکنندهای هم نیست.
شما با چالش پیمانسپاری ارزی روبهرو بودهاید؟
ما الآن مدتهاست که صادراتی نداشتهایم ولی شنیدم که دوستان دچار چنین چالشی شدهاند. در بحث عمان مقداری مشکل داشتیم اما به نحوی حل شد. وگرنه صادرکنندهای که بخواهد دلار را به قیمت دولتی به دولت برگرداند اصلاً صادرات برایش مقرونبهصرفه نیست و اصلاً چنین کاری انجام نمیدهد.
عکس: محمدلطیف کار