هرچه به انتخابات ریاستجمهوری سال 1400 نزدیک میشویم، شرایط انتخاباتی بیش از پیش روشن میشود؛ بهنحوی که بعد از گمانهزنیهای بسیار محمدجواد ظریف صراحتا اعلام کرد که نامزد نمیشود، محمد خاتمی گفت که قصد حضور در قدرت را ندارم و البته محمدرضا عارف گفت که میآیم.
محسن هاشمی: نمیآیم
حالا و در تازهترین موضع انتخاباتی محسن هاشمیرفسنجانی، رئیس شورای شهر تهران و یکی از اعضای اصلی حزب کارگزاران سازندگی در گفتوگویی رادیویی گفته است که نمیآید: او در پاسخ به این سؤال که آیا در انتخابات 1400 کاندیدا میشوید، گفت: «علاقهای به این کار ندارم. با وضعیتی که الان هست فکر نمیکنم هیچ عاقلی کاندیدا شود. شرایط کشور بسیار سخت است و کسی که خود را کاندیدا میکند، به قول غربیها باید سوپرمن باشد... برخیها لطف داشتند به بنده و آنهم به دلیل فعالیتهای ابوی در سالهای گذشته بود که یک نگاهی به من داشتند ولی من هیچوقت چنین چیزی را مدنظر قرار ندادهام». هاشمی در واکنش به اینکه برخیها هستند که در دقایق پایانی زمان ثبتنام یکباره برای کاندیداتوری در انتخابات احساس تکلیف میکنند، تصریح کرد: «بله این هم پیش میآید. بههرحال برخیها هستند که طرفدارانشان به آنها فشار میآورند و ما که چندین انتخابات را برگزار کردیم، دیدیم که چگونه به آنها فشار میآوردند و میگویند که هیچ راهی جز حضور آنها نیست». رئیس شورای مرکزی حزب کارگزاران همچنین در پاسخ به این سؤال که آیا ممکن است شما نیز تحت تأثیر اینگونه فشارها قرار بگیرید، گفت: «امیدوارم که بنده گول نخورم و نیایم».
گمانهزنی بر سر ائتلاف با لاریجانی
حالا بعد از هاشمی باید دید که وضعیت انتخاباتی در حزب کارگزاران سازندگی چه میشود؟ علی لاریجانی یکی از گزینههای مهمی است که برخی میگفتند میتواند گزینه اصلی کارگزاران باشد زیرا از یکسو هیچگاه مواضع تندی نداشته است و از سوی دیگر حزب کارگزاران هم در سالهای اخیر نشان داده که چندان بیرغبت به ائتلاف با یک نیروی اصولگرای سرشناس، معتدل و همسو در استراتژی سیاسی نیست؛ البته که حسین مرعشی چندیپیش در گفتوگویی با «شرق» این احتمال را رد کرد و گفت: «حزب کارگزاران تاکنون هیچ دیداری با آقای لاریجانی نداشته است و اصلا معلوم نیست که خود او بخواهد به عرصه انتخابات وارد شود یا خیر. کارگزاران اکنون چهار نامزد حزبی دارد و نیازی ندارد از آقای لاریجانی حمایت کند. ضمن احترامی که برای آقای لاریجانی قائلیم اما در حزب کارگزاران کوچکترین بحثی درباره حمایت از او در انتخابات ریاستجمهوری سال آینده نداشتهایم. حزب کارگزاران که بیشترین ظرفیت را برای معرفی نامزد دارد، حتما از یک نامزد غیرحزبی و حتی غیرجبههای حمایت نمیکند اما همچنان محکم میگوییم که دولت آینده باید یک دولت غیرسیاسی و تکنوکرات باشد».
اگرچه میتوان این سخن مرعشی بهعنوان سخنگوی حزب سند قرار دهیم و بگوییم تا این لحظه موضع حزب کارگزاران همین است اما اگر به سخنان دیگر اعضای این حزب مراجعه کنیم، درمییابیم که ائتلاف چندان در میان اعضای کارگزاران نکوهیده هم نیست و هنوز میتوان انتظار داشت که در شرایطی خاص مانند رد صلاحیت گزینههای حزبی یا رد صلاحیت گزینههای جناحی نیروهای کارگزاران به سمت لاریجانی گرایش یابند. افزون بر همه اینها وقتی ظریف در گفتوگویی با روزنامه «کاروکارگر» گفت که نمیآیم اما ذیل سخنانش اشاره کرد که اولا از نامزدی که مورد اجماع ملی باشد، حمایت میکند و ثانیا بهنوعی گفت که بیتمایل به ادامه وزیر خارجه بودن نیست: «من نیز با تمام توان در شکلگیری اجماع ملی ایفای نقش خواهم کرد تا فردی که مورد وثوق تمام ملت و گروههای تأثیرگذار سیاسی است، وارد میدان شود تا از شرایط خطیر فعلی عبور کنیم و با شکلگیری چنین اجماعی من هم خواهم توانست وظایف خودم در وزارت خارجه را بهتر انجام دهم».
حمایت ظریف از لاریجانی؟
پس از این سخنان چنین احتمالی هم مطرح میشود که ظریف گزینهای مانند لاریجانی را مدنظر دارد تا بتواند بازهم وزیر خارجهاش باشد زیرا از یکسو دیدگاه ظریف و لاریجانی خاصه در حوزه سیاست خارجی چندان از هم دور نیست و ثانیا دستکم در طیف اصولگرایی بعید است گزینهای هنوز خواستار وزارت ظریف باشد. منصور حقیقتپور، مشاور لاریجانی در دوره ریاستش بر مجلس هم در گفتوگو با «نامهنیوز» باور دارد که ظریف از لاریجانی حمایت میکند: «سیاستهای آقای ظریف و نوع نگاه او نسبت به ارتباط با دنیا به آقای لاریجانی نزدیک است و این احتمال میرود؛ درصورتیکه آقای لاریجانی نامزد ریاستجمهوری بشود، آقای ظریف بهصورت غیررسمی و محفلی از آقای لاریجانی حمایت کند». حال باید دید در این میان اگر قرار باشد فردی مانند علی لاریجانی که احتمال تأیید صلاحیتش تقریبا صددرصدی است و شاید در فضای سیاسی شخصیتی چون ظریف هم از او حمایت کند، حزب کارگزاران که هیچگاه موضع تندی علیه ائتلاف نداشته است، بازهم بر گزینههای حزبی تأکید میکند یا نه؟
احتمال حضور جهانگیری
اما در کنار مقوله ائتلاف اگر قرار باشد کارگزاران با گزینههای حزبی خود وارد شود، در کنار هاشمی که حالا گفته است نمیآید، اسحاق جهانگیری هم گزینه مطلوبی است زیرا جهانگیری از یک طرف در حزب کارگزاران عضویت دارد و گزینه حزبی است و از سوی دیگر یک گزینه اصلاحطلب است؛ بنابراین یک گزینه جناحی هم هست و اگر او نامزد شود، با توجه به سابقه مناظرههایی که مردم از او در انتخابات 96 بهخاطر دارند بعید نیست از یکسو بتواند حمایت مردم را جذب کند و از سوی دیگر مورد اجماع دیگر نیروهای اصلاحطلب واقع شود. البته مانع او انتقادهایی است که به عملکرد دولت دوم حسن روحانی وارد میشود و او به دلیل آنکه معاون اول دولت روحانی است، حتما در معرض تندترین انتقادهای اصولگرایان خواهد بود.
حمایت کارگزاران از عارف در شرایطی خاص
اما جدای از آنچه در کارگزاران میگذرد ورود عارف به انتخابات هم موضوع مهمی است؛ اگرچه او با برخی طیفهای اصلاحطلبی اختلافاتی دارد؛ از جمله با کارگزاران که همیشه منقد جدی او بودهاند اما اگر او بتواند نظر عموم اصلاحطلبان را جلب کند و در شرایطی که نامزد مؤثر دیگری وجود نداشته باشد حتی بعید نیست که کارگزاران از او هم حمایت کند زیرا دیده شده است که در شرایط خاص، اجماع حتی بر یک نیروی اصولگرا مانند روحانی هم شکل گرفته است چه رسد به عارف که هم معاوناول رئیس دولت اصلاحات بوده و هم از شانس تأیید صلاحیت بالایی برخوردار است. برای مثال چندیپیش علی صوفی، از اعضای شورای سیاستگذاری اصلاحطلبان گفته بود: «اصلاحطلبان از سال ۹۲ تاکنون نشان دادهاند که دنبال اجماعسازی بودهاند. استراتژی شورای عالی هم همین بوده است. حزب کارگزاران سازندگی هم عضوی از شورای عالی سیاستگذاری اصلاحطلبان است و اعضای این حزب تا امروز با وجود همه اختلافنظرهایی که با برخی اعضا دارند، ثابت کردهاند که در نهایت به تصمیم جمعی احترام میگذارند؛ بنابراین این اطمینان وجود دارد که در نهایت همه اصلاحطلبان با یکدیگر به اجماع میرسند. از سوی دیگر کارگزاران که خود را عملگرا میداند، همچنان از روال سال ۹۲ تاکنون حمایت میکند و هنوز سیاست ائتلافی را درست میداند و چنین باوری در این حزب وجود دارد که میشود بازهم از یک نامزد غیراصلاحطلب حمایت کرد... اکنون زمزمههایی میشود که کارگزاران از آقای علی لاریجانی حمایت میکند. در واقع آنها بدشان نمیآید که از یک نیروی کاملا اصولگرا به نام لاریجانی حمایت کنند. آنها عملگرا هستند و اگر ببینند که اجماع اصلاحطلبان بر آقای عارف است و احتمال رأیآوری عارف هم بالاست حتما از لاریجانی به سمت عارف میآیند و با تعیین شروطی از او حمایت میکنند».
با همه اینها باید منتظر ماند و دید که در روزها و ماههای آینده چه تغییرات سیاسیای در آرایش نیروها رخ میدهد زیرا بیشک تا روز انتخابات بسیاری از چیدمانها تغییر میکند.