تعلل ۱۶ ساله شهرداری های کرمان؛
بعد از گذشت ۱۶ سال از ابلاغ قانون مدیریت پسماند هنوز اقدام خاصی در این زمینه در استان کرمان انجام نشده و سرنوشت ثروت میلیاردی ناشی از طلای کثیف در هاله ای از ابهام قرار دارد.
بعد از گذشت ۱۶ سال از ابلاغ قانون مدیریت پسماند هنوز اقدام خاصی در این زمینه در استان کرمان انجام نشده و سرنوشت ثروت میلیاردی ناشی از طلای کثیف در هاله ای از ابهام قرار دارد.
به گزارش بازار، در حالی روزانه حدود ۴۰۰ تن پسماند خانگی در کلانشهر کرمان تولید می شود که مدیریت پسماند و مساله بازیافت آن در استان کرمان چندان مورد توجه قرار نگرفته است. مدیریت پسماند یکی از ضروری‌ترین محورهای توسعه پایدار است و توجه به این مساله تاثیر زیادی در جلوگیری از تخریب محیط‌زیست و طبیعت استان داشته و منافع اقتصادی زیادی را هم به همراه دارد.
دبیر کمیسیون بند ۲۰ ماده ۵۵ قانون شهرداری ها و کارشناسی رسمی دادگستری کرمان در خصوص بحث بازیافت پسماندهای شهری و وضعیت آن در استان کرمان به خبرنگار بازار گفت: با توجه به تخصصی بودن حوزه مدیریت اجرایی پسماند تمامی شهرداری‌های استان بر حسب جمعیت تحت پوشش دارای مدیریت اجرایی در سطح شهردار یا حوزه خدمات شهری و در شهرهای بالای ۱۰۰ هزار نفر و دارای سازمان مصوب شهرداری هستند. وظیفه این واحدها مدیریت و تدوین برنامه عملیاتی و راهبردی در خصوص راهبری اصولی پسماند در شهرها و روستاها است.
انتقاد از نگاه غیرتخصصی به حوزه پسماند
محمدرضا نادری ادامه داد: با تصویب قانون مدیریت پسماند در سال ۸۳ وزارت کشور موظف به ابلاغ و تدوین شیوه‌نامه‌های مختلفی در خصوص حوزه‌های تخصصی پسماند شد. وزارت کشور در قالب سازمان شهرداری‌ها شیوه‌نامه‌ها و دستورالعمل‌های مربوطه را به شهرداری‌ها ابلاغ کرده که این مولفه‌ها شامل جمع‌آوری، پردازش، حمل و نقل، بازیافت، استفاده مجدد، استصحال انرژی و در نهایت دفع می‌باشد. بر این اساس هر شهرداری موظف است طبق ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها نسبت به اجرای اصول این شیوه نامه ها با هدف کاهش پسماند و دفن کمتر اقدام کند.
وی در خصوص این که آیا بازیافت پسماند در استان کرمان به صورت اصولی انجام می‌شود؟ گفت: در تعدادی از شهرداری‌های کوچک دفن پسماند به صورت اصولی انجام نمی‌شود و به صورت تلمباری دفع و دفن پسماند را انجام می‌دهند. این مسأله بیشتر به دلیل عدم استفاده از نیروی متخصص در حوزه پسماند، عدم آشنایی شهرداری‌ها و حوزه شهری از مسائل تخصصی است که موجب شده این مشکل همچنان برپا باشد. به طور کلی در حال حاضر روش سنتی در زمینه مدیریت پسماندها در استان کرمان انجام می شود و جمع‌آوری، انتقال و رهاسازی پسماند با استفاده از تجارب قبلی صورت می‌گیرد.
این کارشناس حوزه پسماند گفت: بازیافت در استان به صورت علمی و اصولی انجام نمی‌شود زیرا شهرداری‌ها به صورت تخصصی به این حوزه نگاه نمی‌کنند و صرفا به عنوان یک سازمان یا مجموعه به آن می‌نگرند، یعنی زباله تولید شده را به عنوان یک عامل آلوده کننده جمع‌آوری و آن را به خارج از محدوده شهری منتقل می کنند. با این تفکر تاکنون سیستم مدیریت پسماند اجرایی نشده و هیچ وقت به صورت علمی و تخصصی به عناصر مجموعه پسماند توجه نشده است.
مبادی تصمیم گیر در مجموعه شهرها و نظرات متفاوتی که به این حوزه دارند و همچنین دیدگاههای غیر تخصصی که در این موضوع وجود دارد منجر شده که هیچ وقت طرح تفکیک زباله به صورت اصولی در هیچ جای ایران اجرا نشود و تنها معدود شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها توانستند تا حدی این موضوع را جلو ببرند
نادری راهکار در این زمینه را اجرای اصولی و درست چرخه طرح تفکیک از مبدا دانست و افزود: قانون، شهرداری‌ها و دهیاری‌ها را ملزم به رعایت اصول بازیافت کرده و در اجرای قانون پسماند نیز الزام وجود دارد و شهرداری‌ها موظف هستند که به این سمت بروند و از طریق طرح تفکیک از مبدا به بحث جداسازی، بهبود محیط زیست و توسعه پایدار شهری برسند. اما این سوال مطرح می شود که چرا شهرداری‌ها تاکنون نتوانسته‌اند در این زمینه موفق عمل کنند؟ باید بگویم که مبادی تصمیم گیر در مجموعه شهرها و نظرات متفاوتی که به این حوزه دارند و همچنین دیدگاههای غیر تخصصی که در این موضوع وجود دارد منجر شده که هیچ وقت طرح تفکیک زباله به صورت اصولی در هیچ جای ایران اجرا نشود و تنها معدود شهرهای بزرگ و کلان‌شهرها توانستند تا حدی این موضوع را جلو ببرند.
این کارشناس حوزه پسماند در خصوص اهمیت به کارگیری بخش خصوصی در این زمینه بیان کرد: طرح تفکیک از مبدا باید حتما توسط مدیریت اجرایی (دارای دغدغه شهر و شهروندان) انجام شود؛ یعنی ابتدا زیر ساخت آن توسط شهرداری‌ها فراهم و آموزش‌های لازم در این خصوص داده شود تا مشارکت شهروندان بالا برود و همکاری‌ها ارزیابی و سنجیده شود ضمن این که بخش خصوصی هم می‌تواند برای ادامه یا تکمیل این طرح با شهرداری‌ها همکاری کند.
وی با اشاره به اینکه برای بخش خصوصی منافع و سود اقتصادی در اولویت است، افزود: واگذاری این طرح در فاز اول به بخش خصوصی موجب می‌شود که دیگر این طرح بر اساس اصول علمی و اجرایی صحیح پیش نرود زیرا بخش خصوصی برای این که درآمدزایی داشته باشد ممکن است دست به اقدامات مختلفی از جمله ساماندهی‌های غیر اصولی بزند که باعث می‌شود طرح تفکیک از مبدا به حاشیه برود و نتوانند آن را اصولی اجرا کنند.
اکثر پسماندهای خشک مثل پلاستیک، کاغذ، کارتن و مقوا بازیافت می‌شوند ضمن این که پسماندهای الکترونیک و شیشه کمتر بازیافت می‌شود چون این دونوع پسماند شرایط بازیافت خاصی دارند و بازار وسیعی مثل سایر پسماندهای خشک ندارند که بیش از ۸۰ - ۹۰ درصد جداسازی این‌ها توسط مبادی غیررسمی انجام می‌شود
سودی که به جیب مبادی غیررسمی می رود
نادری گفت: کارگاه‌های بازیافت و انبارهای موقت مواد بازیافتی خطر مجموعه‌های بازیافت را ندارد اما آنها هم موظف هستند یکسری مقررات و ضوابط زیست محیطی را برای فعالیت خود رعایت کنند که از انتشار آلودگی و بیماری جلوگیری شود. اکثر پسماندهای خشک مثل پلاستیک، کاغذ، کارتن و مقوا بازیافت می‌شوند ضمن این که پسماندهای الکترونیک و شیشه کمتر بازیافت می‌شود چون این دو پسماند شرایط بازیافت خاصی دارند و بازار وسیعی مثل سایر پسماندهای خشک ندارند که بیش از ۸۰ - ۹۰ درصد جداسازی این‌ها توسط مبادی غیررسمی انجام می‌شود.
این کارشناس پسماند ادامه داد: پسماندها در استان ارزش افزوده ایجاد نکرده‌اند زیرا وقتی از مبادی غیر رسمی عملیات بازیافت انجام می‌شود ارزش افزوده بیشتر به جیب مبادی غیررسمی می‌رود، مجموعه‌های بزرگی که بر روی مدیریت‌های اجرایی تاثیر می‌گذارند و به صورت غیرمجاز کار بازیافت را انجام می‌دهند و قاعدتاً سود هنگفتی نصیب آنها می‌شود چون معتقد به هیچ اصول و ضوابطی نیستند و همین امر باعث شده که این موضوع تبدیل به مسأله بغرنجی شود. اگر این شرکت‌ها به صورت رسمی و اصولی کار انجام دهند و به مواردی که قانونگذار مشخص کرده عمل کنند برای استان درآمدزایی خواهند داشت زیرا این شرکت‌ها باید در ادارات مالیاتی اظهارنامه مالیاتی ثبت کنند و این اظهارنامه می‌تواند ارزش افزوده ایجاد کند که این ارزش افزوده به شهر برمی‌گردد و مردم در قالب پروژه‌های مختلف از این موضوع منتفع خواهند شد.
کارخانه بازیافت پسماند رسمی در کرمان نداریم
مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان در خصوص این که در زمینه پسماند چه اقداماتی از طرف شهرداری کرمان انجام شده است به خبرنگار بازار گفت: برای هر شهری بر اساس طرح جامع مدیریت پسماند همان شهر توسط شرکت‌هایی، کار مطالعاتی انجام شده که این شرکت‌ها توسط مشاوران مستقر که کار مطالعات محیطی می‌کنند و بر اساس یک کار علمی، آمارهایی ارائه می‌کنند و داده ها آنالیز می‌شود.
علیرضا ریاضی ادامه داد: بر اساس آخرین آمار درصد وزنی پسماندهای کرمان شامل ۱.۱۷ نان، پلاستیک ۲.۷۹، پت ۱.۰۴، مشمع ۱.۵۹، طلق (پاکت پفک، چیپس، ... ) ۰.۷۰، فوم ۰.۴۹، کاغذ ۳.۷۳، مقوا ۳.۴۰، فلزات آهنی ۱.۶۲، فلزات غیرآهنی ۰.۸۳، پارچه ۲. ۴۷، شیشه ۲.۸۹، چوب ۰.۹۳، لاستیک ۰.۵۴، چرم ۰.۴۹، خاک و نخاله ۲.۷۵، تتراپک (پاکت شیر و ... ) ۱.۰۵، ضایعات ویژه ۲.۳۳، پسماند تر ۶۹.۱۸ می‌باشند.
در حال حاضر شرکتی به صورت رسمی و زیرمجموعه شهرداری در قالب این که زباله‌ها را تفکیک کند در کرمان نداریم اما در این زمینه در بخش خصوصی مجموعه‌هایی وجود دارد ضمن این که در حال آماده کردن مقدمات این کار از طریق مزایده هستیم
مدیر عامل سازمان مدیریت پسماند شهرداری کرمان معتقد است: مدتی از طرح جامع مدیریت پسماند که در گذشته انجام گرفته و آنالیز شده می‌گذرد و باید این طرح بازنگری و به روز شود به همین دلیل در صورت آمدن پیمانکار جدید این آمار و آنالیزها تغییر خواهند کرد ضمن این که در حال حاضر تغییرات رفتاری شهروندان و نوع زباله‌ای که تولید می‌کنند فرق کرده است.
وی گفت: مناقصه‌ای در مورد طرح تفکیک زباله از مبدا داریم که ابتدای سالجاری این مناقصه انجام شد اما پیمانکار آن پای کار نیامد و منجر به ابطال مناقصه شد ضمن این که در حال برگزاری مناقصه جدید در خصوص کارخانه بازیافت پسماند هستیم.
ریاضی اظهار کرد: در حال حاضر شرکتی به صورت رسمی و زیرمجموعه شهرداری در قالب این که زباله‌ها را تفکیک کند در کرمان نداریم اما در این زمینه در بخش خصوصی مجموعه‌هایی وجود دارد ضمن این که در حال آماده کردن مقدمات این کار از طریق مزایده هستیم.
وی گفت: پسماندهای خشک یا پسماندهای تر که به سمت کارخانه پالایش و تفکیک در مقصد می‌رود منابع درآمدی قابل قبول و ارزشمندی دارد اما آنچه که در حال حاضر داریم (بنا به شرایط کرونایی که در حال حاضر با آن دست به گریبان هستیم) تفکیک از مبداها حتی در مقصد است.
ریاضی ادامه داد: در حال حاضر شهروندان می‌توانند از طریق اپلیکیشن طرح شمید از سایت کرمان من زباله‌ها و پسماندهای خشک قابل بازیافت شامل شیشه، کاغذ، پلاستیک و ... را جدا کننده و به خودرویی که به همین منظور در نظر گرفته شده تحویل دهند.
قرار است به زودی شرکت پسماند در استان کرمان به صورت رسمی راه‌اندازی و مشغول به کار شود اما در حال حاضر سه شرکت به صورت غیر رسمی و در بخش خصوصی فعال هستند
علی خدادادی عضو شورای شهر کرمان هم معتقد است که شهر کرمان مشکلی در پسماند شهری ندارد و تنها مشکل ما در پسماندهای مراکز درمانی است که به زودی مرتفع خواهد شد.
خدادادی به بازار گفت: قرار است به زودی شرکت پسماند در استان کرمان به صورت رسمی راه‌اندازی و مشغول به کار شود اما در حال حاضر سه شرکت در بخش خصوصی فعال هستند.
بخش خصوصی پای کار بازیافت پسماند
اما برای بررسی وضعیت فعالیت بخش خصوصی در زمینه پسماند به سراغ چند واحد فعال در شهرک صعنتی کرمان رفتیم. قرائی رئیس کارخانه بازیافت پلاستیک در این خصوص به خبرنگار بازار گفت: در مجموعه ما پلاستیک‌ها جمع‌آوری و پس از ضدعفونی وارد چرخه تولید می‌شوند.
وی در خصوص آورده‌ای که از طریق بازیافت پسماندهای خشک (پلاستیک، ...) به استان وارد می‌شود، اظهار کرد: این کار برای خود ما هم آورده‌ای ندارد چه برسد به استان، تنها خوشحالی من این است که کارآفرینی و ایجاد اشتغال کرده‌ام.
بامشاد طهماسبی مدیر عامل شرکت کرمان مقوا به خبرنگار بازار گفت: کار ما از سال ۱۳۶۳ شروع شد، زمانی که بازیافت در ایران زیاد مورد توجه نبود ما اقدام به جمع‌آوری کاغذ، مقوا و... از سطح استان کردیم و علاوه بر کار اقتصادی کار زیست محیطی نیز انجام می‌دهیم زیرا این مجموعه با بازیافت و تولید ۱۵ تن کاغذ از هدر رفت سالانه ۱۵ اصله درخت جهت تهیه کاغذ جلوگیری می‌کند ضمن این که مسأله زیست محیطی خود به خود یک بعد اقتصادی را هم به دنبال دارد همچنین ۱۲ درصد زباله تولیدی کاغذ است که در خصوص بازیافت آن دو شرکت در استان فعال هستند.
وی معتقد است: قطعا کار بازیافت موجب ایجاد شغل و درآمد برای تعدادی از افراد جامعه می‌شود و از طرفی جنسی که تولید می‌شود و در استان کرمان به فروش می‌رسد استان را در این نوع کالا از استان‌های دیگر بی‌نیاز می‌کند یعنی این پول از استان خارج نمی‌شود و در همینجا به چرخه اقتصاد برمی‌گردد.
طهماسبی گفت: مسأله مهم دیگر هم بحث امنیت امحای کاغذ باطله‌هاست (کاغذ باطله‌های بانکی، اداری و ... ) اگر قرار باشد که کاغذ باطله‌ها از استان خارج شود و به راه دور برود علاوه بر هزینه بر بودن به کارگیری نیروهایی برای امنیت آنها نیز لازم است که ما در خود استان و با نظارت افراد مسئول این کار را انجام می‌دهیم که هم امحا شود و هم ضریب امنیتی بالا می‌رود ضمن این که پس از بازیافت به محصولی جدید تبدیل می‌شوند.
در حالی پای مدیریت پسماند در استان کرمان لنگ می زند که از زباله به عنوان طلای کثیف نام برده می شود و توجه به این حوزه ضمن جلوگیری از هدررفت سرمایه ای هنگفت می تواند باعث اشتغالزایی و جلوگیری از آسیب های زیست محیطی شود.
