چالش‌های پیش روی احیای برجام

شواهد نشان می‌دهد دولت بایدن در تلاش است بدون برداشتن تحریم‌های اقتصادی، کمی از مشکلات مالی ایران بکاهد، اما بازگشت به برجام به اذعان برخی مقامات قرار نیست با امضای یک فرمان اجرایی صورت بگیرد و با چند چالش عمده دست به گریبان است.
به گزارش رویداد 24 شورای امنیت ملی آمریکا روز جمعه نشستی با موضوع خاورمیانه و با حضور جو بایدن، برگزار کردند که قرار بود مساله ایران نیز مورد بحث قرار بگیرد. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا اما پس از برگزاری این نشست در گفتگو با رسانه‌ها گفت که ایران موضوع محوری این نشست نبوده و در زمینه برجام توپ در زمین ایران است.
به گزارش بلومبرگ، در میان روش‌هایی که مقامات دولت جدید واشنگتن برای رفتار با ایران در حال بررسی آن هستند می‌توان به اعطای وام صندوق بین المللی پول به تهران برای کاهش مشکلات مربوط به کرونا اشاره کرد. به گفته چهار تن از مقامات دولت بایدن که از نزدیک این فرآیند را دنبال می‌کنند، این وام قرار است در قالب کمک‌های بین‌المللی به ایران اعطا شود و این وام قرار است در چارچوب کمک‌های بشردوستانه خواهد بود.
بر اساس این گزارش اگرچه بایدن با امضای فرامین اجرایی می‌تواند به توافق‌های چندجانبه‌ای که ترامپ از آن‌ها خارج شده، برگردد اما هنوز تصمیمی درباره تعلیق تحریم‌های نفتی ایران اتخاذ نکرده است.
از طرف دیگر نتیجه‌ای از نشست روز جمعه شورای امنیت ملی بایدن اعلام نشده و سخنگوی کاخ سفید نیز گفته هیچ تصمیمی بدون مشورت با کنگره و شرکای آمریکا اعلام نخواهد شد؛ اما به گفته دومینیک راب وزیر خارجه انگلیس، مشورت با شرکا از همان روز جمعه آغاز شده است.
راب در توییتر خود نوشت: سه کشور اروپایی عضو برجام (بریتانیا، فرانسه و آلمان) با آمریکا درباره یک رویکرد واحد که بتواند همه نگرانی‌ها در قبال ایران را شامل شود گفتگو کرد‌ه‌اند. دیپلمات‌های ارشد کشور‌های بریتانیا، فرانسه، آلمان و آمریکا روز جمعه برای اولین بار بعد از سه سال دور هم جمع شدند تا درباره ایران مذاکره کنند.
وزرای خارجه این چهار کشور غربی در یک ویدئو کنفرانس درباره ایران، چین، میانمار، بحران تغییرات اقلیمی و کرونا مذاکره کردند. مشابه این نشست آخرین بار در آپریل ۲۰۱۸ برگزار شده بود.
در این دیدار آنتونی بلینکن، دومینیک راب، هیکو ماس و جان ایو لودریان وزرای خارجه آمریکا، انگلیس، آلمان و فرانسه حضور داشتند. این دیدار یک روز بعد از اینکه بایدن به جهان اعلام کرد «آمریکا برگشته، دیپلماسی برگشته» برگزار شد.
لودریان درباره این نشست گفته ما مذاکرات بسیار مهمی درباره ایران، مساله هسته‌ای و چالش‌های امنیت منطقه‌ای داشتیم. امانوئل مکرون رییس جمهور فرانسه روز پنجشنبه بر همکاری این کشور‌های غربی بر سر موضوع ایران اشاره کرده و گفته بود با آمریکا درباره بازگشت به برجام صحبت کرده است. او گفت آمادگی دارد تا «میانجی صادقی» برای از سرگیری مذاکرات بین ایران و آمریکا باشد.

از سرگیری مذاکرات ایران و آمریکا در انتظار تصمیم بایدن
هنوز زمان زیادی از روی کار آمدن بایدن نگذشته و رابرت مالی رییس گروه بحران‌های بین المللی تازه هفته گذشته به عنوان نماینده آمریکا در امور ایران انتخاب شده. وندی شرمن سرتیم مذاکره کنندگان هسته‌ای آمریکا با ایران که قرار است معاون وزیر خارجه شود نیز هنوز کارش را شروع نکرده است. این دو نفر منبع امید ایران به بهبود روابط با آمریکا و بازگشت واشنگتن به برجام هستند.
سی ان ان در یادداشتی نوشته در سکوت خبری واشنگتن در مورد ایران، دولت بایدن در پشت صحنه اقدامات فشرده‌ای را آغاز کرده که نشان دهنده ماهیت اضطراری برنامه هسته‌ای، موشکی و منطقه‌ای ایران برای آنها است. بر اساس این یادداشت رابرت مالی تیمی از کارشناسان را دور خود جمع کرده که جهان بینی‌های متفاوتی در مورد تهران دارند.
رسانه‌های آمریکایی بر این باورند که تحریم‌های دوران ترامپ نوعی اهرم فشار در قبال ایران ایجاد کرده و تقریبا همه جریان‌های داخلی این کشور در این مورد اتفاق نظر دارند؛ اما ترامپ نتوانست از این اهرم‌ها به خوبی استفاده کند چرا که تهران برنامه‌های منطقه ای خود را متوقف نکرد و نقض برجام را تشدید کرده است.
یک مقام ارشد دولت بایدن به سی‌ان‌ان گفته: تیم جدید بایدن در امور ایران کارش را شروع کرده و در تلاش است که به اجماعی در مورد نحوه بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای برسد، درگیری اصلی نیز بر سر قدم اول است.
دولت بایدن گفته به محض بازگشت ایران به تعهداتش به برجام برمی‌گردد و از آن طرف نیز ایران گفته بعد از بازگشت آمریکا به توافق هسته‌ای، تعهداتش را اجرا می‌کند.
یکی از اصلی‌ترین چالش‌ها بر سر راه دولت بایدن، موجی از تحریم‌های مربوط به حمایت از تروریسم است که ترامپ در دوران ریاست جمهوری اعمال کرده. لغو تحریم‌ها در شرایطی که بانک مرکزی ایران به دلیل حمایت از تروریسم در فهرست تحریم شدگان قرار گرفته بی معنی است.
کنت کاتزمن تحلیل گر ارشد خاورمیانه در سرویس تحقیقات کنگره در این باره به شورای آتلانتیک گفته: اگر بانک مرکزی ایران نتواند آزادانه در سیستم بانکداری بین‌المللی فعالیت کند، ایران بازگشت به تعهدات برجامی اش را قبول نخواهد کرد. بانک مرکزی ایران مرکز فعالیت‌های بانکی ایران در نظام بین‌الملل است.
اما سیگنال‌هایی از برداشته شدن فشار‌ها بر بانک مرکزی ایران نیز دیده می‌شود. به گزارش خبرگزاری «یون هاپ» کره، کره جنوبی در مراحل پایانی مذاکره با آمریکا بر سر آزاد سازی پول‌های بلوکه شده ایران است. از سوی دیگر بنا به گزارش رسانه بلومبرگ آمریکا، وزارت خزانه داری آمریکا می‌تواند با صدور مجوز‌هایی اجازه تجارت از طریق کانال بشردوستانه اروپا یا همان اینستکس را بدهد.

بحران‌های پیش روی بازگشت آمریکا به برجام
بلومبرگ در یادداشتی نوشت: دولت بایدن سعی می‌کند در مورد ایران با احتیاط گام بردارد و دائما با اروپا مشورت کند، اما همزمان ایران و آمریکا تا پایان فوریه وارد بحرانی خواهند شد که احیای برجام را سخت‌تر از پیش خواهد کرد. روز ۲۱ فوریه ایران قرار است از پروتکل الحاقی خارج شود و تهدید کرده از پذیرش بازرسان آژانس بین المللی هسته‌ای نیز خودداری خواهد کرد.
به گزارش رویداد۲۴وال استریت ژورنال به نقل از سه دیپلمات غربی می‌گوید بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی هسته‌ای شواهد جدیدی از فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده از سوی ایران یافته‌اند که باعث بروز پرسش‌هایی در مورد دامنه فعالیت‌های هسته‌ای ایران شده است.
این روزنامه به نقل از دیپلمات‌هایی که نامشان ذکر نشده می‌گویند نمونه‌های برداشته شده از دو سایت هسته‌ای در پاییز گذشته حاوی مواد رادیواکتیو بوده که می‌تواند نشان دهنده فعالیت ایران در زمینه سلاح هسته‌ای باشد. این دیپلمات‌ها تاکید کرده‌اند آن‌ها از ماهیت دقیق آنچه پیدا شده اطلاع ندارند.
دو تن از مقامات دفاعی آمریکا به سی ان ان گفته‌اند که بر اساس برآورد‌های آمریکا، رهبران ایران قصد ندارند اقدام تحریک آمیزی کنند، اما سیگنال‌هایی می‌فرستند که وانمود می‌کنند مادامی که آمریکا تحریم‌هایش را برندارد در حال پیگیری برنامه ساخت بمب اتمند.