سم شناسی چیست؟ آسیب شناسی کدام است؟ بعد از کشف جسد، کارشناسان پزشکی قانونی چه مراحلی را برای بررسی علت فوت روی پیکر متوفی انجام میدهند، اینها سوالاتی است که در یک ماه گذشته با مرگ آزاده نامداری یکی از چهرههای تلویزیونی و سینمایی کشور مطرح شد. در همین راستا، یک متخصص پزشکی قانونی ضمن پاسخ به این سوالات تمام مراحل تحقیق روی پیکر یک متوفی را برایمان تشریح کرد.
به گزارش باشگاه خبرنگاران جوان، از زمان فوت ناگهانی آزاده نامداری موضوعات مختلفی پیرامون علت فوت این مجری پیشین تلویزیون مطرح شده است؛ از جمله این مباحث نیز چگونگی مشخص شدن نتایج آزمایشهای سم شناسی و آسیب شناسی است که میتواند نحوه خودکشی یا دیگر دلایل مربوط به مرگ این چهره مشهور را روشن کند.
واژههای ابهام آمیز در پرونده مرگ آزاده نامداری
نکته مهمی که در روزهای اخیر نقاط مبهمی را در اخبار مربوط به فوت آزاده نامداری در ذهن افکار عمومی ایجاد کرده است، واژههایی مثل «سم شناسی» و «آسیب شناسی» و ترتیب و نحوه مشخص شدن نتایج این آزمایشها و چگونگی کمک اعلام نتایج این آزمایشها به تعیین علت فوت افراد مختلف است.
همچنین همواره وقتی پرونده مهمی در سطح افکار عمومی درباره مرگ غیرطبیعی یا غیرمعمول چهرهای مشهور مطرح شده است، نکاتی مثل چگونگی صدور جواز دفن و انجام آزمایشات مختلف از سوی پزشکی قانونی برای تعیین علت فوت برای مردم مبهم بوده و وجود همین ابهامات نیز به ایجاد شائبههایی درباره نحوه فوت افراد مشهور در میان افکار عمومی دامن زده است.
ما برای رفع برخی ابهامات موجود در این زمینه و جهت آشنا شدن مخاطبان با واژههایی که بخصوص در روزهای اخیر در پرونده فوت آزاده نامداری به آن برخورده اند، به سراغ دکتر علی محمد علی محمدی، متخصص پزشکی قانونی رفته ایم تا برایمان روال انجام آزمایشات پزشکی قانونی از لحظه فوت یک فرد تا زمان مشخص شدن علت مرگ را برای مخاطبان توضیح دهد.
۱۹ مسالهای که مانع صدور جواز دفن میشود
دکتر علی محمدی در همان ابتدا درباره نحوه صدور جواز دفن توضیح داد: وقتی یک نفر فوت میکند، اولین کاری که باید انجام شود، تایید مرگ اوست که با حضور پزشک بر بالین فرد فوت شده انجام میشود. بعد از تایید شدن مرگ، نوبت صدور جواز دفن فرا میرسد، تنها کسی که صلاحیت صدور جواز دفن را دارد، پزشکی است که برای این کار آموزش دیده باشد.
وی با بیان این که در ۱۹ مورد امکان صدور جواز دفن از سوی پزشک وجود ندارد، اضافه کرد: از جمله این موارد قتل، خودکشی، حادثه کار، تصادف و مواردی است که شبهاتی درباره علت فوت وجود دارد. این ۱۹ مورد در دفترچههای جواز دفن نوشته شده است و البته این دفترچه فقط به پزشکانی تحویل داده میشود که دورههای آموزشی مربوطه را گذارنده باشند.
این متخصص پزشکی قانونی ادامه داد: وقتی یک پزشک به یکی از این موارد بر میخورد، بحث گزارش به کلانتری به میان میآید. در این وضعیت با کلانتری تماس گرفته میشود و نیروهای پلیس بر بالین متوفی حاضر میشوند و با مشاهده صحنه فوت او و اطلاع آن به بازپرس کشیک از ایشان درباره اقداماتی که باید انجام شود، دستور میگیرند.
تیم صحنه چیست و بررسی صحنه چه کمکی میکند؟
علی محمدی درباره چگونگی حضور تیم صحنه در محل فوت یک فرد در موارد خاص عنوان کرد: باید توجه داشت که در اغلب این موارد نیازی به بررسی صحنه یا حضور تیم صحنه که شامل بازپرس کشیک، کارآگاهان اداره آگاهی، نماینده پزشکی قانونی و اداره تشخیص هویت ناجا نیست و معمولا صرفا بازپرس دستوراتی را به نیروهای کلانتری حاضر در محل صادر میکند و نامهای را به پزشکی قانونی میفرستد و پزشکی قانونی به آمبولانس بیمارستان اطلاع میدهد و این آمبولانس فرد متوفی را انتقال میدهد.
وی با اشاره به مواردی که در آن تیم صحنه الزاما باید به محل فوت اعزام شود، گفت: در مواردی که قتلی رخ داده باشد یا اهمیت یا ابهام خاصی در پرونده وجود داشته باشد، دستور حضور در صحنه به تیم صحنه داده میشود و خود بازپرس مدیریت این تیم را به عهده دارد و او به همراه سایر اعضای تیم در صحنه حضور پیدا میکند.
این متخصص پزشکی قانونی با بیان این که برخی مسائل در همان بررسیهای اولیه تیم صحنه مشخص میشود، اظهار داشت: بررسی صحنه به بازپرس کمک میکند تا بتواند صحنه سازی را از صحنه واقعی تشخیص دهد؛ به طور مثال، گاهی ممکن است به نظر بیاید که یک فرد از ارتفاع خاصی سقوط کرده است، اما این اتفاق نیفتاده باشد و این موضوع با بررسی دقیق صحنه مشخص میشود.
علی محمدی ادامه داد: علاوه بر این مساله، مواردی مانند کشیده شدن متوفی روی زمین، پاشیده شدن خون، آثار درگیری، به هم ریختگی محیط، لباسهای متوفی و... به تیم صحنه کمک میکند که به تشخیص علت فوت از جمله تمایز بین قتل از خودکشی و مواردی از این دست پی ببرد.
به گفته وی، اگر بازپرس نتواند صرفا با بررسی صحنه تشخیص را انجام دهد، نیاز به معاینه جسد وجود دارد. البته یک معاینه ظاهری در همان صحنه انجام میشود و مواردی مانند وجود یا عدم وجود آثار درگیری، صدمات دفاعی یا صدمات آزمایشی که افراد در هنگام خودکشی به خودشان وارد میکنند، در همین معاینه ظاهری مشخص میشود
سم شناسی مقدم بر آسیب شناسی
این متخصص پزشکی قانونی در بخش دیگری از صحبت هایش توضیح داد: گاهی مواقع ما هم سم شناسی انجام داده ایم و هم آسیب شناسی، اما برای تعیین علت فوت دیگر نیازی نیست که منتظر نتیجه آسیب شناسی باشیم و از همان سم شناسی به نتیجه قطعی میرسیم و فقط آزمایش آسیب شناسی را جهت احتیاط برداشته ایم؛ بنابراین برای تعیین علت فوت لزوما نیازی نیست که جواب هر دو آزمایش مشخص شود.
وی در توضیح بیشتر با ذکر چند مثال گفت: به عنوان مثال، ممکن است نمونه سم یا آسیب شناسی برداشته شده باشد، اما از اظهارات خانواده یا دیگر شواهد و قراین علت فوت پیش از روشن شدن جواب آزمایش مشخص شود؛ یا مثلا ممکن است یک متوفی دچار مسمومیت با مونوکسیدکربن شده باشد، ولی با وجود این که همه آزمایشات سم شناسی و آسیب شناسی انجام شده است، جواب آزمایش مونوکسید کربن خیلی زودتر روشن میشود و طبیعتا خیلی سریعتر علت فوت نیز مشخص میشود و دیگر نیازی به انجام سایر آزمایشها نیست.
محکم کاری پزشکی قانونی برای پاسخ به افکار عمومی
علی محمدی درباره مواردی که پزشکی قانونی در بررسی آزمایشات دقت نظر بیشتری به خرج میدهد نیز توضیح داد: البته گاهی مواقع نیز همه آزمایشها انجام میشود و با وجود این که علت فوت مشخص شده است، بازهم جواب این آزمایشات را به طور دقیق بررسی میکنیم تا دیگر حرف وحدیثی باقی نماند، مخصوصا پروندههایی که فرد متوفی از زندان میآید یا ماجرا به یک دعوای قبلیهای بازمیگردد.
این متخصص پزشکی قانونی در پایان تصریح کرد: در این شرایط ما علاوه بر آن که میخواهیم خودمان به نتیجه برسیم، دنبال پاسخ دادن به افراد مختلف یا تمام جامعه هستیم و در این موارد، حتما تمام محکم کاریها را انجام میدهیم تا جای شک و شبههای باقی نماند.