مسکن مهر خسارات جبران ناپذیری هم به محیط زیست وارد کرده است که این مساله بار دیگر مشکل عدم توجه به محیط زیست را در برنامه های عمرانی برجسته می کند.
«مسکن مهر آبهای زیر زمینی را آلوده کرده است.» این تازه‌ترین افشاگری درباره بزرگ‌ترین طرح دولت قبل در حوزه مسکن است؛ طرحی که هرچند مسئولان دولت قبل آن را راهی برای خانه دار شدن ایرانیان می‌دانستند، اما عملا با مشکلات عدیده‌ای رو به رو بود، چنانکه از بدو اجرا با انتقادات زیادی مواجه شد؛ انتقاداتی که دامنه آن از غیر ایمن بودن ساختمان‌ها و نیندیشیدن تمهیداتی برای آموزش و تفریح ساکنان تا عدم دسترسی به وسایل حمل و نقل عمومی گسترده بود. حال خبر می رسد که مسکن مهر خسارات جبران ناپذیری هم به محیط زیست وارد کرده است که این مساله بار دیگر مشکل عدم توجه به محیط زیست را در برنامه های عمرانی برجسته می کند.
به گزارش آرمان، سال ۸۵ با آغاز عمليات اجرايی مسكن مهر، ناكامی‌ها يكی پس از ديگری در اين طرح مشاهده شد و رشته‌های رئيس جمهور وقت را پنبه کرد. فارغ از آغاز عمليات نافرجام مسكن مهر در سال ۸۵، ساخت سمفونی ناموزون تورم بازار مسكن در ماه‌های نخست كار دولت نهم در اثر تزريق بی‌حساب و كتاب نقدينگی و به دنبال آن اتخاذ سياست انقباضی از سوی بانک مركزی و همچنين تراژدی ركود تورمی، گريبان بازار مسكن را به طور رسمی در سال ۸۸ گرفت؛ پديده ای كه از سال ۸۸ به صورت كامل سايه خود را بر آسمان بازار مسكن كشور گسترانیده است. با آغاز تحویل مسکن مهر مشکلات این طرح بیشتر نمایان شد. یکی از مهم‌ترین مشکلات مسکن مهر که باعث مشکلات بعدی شد جانمایی آن بود. این واحدها در جاهایی ساخته می‌شدند که قابل سکونت نبوده‌اند و تامین زیرساخت‌ها مانند آب و برق برای مسکن مهر مشکل ساز شد. چون ساخت مسکن مهر در حاشیه شهرها بود، به نسبت امکانات زیربنایی چندانی دراین اماکن وجود نداشت. علاوه بر آب و برق، پیش‌بینی بسیاری از زیرساخت‌های اجتماعی همچون درمانگاه، مدرسه و دیگر نیازهای اولیه نیز در این مکان‌ها نشده بود و به همین دلیل انتقادها نسبت به این طرح افزایش یافت. تامین زیرساخت‌های مسکن مهر به دلیل دوری این مسکن‌ها از شهرها هزینه‌ها را چند برابر کرد، به طوری که دولت قبل نتوانست تعهد خود را برای تحویل تمام واحدها در سال ۹۱ عملیاتی کند. این در حالی است که ساکنان این شهرک ها در سال های نخست اسکان با کمبود امکانات فراوانی در زمینه عدم وجود درمانگاه، تشکیل کلاس های پرجمعیت، کمبود مدرسه، عدم دسترسی به مراکز خرید و... مواجه بودند. هم اکنون چند سال از تشکیل این شهرک‌ها گذشته و طبیعتا اغلب این نارسایی‌ها هم حل و فصل شده است، اما عدم جانمایی مناسب برای ساخت و ساز این پروژه همچنان این مناطق را با مشکلات گوناگون مواجه کرده است.
محیط‌زیست، قربانی مسکن مهر
روز گذشته مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران با برشمردن برخی مشکلات زیست محیطی مسکن مهر برای تهران گفت: مسکن مهر کریدورهای حرکت حیات وحش را از بین برده است. محمدهادی حیدرزاده درباره مشکلات زیست محیطی که مسکن مهر برای تهران ایجاد کرده است، افزود: در مسکن مهر مشکلات زیرساختی وجود دارد، مانند اینکه شبکه فاضلاب برای عمده مسکن‌های مهر پیش‌بینی نشده است که این مساله باعث می‌شود آبهای آلوده به آبهای زیرزمینی ورود پیدا کند. او ادامه داد: دومین مشکل بارگذاری است که اطراف تهران انجام می‌شود. ما با این کار کلانشهری به نام پردیس را در کنار کلانشهر تهران ایجاد می‌کنیم که اگر همه پروژه یعنی حدود۸۰۰ هزار واحد مسکونی بارگذاری شود، جمعیتی بالاتر از برخی استان‌های کشور در این منطقه جمع خواهد شد، در حالی که سیاست دولت، تمرکززدایی است. مدیرکل حفاظت محیط زیست استان تهران افزود: همچنین مسکن‌های مهر کریدورهای (مسیر) حرکت حیات وحش را از بین برده است. همچنین در برخی موارد ساختمان‌های مسکن مهر در مسیر وزش باد قرار گرفته است. حیدرزاده با بیان اینکه این مدل ساخت‌وسازها در اطراف شهرها در برخی کشورهای بلوک شرق طی دوره‌ای از زمان‌ها موفق بوده است، اظهارکرد: در این شرایط به نظر می‌رسد، استفاده و احیای بافت فرسوده می‌تواند منطقی‌تر باشد، زیرا به دلیل عدم نیازسنجی منطقی، عمده مسکن مهر در شهرهای مختلف متقاضی ندارد و بعضا هم مسکن‌های دوم و سوم مردم است، بنابراین منطق دولت این است که اکنون به طرف احیای بافت فرسوده برود. به گزارش ایلنا، او تصریح کرد: اگر کمبود عرضه مسکن وجود داشته باشد که ما اعتقاد داریم اکنون کم است و یا اینکه می‌خواهیم به سمت مسکن ارزان قیمت برای قشرهای متوسط یا ضعیف جامعه برویم، منطقی‌ترین کار احیای بافت فرسوده است. در تاریخ کشورهای بلوک شرق در برهه ای از زمان به سمت ساخت و ساز شهرک های جدید رفتند و نیازی به پیاده سازی این الگو در کشور نیست.
ساخت‌وسازها بر اساس اعمال سلیقه مدیران
یک جامعه‌شناس توسعه درباره کم و کیف توجه به پیوست های زیست محیطی در برنامه های توسعه ای کشور به «آرمان» می گوید: تاکنون در کشور اعمال برنامه‌های توسعه ای براساس چارچوب های علمی، دقیق و مطابق با امکانات امروز و نیازمندی های فردا کمتر طراحی شده است. با کمال تاسف باید گفت تاکنون چارچوب های توسعه کشور فقط از طریق اعمال سلیقه‌های فردی و ذهنی مدیران انجام شده است. این در حالی است که با تدوین برنامه های توسعه ای جامع باید تمام جوانب آن نیز مدنظر قرار گیرد. بی شک یکی از شاخص های توسعه پایدار در دنیای امروز مقوله محیط زیست است. محمد مراد بیات می‌افزاید: چون در کشور ما برنامه های توسعه‌ای چندان عملی، مناسب و بر اساس تجربیات موفق دنیا تدوین نشده و هر یک از این اقدامات با اعمال سلیقه های فردی همراه بوده است طبیعتا غفلت از این امر ساخت و سازها را با آسیب های فراوان همراه کرده است. اگر یک چارچوب و الگوی مناسبی از تجربیات موفق دنیا در ساخت و سازها به کار گرفته می‌شد بی شک چنین آسیب‌های محیط‌زیستی به طبیعت وارد نمی شد. او در جواب این سوال که «ساخت و سازهای غیراصولی مسکن مهر در نقاط مختلف با پیامدهای مخرب متعددی همراه بوده است، این امر را چگونه می‌توان برطرف کرد؟» تصریح می کند: در کشورهای پیشرفته برای هر پروژه عمرانی به پیوست های متعددی همچون پیوست فرهنگی، پیوست محیط زیست، پیوست اجتماعی، پیوست حقوقی و... نیاز است. در دنیای امروز ساخت و ساز بدون توجه به این پیوست ها بی معناست. در ضمن مکان‌یابی ساخت و ساز در یک محیط بایر و بدون امکانات چندان مناسب نیست. بشر امروز در خلأ نمی تواند زندگی کند، بلکه هر گونه ساخت و ساز با توجه به امکانات محیط زیستی، فرهنگی، شهری و... باید انجام شود. وقتی در کشور ما ساخت و سازها بر اساس اعمال سلیقه شخصی انجام شود، به نسبت بروز مشکلات عمده محیط زیستی، فرهنگی، شهری و... نباید دور از انتظار باشد. این جامعه شناس توسعه تاکید می کند: اگر در پروژه‌های عمرانی پیوست‌ها با حضور کارشناسان و مسئولان در حوزه های مختلف مورد توجه قرار می گرفت قطعا زمینه بروز چنین مشکلاتی نیز کاهش پیدا می کرد. بنابراین توجه به پیوست ها در برنامه های توسعه ای دست یک مدیر را باز نمی‌گذارد که با اعمال سلیقه شخصی و بدون توجه به بررسی‌های کارشناسی شده و اصولی فقط به اعمال تصورات ذهنی خود بپردازد. در ساخت و سازهای اصولی باید اقدامات بر اساس پیوست‌های مربوطه باشد.
