عروسکهای روستای تاجمیر سربیشه، مادری را در حق «الیاس قصه گو» تمام کردند و او را به مدرسه فرستادند. «الیاس کلندر زهی» پسری از خراسان جنوبی است که قصه عروسکهای دستساز مادرش را مینوشت. او آرزو داشت نویسنده شود اما پولی برای رفتن به مدرسه نداشت. آرزویش را با خبرنگاران حوزه میراث فرهنگی و گردشگری که به دیدار عروسکهای تاجمیر رفته بودند درمیان گذاشت تا قصهاش به روزنامهها برسد. عروسکها آنقدر قصه «الیاس» را تکرار کردند تا او را میهمان برنامه خندوانه کردند تا آرزویش با صدای بلندتری شنیده شود. او پاییز امسال با 45 روز تأخیر بالاخره پشت میزهای کلاس درس نشست تا خندههایش وقتی پشت تلفن با خبرنگار ما به گفتوگو مینشیند از سربیشه تا تهران را پرکند! خندههایریزی که در روستای تاجمیر شنیده نمیشد، چون مدرسه راهنمایی نداشت!
عروسکهای تاجمیر آنطور که «افسانه احسانی» کارشناس اکوتوریسم میگوید ماحصل طرح بینالمللی ترسیب کربن بود. طرح «ترسیب کربن» بخشی از برنامه سازمان ملل است؛ برای کاستن از میزان انتشار گازهای گلخانهای و حفاظت از محیط زیست. ترسیب کربن به جذب دی اکسید کربن توسط گیاهان و کاهش اثر سوء گرمایش زمین گفته میشود. برنامهای که با حمایت سازمان جنگلها و مراتع کشور از روستای حسین آباد در خراسان جنوبی شروع شد و به روستاهای چاه یک، چاه دو، همت آباد، تاجمیر و... رسید.
احسانی و همکارانش به زنان روستا نزدیک شدند و به آنها یاد دادند تا با ساخت عروسک به معیشت خانواده کمک کنند. عروسکهایی که علاوه بر روایت زندگی زنان سرسخت روستاهای خراسان جنوبی، گوشهای فراموش شده ازفرهنگ و مردم شناسی مردم منطقه را به معرض تماشا میگذارد. فرهنگی که از لابه لای خاطرات خاک گرفته زنان این منطقه شکل گرفته است. عروسکهای پارچهای که باورها، رسمها، عقاید و شیوه زندگی جوامع محلی را بخوبی نشان میدهد. رسومی که حتی در کوچه پس کوچههای خشتی و گلی روستاهای این سامان رنگ باخته و دخترک برای ساختن عروسک مادربزرگش به خاطرات مادر متوسل میشود. در میان روستایی که شاید به فاصله چند خانه فرهنگش رنگ و لعابی دیگر بیابد. همان طور که احسانی میگوید تنها در یک روستای این منطقه به پنج فرهنگ و قوم متفاوت رسیدهاند. همین جا بود که گردشگری خاص برای دیدار با عروسکهای تاجمیر شکل گرفت. عروسکهایی که مردم شناسی منطقه کویری را پیش روی توریستها قرار میدهند.
عروسکها سنگ صبور زنان روستایی شدند برای حرفهای ناگفته. عروسکهایی که شاید خود واقعی همان زنانی باشند که در جغرافیایی سخت زندگی میکنند. جغرافیایی که خشکسالی جزئی از شناسنامهاش شده و بادهای 120 روزه سیستان یا آن طور که خراسان جنوبیها میگویند «گرم باد»ها یا «تف باد» ها؛ مدام با آنها زورآزمایی میکنند. تف بادها وخشکسالی که دست به دست هم میدهند، زندگی در جغرافیای بزرگی از شرق کشور را سخت و صعب میکند. همین است که پای سازمانها و نهادهای بینالمللی برای ایجاد اشتغال پایدار و مکمل برای جوامع روستایی به خراسان جنوبی باز میشود. گروههایی که به گفته «افسانه احسانی» مجری یکی از طرحهای ایجاد کسب و کار پایدار برای حفاظت از مراتع، با خود شغل نمیآورند بلکه سعی میکنند با کنار زدن شنهای ناشی از گرم بادها و تف بادها، فرصتهای مغفول مانده در منطقه را برای شکوفایی جوامع روستایی آن شناسایی کنند.
عروسکها پای «الیاس» را همین جا وارد قصه میکردند. مادر سواد نداشت و باید کسی پیدا میشد تا عروسکها را ترجمه میکرد. الیاس قصه نویس هزار و یک شب عروسکهای مادر میشود. «گل بیبی» که چندوقت پیش جایزه بهترین عروسک ساز تاجمیر را هم به خانه برد. نخستین زن روستایی بود که عروسکی را ساخت که میتوانست بنشیند. همینجاست که مجری طرح تصمیم میگیرد تا نخستین کتاب داستان الیاس را چاپ کند. نخستین بخش هزینه مدرسه الیاس هم از پیشفروش کتابش جمع میشود. احسانی میگوید:«پیشاپیش حقالتألیف الیاس را پرداختیم.» البته تا پول جمع شود تابستان از تقویم ورق میخورد و پاییز خیلی زود خود را به آبان میرساند. به گفته احسانی گفتوگوهای طرح ترسیب کربن با رئیس آموزش و پرورش در نهایت نتیجه میدهد و الیاس اجازه ورود به مدرسه را پیدا میکند. هزینه اولیه درس و مشق الیاس 400 هزارتومان میشود.
به گفته علیرضا یاری مدیر اجرایی طرح ترسیب کربن در خراسان جنوبی بخشی از هزینه مدرسه الیاس از درآمد مادرش از عروسکها تأمین میشود. آنطور که یاری به روزنامه ایران میگوید البته مادر نمیتواند بیش از 200 هزارتومان از درآمدش را در سال برای تحصیل الیاس کنار بگذارد. آسمان سالهاست که بخیلی میکند وخشکسالی کشاورزی را نابود کرده است. گیاه و گونی هم نیست تا دامها درمیان آن بچرند. بنابراین درآمد عروسکها باید صرف زندگی شود.
بخشی از هزینه را هم یک خیر تهرانی پرداخت کرد. عروسکها الیاس را با کیف و کفش و کتاب نو به مدرسه فرستادند. البته هنوز هزینه کامل مدرسه الیاس تهیه نشده است.
غلامرضا حسینی مدیر مدرسه امام علی هم از وضعیت درس و مشق الیاس راضی است بویژه در حفظکردنیها حرف ندارد. ریاضیاش هم خوب است. حسینی میگوید:«با اینکه دیر آمد اما خودش را رساند.»