عباس شاکری با انتقاد از اثرات مخرب تصمیم‌های مسئولان
شرق: رشد نرخ ارز در هر دولتی از اهمیت و حساسیت فراوانی برخوردار است. آنچنان‌که گاه عملکرد مناسب دولت‌ها را با مقایسه نرخ ارز در آغاز و پایان دوره دولت‌ها می‌سنجند.
درحال‌حاضر چند مدتی است که بعد از سخنان مشاور اقتصادی رئیس‌جمهوري، نرخ ارز سیر صعودی به خود گرفته و این امر باعث شده تا حساسیت‌هایی در این زمینه مطرح شود. در جلسه هفتگی مؤسسه دین و اقتصاد، عوامل مؤثر بر نوسانات نرخ ارز در اقتصاد ایران بررسی شد. در این جلسه عباس شاکری، رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی، به سخنرانی پرداخت. انتقاد از سخنان برخی مقامات مسئول در تیم اقتصادی دولت، بررسی فقر در جامعه، بررسی سیاست‌های اقتصادی دولت و تأثیر افزایش نرخ ارز بر تولیدکننده و مصرف‌کننده، ازجمله مباحثی بود که در این جلسه مطرح شد.
خام‌فروشی برای اقتصاد «مادری» نمی‌کند
عباس شاکری گفته‌های خود را با انتقاد از سخنان برخی مقامات مسئول در تیم اقتصادی دولت آغاز کرد و گفت: تنها اقتصادهایی که صاحب تولید هستند و منابعشان را صرف کارهای مولد می‌کنند، می‌توانند در مواقعی نرخ ارز را در جهت منافع صادرکنندگانشان تعیین کنند که این امر هیچ اختلالی را در پی نخواهد داشت؛ اما این اقتصادها نیز عموما در پی این هستند که رقابت‌پذیری و نوآوری و عوامل دیگری را برای اعتبار صادرات در نظر بگیرند که در برخی موارد نیز از نرخ ارز استفاده می‌کنند؛ اما درحال‌حاضر آنچه ما به‌عنوان صادرات در کشور داریم، اغلب نفت و گاز و میعانات گازی و محصولات پتروشیمی است که درواقع نباید به‌عنوان صادرات غیرنفتی شناخته شوند. در مجموع حدود ١٠ درصد از صادرات ما کالاهای صنعتی و کشاورزی است.
شاکری از خام‌فروشی در کشور انتقاد كرد و گفت: درحال‌حاضر حجم زیادی یارانه به بخش خام‌فروشی تعلق می‌گیرد، این در حالی است که این بخش برای صنایع پایین‌دستی کشور به‌هیچ‌وجه «مادری» نمی‌کنند؛ اما نام آنها «صنایع مادر» است.
در خام‌فروشی، با ارزش افزوده پایین، شاهد صادرات به کشورهای مختلف هستیم و مسئولان کشور این‌گونه مواد اولیه را برای تولید و اشتغال کشورهای دیگر به ارمغان می‌آورند. عباس شاکری با اشاره به دلایل موافقان افزایش نرخ ارز گفت: دلیل اینکه نرخ ارز را می‌خواهند بالا ببرند، به بهانه افزایش صادرات است. ما بارها نرخ ارز را بالا بردیم و صادرات ما هیچ تغیيری نکرد و به‌خوبی می‌بینیم که اوضاع صادراتمان چگونه است.
رانت ويژه صنايع به ظاهر «مادر»
شاکری تصریح کرد: آنچه به‌عنوان افزایش نرخ ارز برای حمایت از صادرات رخ می‌دهد، در حقیقت برای صنایعی است که خام‌فروشی می‌کنند و فقط نام «صنایع مادر» را دارند و حاشیه سود بالایی دارند و مالیات ناچیزی هم پرداخت می‌کنند که از رانت‌های ویژه هم برخوردارند.
تازماني‌كه به‌عنوان مثال ٥٠٠ تومان به نرخ ارز اضافه شود، کسانی‌که انبار ورق، آهن و میلگرد و کالاهای الکترونیک دارند، یقینا سود بسیار زیادی عايدشان می‌شود. این مسائل باعث می‌شود که توزیع درآمد به صورت ناخوشایندی رخ دهد.
عباس شاکری از برخی روزنامه‌ها انتقاد کرد که حین بالارفتن قیمت ارز می‌گویند که بازار مشغول عمل‌کردن است. کجای بازار مشغول عمل‌کردن است؟ تقاضا در کدام بخش بازار افزایش یافته؟ از طرفی تراز مسافرت‌های ما منفی است. چه کسانی سفر می‌کنند؟ در هفته تنها چند هواپیما به تایلند و ترکیه و... سفر می‌کنند. کسانی که در مزرعه کار می‌کنند یا در کتابخانه هستند که به این مسافرت‌ها نمی‌روند.
اثرات مخرب تصمیم‌های مسئولان، خود را در سطح جامعه نشان داده
شاکری از نحوه اعلام آمار و ارقام در کشور انتقاد کرد و با طعنه به مسئولان گفت: در چنین شرایطی جای تعجب دارد که ما آمار و ارقام را به‌صورتی خوب و مناسب و جذاب اعلام می‌کنیم. انگار که در کشور هیچ مشکلی نیست.
رشد و توسعه در جریان است و تورم هم سیر نزولی به خود گرفته است که احتمالا ماه بعد هم این تورم را شش درصد اعلام کنند؛ درحالی‌که اثرات مخرب تصمیمات مسئولان، خودش را در سطح جامعه نشان داده است.
افزایش نرخ ارز کمکی به اشتغال و تولید نمی‌کند
این استاد دانشگاه افزود: افزایش نرخ ارز هیچ منفعتی برای تولید و اشتغال کشور ندارد و تنها برای صادرات، با ارزش افزوده پایین و همچنین صنایع بالادستی آن‌هم با ارزش افزوده کم کمک می‌کند. حال اینکه این مسئله به نوبه خود کمکی به تولید و اشتغال‌زایی در کشور نمی‌کند.
از طرفی مسئولان در صحبت‌هایشان می‌گویند ما نقدینگی را بالا بردیم که تورم بالا نرود. بعدها مقاله‌ها دراین‌باره نوشته می‌شود؛ به‌طوری‌که مسئله صرفا با چنین تحقیقی محوریت پیدا کند. البته برای این سخن خود هم دلیل علمی ذکر می‌کنند. چنین مسائلی، هم اقتصاد را تخریب می‌کند و هم پیام روشنی برای بدترشدن اوضاع دارد.
افزایش نرخ ارز، تصنعی و در جهت منافع گروه‌های خاص است
رئیس دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی تصریح کرد: ما گردونه‌ای را در اقتصاد ایجاد کرده‌ایم که هر چند سال یک‌بار پول کلانی عايد عده‌ای می‌شود و از این طریق فساد در کشور فزونی می‌یابد و دوباره همه‌چیز عادی می‌شود و این رویه در چند سال بعد دوباره تکرار می‌شود. قانون هم از طرفی به نفع آنها عمل می‌کند.
عباس شاکری در پایان سخنان خود گفت: دولت در نهایت باید تدبیری به خرج دهد که صرف‌نظر از انتخابات و شرایط انتخابات اقتصاد کشور شوک جدید دیگری را تحمل نکند.
زمانی‌که ما قصد فعالیت ساختاری داریم، ایجاد تقاضای کاذب در بازار ارز چه معنایی دارد؟ ما بنا به چرخه سیاسی به فرض نباید برخی صحبت‌ها را به زبان بياوریم؛ اما باید پرسید که آیا باید تدبیر این‌چنین باشد؟
