آنگلیکا شاپ، نماینده کمیته بین‌المللی صلیب سرخ در ایران:
شهروند نوشت:
در نیمه‌دوم قرن نوزدهم میلادی جامعه‌جهانی در محدودیت‌سازی در ابزار و روش‌های جنگ‌افروزی و همچنین تدوین اسناد بین‌المللی در این زمینه هم‌صدا شدند و به موجب این هم‌صدایی حقوق بین‌الملل بشردوستانه با محوریت حمایت از جان و کرامت انسان‌ها در جریان درگیری‌های مسلحانه به وجود آمد. حقوقی که مشتمل بر چهار معاهده بین‌المللی ناظر بر درگیری‌های مسلحانه است.
این حقوق اساسا هنجارها و روش‌های مردمانی از زمان‌ها و فرهنگ‌های مختلف را دربرمی‌گیرد که به‌نوبه خود به این مجموعه قوانین مشروعیت و موضوعیتی جهانی می‌بخشد. حفاظت از غیرنظامیان، زندانیان، مجروحان، بیماران و سایر افرادی که در مخاصمات نقشی ندارند، در کانون حقوق بین‌المللی بشردوستانه قرار دارد. اما با وجود این هم‌صدایی‌ها حقوق بین‌المللی بشردوستانه پیوسته با پیدایش تحولات جدید در مخاصمات مسلحانه به چالش کشیده می‌شود که این امر به شکل‌گیری مناظرات جهانی پیرامون نحوه حمایت موثرتر از ارزش‌های انسانی نهفته در این دسته از حقوق و قوانین و چگونگی پاسخگویی به این چالش‌ها منجر شده است.
به‌نظر می‌رسد رعایت قوانین و معاهدات بین‌المللی تنها زمانی عملی خواهد شد که فرهنگ و اصول بشردوستی در جهان رواج یافته و ارزش‌های اخلاقی تعبیه شده در قانون در تفکر و رفتار انسان‌ها جایی پیدا کند. ادیان الهی حاوی تعالیم گسترده‌ای به منظور حمایت از کرامت انسانی در حین مخاصمات مسلحانه هستند. به همین منظور و با توجه به این واقعیت، جامعه جهانی به این موضوع پی برد که رهبران دینی می‌توانند با ترویج میراث بشردوستانه در سنت‌های دینی خود، در جوامع مربوطه نقشی کلیدی در تلاش جهانی برای تقویت کرامت انسانی ایفا کنند.
کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، سازمانی بی‌غرض، بی‌طرف و مستقل است که رسالت انسان‌دوستانه آن منحصرا معطوف به محافظت از جان و کرامت قربانیان درگیری‌های مسلحانه و سایر موقعیت‌های خشونت‌آمیز و مساعدت و کمک به این دسته از افراد است. این سازمان بشردوستانه اهتمام ویژه‌ای به امر ترویج و رعایت حقوق بین‌الملل بشردوستانه توسط تمامی طرفین درگیری‌های مسلحانه دارد. به همین منظور در سال ١٣٨٥ همایش بین‌المللی اسلام و حقوق بشردوستانه با مشارکت کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، جمعیت هلال‌احمر و حوزه علمیه قم برگزار شد. این رویداد جزئی از سلسله برنامه‌ها و کنفرانس‌هایی بود که با حضور فعال اندیشمندان اسلامی و دیگر ادیان در نقاط مختلف دنیا ازجمله جهان اسلام برگزار شده است. درنهایت کوشش حاصل این همایش شکل‌گیری مرکز مطالعات تطبیقی اسلام و حقوق بشردوستانه در شهر قم بود.
دومین همایش بین‌المللی پس از ١٠سال در شهر قم برگزار شد. «شهروند» به منظور آشنایی بیشتر با موضاعات مطرح شده در این همایش و همچنین برنامه کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ و جمعیت هلال‌احمر درخصوص این موضوع، گفت‌و‌گویی داشته است با خانم آنگلیکا شاپ، نماینده کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ در امور مطالعات تطبیقی اسلام و حقوق بین‌المللی بشردوستانه در ایران. آنچه در ادامه می‌آید، شرح گفت‌وگوی ما است.
اگر موافق هستید گفتوگو را با هدف برگزاری همایش اسلام و حقوق بشردوستانه در شهر قم آغاز کنیم.
در احکام اسلامی و همچنین ارزش‌های اسلامی اشتراکاتی با حقوق بشردوستانه وجود دارد که دوطرف را پایبند به هم می‌کند. درواقع ما دغدغه‌های بشردوستانه خود را ارایه کردیم و نتیجه این شد که نخستین کنفرانس بین‌المللی در سال ٨٥ برگزار شود. این رویداد به مناسبت دهمین سالگرد گفت‌وگوی بشردوستانه بین علمای اسلامی و کارشناسان حقوق بین‌المللی بشردوستانه در ایران برگزار می‌شود و فرصتی است برای علمای ایرانی و خارجی و محققان تا میراث بشردوستانه اسلام را معرفی و دانش علمی خود را در رابطه با مطالعات تطبیقی اسلام و حقوق بین‌المللی بشردوستانه مبادله کنند. دلیل برگزاری کنفرانس دوم هم بازخورد مثبت کنفرانس اول بود. این کنفرانس پس از ١٠سال برای بار دوم برگزار شده است.
این کارشناسان شروط قانونی حمایت از غیرنظامیان، به‌خصوص ناتوانان جسمی و پناهندگان و نیز تأسیسات درمانی، بیماران و اجساد را به بحث و بررسی می‌گذارند، همچنین علمای اسلامی و کارشناسان حقوق بین‌المللی بشردوستانه نمایی کلی از قواعد حاکم بر درگیری مسلحانه در ارتباط با حفاظت از محیط‌زیست و منابع طبیعی ارایه می‌دهند.
درباره محور اصلی همایش اسلام و حقوق بشردوستانه صحبت کنیم. صلیب‌سرخ چه نقش و جایگاهی در اجرای این همایش داشته؟
تبادل نظر در رابطه با موضوعات بشردوستانه که هر دو طرف گفتوگو درکی مشترک از آن داشته باشند، محور اصلی همایش بود. هدف تبیین و تعیین نقاط مشترک است. کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ همایش‌هایی را در ایران، پاکستان، بنگلادش، تاجیکستان و سایر نقاط جهان اسلام برگزار کرده است. این طرح‌ها در برنامه‌های این سارمان بشردوستانه قرار دارد. این رویداد دومین کنفرانس بین‌المللی در رابطه با اسلام و حقوق بین‌المللی بشردوستانه است که در ایران و توسط مرکز مطالعات تطبیقی اسلام و حقوق بین‌المللی بشردوستانه، جمعیت هلال‌احمر ایران و کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ برگزار می‌شود. جمعیت هلال‌احمر ایران و کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ از سال ١٣٨٥ تاکنون به‌طور مشترک از فعالیت‌های علمی مرکز مطالعات تطبیقی اسلام و حقوق بین‌المللی بشردوستانه پشتیبانی کرده‌اند. این قبیل فعالیت‌ها به‌عنوان بخشی از تلاش‌های جهانی برای ترویج احترام به کرامت انسانی، به ایجاد پل‌های ارتباطی بین اسلام و حقوق بین‌المللی بشردوستانه کمک می‌کنند.
صلیب سرخ در کشورهای حاشیه خلیج فارس هم برنامه‌ای در این خصوص برگزار کرده است؟
بله. مثلا تبادلاتی با سازمان همکاری‌های اسلامی در این خصوص داشتیم و همایشی را در جده با این محور برگزار کردیم. همین‌طور در مراکش، تونس، کنیا و اندونزی. اما من علاقه‌مندم به جای صحبت در این خصوص بیشتر درباره همایشی که در شهر قم برگزار شد، صحبت کنیم، چراکه این همایش حاوی دستاوردهای بسیار قابل‌توجهی است.
خب بفرمایید که نتایج این همایش و برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در این ١٠سال را چگونه می‌بینید؟
در واقع آنچه از این همایش و سازمان تطبیقی اسلام و حقوق بشردوستانه به دست آمد، انتشار مقاله و کتب متعددی درخصوص حمایت از غیرنظامیان، حمایت از محیط‌زیست در جنگ و عدم استفاده از تسلیحات کشتارجمعی از دو نگاه فقه اسلامی و حقوق بشردوستانه بود. نهضت بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر در بخش‌های مختلف جهان اسلام ارتباط نزدیکی با علما و محافل اسلامی دارد تا به کمک هم مشترکات موجود بین حقوق بین‌المللی بشردوستانه و احکام مشابه آن در فقه اسلامی را شناسایی و همچنین مسائل بشردوستانه‌ای مانند دسترسی به قربانیان و حفاظت از غیرنظامیان، تأسیسات درمانی، مجروحان و بیماران را بررسی کنند.
هدف از این کار رفع سوءتفاهم‌های هر دو طرف و در نتیجه افزایش میزان حمایت و حفاظت از کرامت انسانی در زمان درگیری مسلحانه است. این امر می‌تواند با بحث و بررسی بنیان‌های حقوقی، عقیدتی و اخلاقی قواعد بشردوستانه و نیز چالش‌های بشردوستانه در جریان درگیری‌های عصر حاضر و روش‌های پاسخگویی به آنها عملی شود. گفتوگو بین سازمان‌های بشردوستانه و رهبران مذهبی می‌تواند منجر به ایجاد زمینه مشترکی مستحکم و انتقال پیامی پرنفوذ به جوامع مختلف، حاملان سلاح و تصمیم گیرندگان شود.
شما از تأثیر مثبت چنین همایش‌هایی در خاورمیانه صحبت می‌کنید. اما پرسشی که این‌جا مطرح می‌شود این است که چرا این دیالوگ‌ها جنگ را در منطقه کاهش نداده؟ ما امروزه تأثیر این گفت‌وگو‌ها را روی مناقشات منطقه‌ای نمی‌بینیم...
شرایط بحرانی بشردوستانه منطقه ریشه سیاسی دارد، نه دینی. دلیل تمام این درگیریی‌ها و افزایش خشونت‌ها سیاسی است و کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ به‌عنوان سازمانی بی‌غرض، بی‌طرف و مستقل نمی‌تواند به مشکلات سیاسی و موضوعات سیاسی ورود پیدا کند. این مشکلات باید توسط سیاستمداران منطقه حل شود. این سازمان در سراسر جهان فعالیت می‌کند تا به کسانی که تحت‌تأثیر درگیری مسلحانه و جنگ قرار دارند، کمک‌رسانی بشردوستانه کند. کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ همچنین رسالتی جهانی را برای ترویج قانون درگیری مسلحانه به دوش دارد.
در حال‌حاضر، بیش از نیمی از فعالیت‌های بشردوستانه کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ برای کمک به کسانی است که در جهان اسلام تحت‌تأثیر درگیری مسلحانه هستند، چه از غیرنظامیان و چه از کسانی که از آزادی خود محروم شده‌اند، آوارگان و مجروحان و دیگر کسانی که به کمک‌های بشردوستانه نیاز دارند.
می‌توانم نظر شما را نسبت به اسلام و رابطه آن با حقوق بشردوستانه بدانم؟
اسلام اشتراکات فراوانی با حقوق بشردوستانه دارد؛ ما نیز سعی کرده‌ایم در همین موضوع تلاش کنیم.
حجاب یک نماد اسلامی است که امروز شما این نماد را برای پوشش انتخاب کرده‌اید. نظرتان را درباره حجاب بگویید.
ما در شهر قم مهمان هستیم. مهمان یک وظایفی دارد که باید آن را رعایت کند. مهمان باید به فرهنگ و عرف جامعه میزبان احترام بگذارد. در ضمن در شهر قم علمای بزرگ دینی حضور دارند که ما بنابر احترام به فرهنگ قم باید از پوشش حجاب استفاده می‌کردیم.
شما ٥سال است که در شهر تهران زندگی می‌کنید، نظرتان درباره تهران چیست؟
تهران شهر بسیار زیبایی است. این شهر از نظر فرهنگی ظرفیت بالایی دارد. من در گذشته بیشتر در مناطق جنگ‌زده و آسیب‌پذیر کار کرده‌ام اما در تهران با توجه به صلح و امنیت آن، فرصت بیشتری داشتم تا با فرهنگ و هنرهای مردم این شهر آشنا شوم و از این فرصت هم استفاده کرده‌ام.
درباره شهر قم چه نظری دارید؟
مطمئنا قم با تهران متفاوت است. این همایش‌ها و فعالیت‌ها باعث شد تا با یک شهر متفاوت در دنیا آشنا شوم. قم فضای معنوی دارد. من تجارب بسیاری در این شهر کسب کرده‌ام. یکی از ویژگی‌های این شهر علاقه فراوان مردم قم به این گفت‌وگوهاست. این موضوع خیلی خوشحال‌کننده است.
به‌نظر شما رسانه‌ها چه نقشی می‌توانند در ترویج حقوق بشردوستانه ایفا کنند؟
خبرنگاران، علما، اساتید و نخبگان جامعه همگی می‌توانند تاثیرگذار باشند و پیام حقوق بشردوستانه و ارزش‌های انسانی را که مرتبط با ارزش‌های دینی نیز هستند، ترویج دهند.
