اولویت بررسی طرح بهارستان تصویب شد؛
صحن علنی مجلس دیروز شاهد تصویب اولویت بررسی طرح استانی شدن انتخابات مجلس بود. اولویت بررسی این طرح در شرایطی به تصویب رسید که مخالفان معتقدند احزاب قوی در کشور وجود ندارد و در مقابل موافقان بر این باورند که استانی شدن انتخابات بسترساز حزبی شدن انتخابات در آینده است.
سیاست> مجلس: صحن علنی مجلس دیروز شاهد تصویب اولویت بررسی طرح استانی شدن انتخابات مجلس بود. اولویت بررسی این طرح در شرایطی به تصویب رسید که مخالفان معتقدند احزاب قوی در کشور وجود ندارد و در مقابل موافقان بر این باورند که استانی شدن انتخابات بسترساز حزبی شدن انتخابات در آینده است.
در اغلب کشور‌ها در انتخاباتی نظیر ریاست جمهوری و همه پرسی، کل کشور به عنوان حوزه واحدی در نظر گرفته می‌شود و رای دهندگان به نامزدهایی که در سطح ملی مطرح هستند، رای می‌دهند. اما در انتخاباتی نظیر مجالس نمایندگی، چه در سطح ملی و چه برای انتخاب نمایندگان شوراهای شهر‌ها و محلی نمی‌توان همه کشور را در یک حوزه انتخاباتی تصور کرد. تقسیم‌بندی براساس مناطق جغرافیای متداول‌ترین شکل تقسیم‌بندی حوزه‌های جغرافیایی است که در بیشتر کشورهای دنیا استفاده می‌شود. البته در کشورهایی مثل لبنان که البته مساحت و جمعیت کمتری دارند، انتخابات مجلس به صورت ملی نیز برگزار می‌شود، اما با این حال اکثریت مجالس کشور‌ها با حوزه‌های انتخاباتی منطقه‌ای برگزار می‌شوند.
حال طرح استانی شدن انتخابات ایران در دستور کار مجلس است. هرچند برخی از نمایندگان اعتقاد دارند این طرح به عمر مجلس کنونی نمی‌رسد و زمان باقی مانده تا انتخابات برای تغییر در قانون کافی نیست. از ابتدای مطرح شدن این موضوع تعداد زیادی از فعالان سیاسی به موافقت و مخالفت با این طرح پرداخته‌اند. تغییر دستور طرح استانی حوزه‌های انتخابیه مجلس در حالی به تصویب مجلس رسید که اگر کلیات و جزئیات آن تا پایان این دوره مورد موافقت نمایندگان قرار گیرد، انتخابات مجلس دهم با سازوکار جدیدی برگزار خواهد شد. دیروز تغییر دستور طرح استانی شدن انتخابات مجلس در نهایت با ۱۴۲ رای موافق، ۶۸ رای مخالف و ۱۰ رای ممتنع از مجموع ۲۳۷ نماینده حاضر در مجلس تصویب شد.
مهرداد لاهوتی نماینده لنگرود به عنوان یکی از تقاضاکنندگان بررسی با اولویت طرح استانی شدن انتخابات مجلس، گفت: ۱۳۳ نماینده به فوریت این طرح رای مثبت داده بودند که کمیسیون شورا‌ها نیز بعد از بررسی جزئیات و انجام اصلاحات این طرح را به مجلس ارائه داد. نماینده مردم لنگرود در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه دولت به عنوان مجری برگزاری انتخابات باید تکلیف خود را بداند، گفت: امروز بحث کلیات و جزئیات این طرح مطرح نیست. هدف ما این است که هر چه سریع‌تر تکلیف نحوه برگزاری انتخابات مجلس مشخص شود. وی تاکید کرد که اگر قوه مقننه قوی داشته باشیم می‌تواند به وظایف اصلی‌اش به درستی عمل کرده و به دنبال آن کشور نیز به خوبی اداره شود.
بستری برای حزبی شدن انتخابات
محمدقسیم عثمانی نماینده بوکان نیز به عنوان موافق این تغییر دستور، گفت: در حال حاضر مهم آن است که جامعه و کاندیدا‌ها تکلیف خود را در انتخابات بدانند. بر این اساس باید مشخص شود انتخابات استانی می‌شود یا خیر و جامعه را در ابهام نگذاشت. نماینده مردم بوکان در مجلس شورای اسلامی استانی شدن انتخابات باعث می‌شود نمایندگان بیشتر به نقش ملی و استانی خود برسند، گفت: استانی شدن انتخابات بسترساز حزبی شدن انتخابات است و جرقه و کلنگ اول را برای حزبی شدن انتخابات در آینده می‌زند که این برای کشور مفید است. وی ادامه داد: اگر این طرح به تصویب برسد کسی می‌تواند نماینده شود که حداقل ۱۵ درصد رای حوزه انتخابیه‌اش را کسب کرده و همچنین بین کاندیداهای آن استان رای بیشتری را کسب کند. به گفته نماینده مردم بوکان در مجلس شورای اسلامی، با استانی شدن انتخابات پشتوانه رای مردم نیز بیشتر می‌شود و نماینده بیشتر می‌تواند به وظایف واقعی‌اش عمل کند. همچنین تاثیر مستقیمی بر روی افزایش مشارکت مردم می‌گذارد. عثمانی در پایان تاکید کرد که با استانی شدن انتخابات رقابت ناسالم از بین می‌رود و انسجام بین نمایندگان کل استان بیشتر می‌شود.
سوالات اساسی پیش روی استانی شدن انتخابات
قاسم جعفری نماینده مردم بجنورد به عنوان مخالف انگیزه طراحان را خوب دانست و گفت: اگر مجلس مجددا وارد بررسی این موضوع شود ممکن است به روند قانونگذاری و نظارت ضربه وارد شود. نماینده مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه سوالات اساسی در مورد استانی شدن انتخابات وجود دارد، گفت: در شرایطی که کشور احزابی با پایه و خاستگاه مدنی که از دل مردم سرچشمه گرفته باشد را ندارد قرار است چطور افراد از استان رای لازم را کسب کنند. بسیاری از احزاب، حزب‌هایی بودند که با آمدن دولت‌ها و خاستگاه دولتی شکل گرفتند و با افول دولت‌ها آن‌ها نیز از صحنه خارج شدند.
نماینده مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه در چنین شرایطی افراد برای کسب رای در استان باید به گروه‌های دارای نفوذ وابسته شوند، گفت: حالت دیگر آن است که افراد برای کسب رای به سرمایه‌داران متصل شوند یا اینکه در نهایت شرکت تبلیغاتی بگوید که به فلان کاندیدا رای دهید و جایزه بگیرید، آیا این به نفع مردم است؟ وی با بیان اینکه با استانی شدن انتخابات هزینه تبلیغات بیشتر می‌شود، گفت: با استانی شدن انتخابات مناطق محروم فراموش می‌شود و رابطه بین مجلس و مردم کم‌رنگ خواهد شد. نماینده مردم بجنورد در مجلس شورای اسلامی ادامه داد: اگر انتخاباتی استانی شود چطور یک نماینده می‌خواهد به همه روستا‌ها سر بزند؟ قطعا با این وضعیت مشکلات جدی به وجود می‌آید. از طرف دیگر فکر می‌کنم که برخی سازمان‌های اساسی مثل امنیت و اطلاعات نیز با استانی شدن انتخابات موافق نیستند.
طرحی با سابقه مجلس ششم
این طرح در میان کار‌شناسان سیاسی خارج از مجلس نیز موافقان و مخالفانی دارد. نکته مورد توجه هر دو گروه این است که به طور کلی برخورد با این طرح باید بسیار با احتیاط انجام شود. جلال جلالی‌زاده در همین رابطه به ایلنا گفت که انتخابات در ایران بر پایه احزاب قوی با پایگاه‌های گسترده مردمی شکل نگرفته و عدم تحقق این امر باعث خواهد شد که نمایندگان در مقابل مردم احساس مسئولیت نکنند و پاسخگو نباشند.
نماینده پیشین مردم سنندج همچنین افزود که قبل از اقدام به استانی کردن انتخابات، سازوکارهای لازم برای حزبی کردن انتخابات را باید فراهم کرد. در این شیوه نمایندگی احزاب جوابگوی مردم خواهند بود نه نماینده.
وی یادآور شد: در صورت استانی شدن انتخابات، نمایندگان با همکاری و همبستگی می‌توانند طرح‌های کلانی را به اجرا درآورند و از پرداختن به کارهای شخصی و طایفه‌گری اجتناب کنند. جلالی‌زاده درباره تاثیر استانی شدن انتخابات بر وضعیت اصلاح‌طلبان تاکید کرد: قبل از هر چیز باید منتظر نتیجه تعیین صلاحیت نامزد‌ها برای انتخابات باشیم. این فعال سیاسی کرد افزود می‌توان تجربه انتخابات در کشورهای دیگر را مشاهده کرد و با تحلیل آن قانونی تصویب کرد که بیشترین بهره را داشته باشد.
مهدی آیتی دیگر نماینده مجلس ششم نیز با اشاره به اینکه استانی شدن انتخابات یک طرح قدیمی بود که از زمان مجلس ششم درباره آن بحث می‌شد تاکید کرد که یک بار به عنوان مخالف این طرح با آقای اطاعت به عنوان موافق مناظره کردم. البته این طرح در صورت اجرا سطح مجلس را بالا‌تر می‌برد اما این طرح ایراداتی هم دارد و به اعتقاد من در صورت تصویب، شورای نگهبان آن را تصویب نمی‌کند چون مغایر با قانون اساسی است. آیتی افزود: از سویی دیگر با اجرای این طرح افراد خوشنام محلی امکان حضور در انتخابات را پیدا نمی‌کنند.
محاسن و ایرادهای دیگر
علاوه بر ایرادهای مطرح شده، اشکال‌های مخالفان این طرح در قالب «ورود ثروتمندان و بهره‌مندان از رانت سیاسی به مجلس»، «مغایرت با قانون اساسی»، «جایگزینی رای باند‌ها و قبایل با رای ملت»، «کاهش انگیزه‌های محلی برای ورود به انتخابات»، «کاهش مشارکت مردم در انتخابات»، «کندی فعالیت و توسعه در شهرهای کوچک» و «خدشه وارد کردن به مردمسالاری» تعریف می‌شود. این در حالی است که موافقان طرح از «کاهش اثر مسائل قومیتی، محلی و زبانی»، «جلوگیری از اتلاف وقت نمایندگان درباره مسائل جزئی»، «ورود نمایندگان به مجلس با دیدگاه ملی»، «کلان‌نگری نمایندگان»، «ورود افراد شایسته‌تر و با تخصص بالا‌تر به مجلس»، «افزایش سطح انتخاب مردم» و «جلوگیری از جزیره‌ای عمل کردن نمایندگان» به عنوان برخی دیگر فواید این طرح نام می‌برند. باید دید این طرح با بررسی کلیات و جزییات آن در مجلس رای خواهد آورد و آیا در صورت رای آوردن می‌تواند از بوته شورای نگهبان بیرون بیاید؟ در صورت این اتفاق باید شاهد رویکردی جدید در انتخابات مجلس باشیم.
