عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان:
مدیر کل دفتر فنی استانداری کرمان با اشاره به اینکه با اشاره به اینکه منابع آب استان کرمان به صورت زیرزمینی است، اضافه کرد: اگر بخواهیم به صورت نرمال از منابع زیرزمینی استفاده کنیم، فقط حق استفاده از 40 درصد آب‌های تجدیدپذیر را داریم که برابر با 3 میلیارد و 100 میلیون مترمکعب است.
از مجموع 68 شهر استان کرمان 20 شهر از نظر بحران آب در حالت فوق‌العاده هستند و یک هزار و 455 روستا از مجموع 2 هزار و 64 روستای کرمان وضعیت بحرانی دارند و 541 روستا با تانکر آبرسانی می‌شود.
در این راستا خبرگزاری ایسنا میزگردی با عنوان «بازارچه آب» با حضور«محمدجواد کامیاب»معاون عمرانی استاندار کرمان، «محمدجواد خانجانی» دکتری منابع آب، «محسن صالحی» مدیر کل ستاد بحران و حوادث غیرمترقبه استانداری کرمان و «سید علی سیدعلیخانی»مدیر کل دفتر فنی استانداری کرمان برگزار کرد.
«محسن صالحی» مدیر کل ستاد بحران و حوادث غیرمترقبه استانداری کرمان در پاسخ به این سوال که تاکنون چه راهکارهایی برای خروج استان کرمان از شرایط بحرانی آب صورت گرفته است تصریح کرد: در استان کرمان تاکنون 3 اقدام خریداری، صرفه جویی و تولید در آب در نظر گرفته شده است که معتقدیم برای خروج از بحران آب باید هر سه راهکار را توام با یکدیگر پیش برد.
وی افزود: سد صفارود به منظور تامین آب شرب احداث شده است و باید آب شرب مردم تامین گردد، ضمن آنکه مردم، برای کاهش هزینه ها باید در مصرف آب، صرفه جویی نمایند.
سد صفارود؛ راهکار کوتاه مدت
«محمدجواد کامیاب» معاون عمرانی استاندار کرمان درباره هدف از انتقال آب از سد صفارورد به کرمان گفت: سد صفارود صرفا برای تامین آب شرب مردم کرمان است و استفاده های دیگری از آن نمی شود.
وی با اشاره به اینکه، طرح سد صفارود جزو راهکارهای کوتاه مدت تامین آب شرب کرمان است اظهار کرد: ظرفیت سد صفارود حدود 40 میلیون مترمکعب در سال است. خط انتقال و حفر تونل از سد صفارود به کرمان تا مرحله عقد قرار داد پیش رفته است و پیمانکار این طرح نیز ماه گذشته در یک مناقصه انتخاب گردیده است و پیش بینی می شود در 5 سال آینده به بهره برداری رسد.
خرید آب؛ راه حل بلند مدت
"کامیاب" با اشاره به اقدامات بلند مدت برای جبران کسری آب استان کرمان اظهار کرد: انتقال آب از شهرکرد و از سر شاخه های زاینده رود یکی از برنامه های بلند مدت برای حل بحران کم آبی در استان کرمان است که با پیگیری هایی که استان انجام داده است، مراحل مطالعات آن به اتمام رسیده است و در سال جاری مطالعات و نحوه اجرا در دستور کار وزارت نیرو قرار خواهد گرفت.
معاون عمرانی استاندار کرمان تصریح کرد: برای انتقال آب از حوضه ای به حوضه دیگر باید هزینه های آن را پرداخت کرد و این آب را از شهرکرد خریداری می کنیم.
راهکارهای علمی
«محمدجواد خانجانی»-عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان- با بیان ایران یک کشور خشک، کم باران ضمن آنکه میانگین بارندگی در ایران یک سوم بارندگی در جهان است تصریح کرد: قطعا با توجه به موقعیت منطقه ای ایران، در نهایت معضل آب را خواهیم داشت. این معضل آب باید با سرمایه گذاری و ایجاد منابع آب حل شود و اقدامات لازم را برای جبران کم آبی در دوره های که دچار کم آبی می شویم، انجام دهیم.
وی ادامه داد: بهترین راهکار، صرفه جویی مردم، ترمیم شبکه آب شهری و برای ایجاد سایر منابع اقدامات لازم را انجام دهید. اگر شهر به فوریت دچار مشکل شود، قطعا تنها راه خروج از این بحران بستن چاه های غیر مجاز و اختصاص آنها به آب شهری است.
تکنولوژی شیرین کردن آب دریا
دکتری منابع آب در ادامه میزگرد افزود: سد صفارود در میان مدت مشکل آب شهر کرمان را تا حدودی حل خواهد کرد، اما در بلند مدت؛ انتقال آب از حوضه های دیگر و همچنین شیرین کردن آب دریا که یک تکنولوژی جدید است می تواند این مشکل آب را حل کند و با اقتصادی کردن این تکنولوژی می توانیم مشکل آب را حل کنیم.
«بحران آب» در کرمان وجود دارد یا ندارد؟
این دکتری منابع آب معتقد است: حقیقتا پیش بینی نمی کنم، مردم کرمان در آینده نزدیک دچار «بحران آب » شرب شوند، شاید چنین خطری وجود داشته باشد، ولی اکنون با تدبیر و برنامه هایی که دولت تدبیر و امید اندیشیده است، با«بحران آب»آنچنانی روبرو نخواهیم بود.
«کامیاب» در خصوص صحبت عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان توضیح داد: ما به مرز «بحران آب» در استان کرمان رسیده ایم در حال حاضر حدود 6380 میلیون متر مکعب آب را از منابع زیرزمینی برداشت می کنیم که از این مقدار 6028 میلیون متر مکعب در بخش کشاورزی، 282 میلیون متر مکعب آن در بخش شرب و 70 میلیون متر مکعب در بخش صنعت مصرف می شود.
وی در ادامه میزگرد با اشاره به آمارهای ارایه شده گفت: ما جزو کشورهای خشک و کم آب در دنیا هستیم، علی رغم اینکه، دیگر کشورها میزان بارندگی آنها نسبت به ما بیشتر است، به این میزان بی رویه آب مصرف نمی کنند و سعی می کنند در بخش کشاورزی از روش های صنعتی برای آبیاری استفاده کنند و به هیچ وجه به گونه ای که ما سطح زیر کشت خود را به صورت غرقابی آبیاری می کنیم استفاده نمی کنند.
معاون عمرانی استاندار کرمان اضافه کرد: متوسط بارندگی در کشور 250 میلی متر در سال و در استان کرمان 129 میلی متر است این در حالی است که متوسط بارندگی سالانه جهانی حدود 750 میلی متر است.
کامیاب با بیان اینکه، ارزش آب را در چند سال گذشته، ندانسته ایم اظهار کرد: طبق استاندارد جهانی می توان 40 درصد آب های تجدید پذیر را برداشت کرد، اما استان کرمان، 2 برابر استاندارد جهانی از منابع آب سفره های زیر زمینی برداشت می کند.
وی ادامه داد: از مجموع 68 شهرستان استان کرمان که دارای شبکه آب و فاضلاب شهری هستند، در سال گذشته، 20 شهر استان کرمان با کمبود آب یا با آب سربه سر روبرو بوده است که نشان از شرایط بحرانی آب در پهناورترین استان کشور است.
کامیاب تصریح کرد: در بخش روستایی از مجموع 2064 روستای استان که به شبکه آب روستایی متصل هستند متاسفانه در حال حاضر 1455 روستا با بحران و کمبود آب مواجه هستند و 941 روستا نیز بوسیله تانکر آب رسانی می شوند.
معلون عمرانی استاندار کرمان با اشاره به اقدامات صورت گرفته در دولت تدبیر و امید برای ل بحران کم آبی در استان کرمان اظهار کرد: برای خروج از بحران آب، شورای آبی را تشکیل داده ایم که 17 مصوبه در این شورای آب تصویب شده است که با هم افزایی همه دستگاه های اجرایی به دنبال عملیاتی کردن این مصوبات 17 گانه در استان کرمان هستیم.
این مقام مسئول ادامه داد: از اساتید دانشگاه ها درخواست می کنیم که راهکارهای علمی خود را در خصوص خروج از «بحران آب » را به استانداری کرمان ارائه دهند تا بتوانیم مشکل آب استان را هرچه زودتر و بهتر حل کنیم.
راهکارهای بلندمدت، میان مدت، کوتاه مدت
معاون عمرانی استاندار کرمان با اشاره به اینکه صرفه جویی در مصرف یکی از راه کارهای کوتاه مدت حل بحران آب است بیان کرد: تاکنون با اجرای ایده طرح همیاران آب استاندار کرمان 374 میلیون مترمکعب آب در این خطه صرفهجویی شده است.
کامیاب ادامه داد: یکی دیگر از راه کارهای کوتاه مدت حل بحران آب استان؛ خرید چند حلقه چاه آب کشاورزیبه منظور استفاده شرب می باشد که در سفر معاون اول رییس جمهور به استان کرمان با اعتباری بالغ بر حداقل 26 میلیارد تومان عملیاتی شده است.
وی با اشاره به راهکارهای خروج از بحران آب استان، تاکید کرد: راهکار میان مدت؛ انتقال آب از صفارود است که خوشبختانه این پروژه نیز عملیاتی شده است و راهکار بلند مدت این بحران نیز انتقال آب از سرشاخه های کارون و شیرین کردن آب خلیج فارس است.
بهای آب در ایران
«محمد جواد خانجانی» استادتمام دانشگاه شهید باهنر کرمان نیز در ادامه میزگرد گفت: متاسفانه قیمت آب در ایران صفر است، در نتیجه تقاضا برای آب بی نهایت است و تا زمانی که این تغییر قیمت اصلاح نشود، دچار بحران هستیم. راندمان کشاورزی که 95 درصد آب تولیدی را مصرف می کند، بسیار پایین و تولید برخی محصولات کاملا غیراقتصادی و ضررده است.
وی افزود: هیچ یک از کشورهای پیشرفته دنیا چنین قانونی ندارد که عزیزترین منابع خود را در اختیار یک عده که احتمالا سواد کافی ندارند و سرمایه لازم برای بکار گیری آن مواد را ندارند، قرار دهد تا محصولی تولید کنند.
این استاد تمام آب تصریح کرد: متاسفانه در ایران چنین کاری را انجام می دهیم که حتی محصولات تولیدی، دارای سلامتی کافی نیستند و اکثر این محصولات مسموم هستند(اکنون وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به دنبال این است که محصولات کشاورزی را مانند سایر کشورها آزمایش کند، که برای مردم قابل مصرف است، باشند).
عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان با اشاره به گام‌های فایبل برداشت برای عبور از شرایط کنونی آب استان کرمان گفت: باید مشخص شود برای تولید هر محصولی، چه میزان آب باید استفاده کرد. نباید اجازه داد که کشاورز هر میزان آب که بخواهد، مصرف کند. ما نیز باید مانند سایر کشورها، کشاورز متناسب با میزان آب مصرفی، محصول تولید کند.
تغییر قانون آب
خانجانی با بیان اینکه، نیاز است، به تدریج قانون آب در ایران تغییر کند اذعان کرد: باید فلسفه و نگرش سنتی که به آب داریم را عوض کنیم. در این قسمت باید، دید جدید، به آب را معرفی کنیم؛ یک طرفِ این نگاه جدید، تولید و تهیه آب است و طرفِ دیگر آن استفاده بهینه آب است.
این دکترای منابع آب تاکید کرد: اکنون در آب شهری مشکلی نباید داشته باشیم، کل آب مصرفی شهری، در کشور به 3 میلیارد مترمکعب نمی رسد این در حالی است که بیشتر از 100 میلیارد مترمکعب آب در کشورداریم که نشانگر این است که بحران در خصوص آب شرب وجود ندارد. فقط در برخی نقاط باید سرمایه گذاری شود و آب را انتقال دهیم.
وی با اشاره به اینکه، در کشاورزی برنامه نداریم خاطر نشان کرد: آب انفال است، هیچ کس حق مالک بودن آب را نباید داشته باشد و باید در اختیار دولت برای اهداف خاص مورد استفاده قرار گیرد.
بحران در کیفیت یا کمیت آب؟!
استاد تمام دانشگاه شهید باهنر کرمان ادامه داد: آب را از نظر کمی می توانیم تامین کنیم ولی اکنون مشکل کیفی بودن آب مطرح است. آبی که در اختیار مردم قرار می دهیم باید از نظر کیفی، مطابق استانداردها بین المللی تصفیه شده باشد. فاضلاب در روستا و شهر باید سرمایه گذاری شده و تصفیه گردد. چرا فاضلاب تصفیه نشده در چرخه طبیعت قرار می دهیم که باعث انواع بیماری ها، آلودگی ها و ... شود.
رسوب؛ سرطان سدهای ایران
این دکتری منابع آب در ادامه میزگرد با اشاره به اینکه، ایران بنیان گذار سد سازی در جهان است گفت: برای سد سازی، خوشبختانه دولت سرمایه گذاری سنگینی کرد و حدود 600 سد در کشور ساخته شده است، که فرآیندی بسیار خوب است. اما سرطان سد؛ رسوب است. مثلا سد کبار قم بیش از 1100 سال و سد ترقبه مشهد بیش از 1700 سال است، که کار می کنند.
خانجانی با بیان اینکه، هنوز مهندسی آب انجام نداده ایم، ضمن آنکه سرمایه گذاری آب در ایران رشد نکرده است افزود: هنوز قبول نکرده ایم که رسوب در پشت سدها، سرطان سد است. از 600 سد موجود در کشور، سالیانه چند میلیون متر مکعب ظرفیت سدها، در اثر رسوب از دست می روند. برای نمونه، سد کرج چرا باید ظرف 20 سال پر از رسوب و تبدیل به تشتک تبخیر شود. این نشانگر ضعف مهندسی ما در مهندسی آب است.
وی ادامه داد: اینجاست که باید دانشگاه ورود پیدا کند، اما متاسفانه کسی و مسئولی دانشگاهیان را تحویل نمی گیرد و یا بودجه تحقیقاتی برای دانشگاها در نظر گرفته نمی شود.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان با اعتقاد به اینکه، ایران منابع آبی غنی دارد ادامه داد: با داشتن دریاچه خزر، دریای عمان و خلیج فارس؛ مشکل آب در بخش کشاورزی و شرب نخواهیم داشت.
این دکتری منابع آب گفت: اگر ما مهندسی آب را مانند سایر مهندسی ها، جدی بگیریم، دیگر مشکل کمی و کیفی آب را نخواهیم داشت. مشکل هر منطقه را باید در همان منطقه بررسی و به راهکارهای علمی و عملی رسید.
دستان بخش خصوصی بسته است
وی اظهار کرد: ما باید به دنبال تکنولوژی، مهندسی و سرمایه سازی در بخش آب باشیم که متاسفانه تاکنون دست بخش خصوصی در مسایل آب باز نکرده ایم و تنها سرمایه گذار بزرگ در بخش آب، دولت است.
این استاد تمام با اذعان به اینکه، ایران می تواند در 100 سال آینده مواد غذایی 300 میلیون نفر را تامین کند تصریح کرد: به بن بست نرسیده ایم، منابع آبی بسیار عالی داریم که با مهندسی کم آبی، قابل حل است. ابتدا ممکن است، مانند هر تکنولوژی دیگر، هزینه های آن زیاد باشد، اما تکنولوژی شیرین کردن آب و انتقال آب به مرور زمان ارزان خواهد شد.
با تفکر غیر علمی؛ نابودی محیط زیست
وی با بیان با تفکر سنتی، مساله آب حل شدنی نیست و باید مهندسی و حساب شده فکر کنیم افزود: یکی از طرح های دولت که بدون برنامه ریزی صورت گرفت، دادن تسهیلات ارزان قیمت به کشاورز بود.
این استادتمام دانشگاه شهید باهنر کرمان ادامه داد: به طور مثال یکی از پیامدهای این طرح، چشمه آب امام رضا(ع) بود،آب این چشمه را لوله کشی کردند و تمام درختان را خشک و حیات وحش آنجا را نابود کردند که در پایین دست چند کیلو محصول تولید شود؛ آیا این ارزش داشت که محیط زیست را نابود کنیم.
این دکترای منابع آب با بیان اینکه، باید تفکر علمی وجود داشته باشد تا بتوان اجرای طرح ها را ارزیابی کرد گفت: طرح دیگر دولت، پوشش انهار بود. برای نمونه برای این طرح در جیرفت وام داده شد، همه می دانستند که پوشش بتنی بعد از مدتی شکسته و نابود خواهد شد.
وی اظهار کرد: متاسفانه سرمایه گذاری در بخش آب صورت نگرفته است. ضمن آنکه باید کشاورزی در ایران بر مبنای تولید احیا شود و این تفکر که کشاورزی را برای جلوگیری مهاجرت روستاییان روتق دهیم فکری سنتی و قطعا درست نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان تصریح کرد: برخی نقاط دشت رفسنجان 30 تا 35 سانتی متر نشست کرده است و بایستی به میزان برداشت، به همان میزان جایگزین می کردیم. این برداشت بی رویه، برای منطقه خطر آفرین است.
«محمد جواد کامیاب» معاون عمرانی استاندار کرمان هم در ادامه میزگرد افزود: متاسفانه در گذشته علی رغم کمبود آب، از کشاورز خواسته نشده است که در برابر برداشت این سرمایه ملی، مشخص کند که چه میزان محصول باید تحویل دهد. ما فقط به جنبه اشتغال توجه کرده ایم و اجازه حفر چاه را به کسانی که صلاحیت کشاورزی آنها مشخص نبوده است، داده ایم.
وی اظهار کرد: رویکرد دولت تدبیر و امید نیز این است که برخی محصولات را نباید تولید کنیم و برخی محصولات را باید در گلخانه ها تولید و تغییر مصرف آب صورت گیرد.
این مقام مسئول افزود: باتوجه به وضعیتی که در استان کرمان داریم، نمی توانستیم منتظر برنامه و تصمیم کلی از سوی دولت باشیم، بنابراین با استفاده از همه امکانات در شورای آب 17 مصوبه برای صرفه جویی آب تصویب کردیم.
کامیاب تصریح کرد: برداشت‌های بی‌رویه از منابع زیرزمینی طی سال‌های گذشته موجب تخریب سفره‌های زیرزمینی، نشست زمین، خشک شدن باغ‌ها و مزارع، کاهش کیفیت آب شده است و حاشیه‌نشینی و تخلیه روستا زاییده پدیده شوم خشکسالی است ضمن آنکه حاشیه‌نشینی تا بیخ گوش شهر کرمان توسعه پیدا کرده و تنش‌های سیاسی و اجتماعی و جرائم را به دنبال داشته است.
مصوبات طرح همیاران آب
معاون عمرانی استاندار کرمان با اشاره به اینکه، سه مصوب در بخش مدیریت آب است اظهار کرد: اولین مصوبه ما مربوط به آموزش است که معتقدیم باید دانش روز را به کشاورزان انتقال دهیم؛ همسو کردن نهادهایی که در خصوص آب تصمیم می گیرند، استفاده از سیستم های نوین آبیاری، اصلاح روش های آبیاری، بررسی سطح زیرکشت متناسب، خاموشی موتور پمپ ها در فصولی که به آب نیاز ندارند، نصب کنتورهای هوشمند، تعیین تکلیف چاه های کشاورزی غیرمجاز، انتقال آب حوضه به حوضه، کاهش پرت شبکه آب شهری و روستایی، حذف انشعابات غیرمجاز و برقی کردن چاهای کشاورزی از جمله مصوبات طرح همیاران آب در استان کرمان است.
وی تصریح کرد: به دنبال این هستیم که با کمک همه ارگان ها و نهادها این مصوبات 17 گانه را عملیاتی کنیم.
کامیاب توضیح داد: از مجموع 554 میلیون متر مکعب آب انتقالی، حدود 180 میلیون مترمکعب آب از شهرکرد، 110 میلیون مترمکعب از بندرعباس و مابقی آن از دریای عمان به استان انتقال پیدا خواه کرد که بر اساس برآورد امروز 17 هزار و 700 میلیارد تومان اعتبار لازم داریم، اما اگر با روش های مختلف بتوانیم آب را درست مصرف کنیم، می توانیم با 6هزار و 170 میلیارد تومان حدود 1980 میلیون متر مکعب آب را صرفه جویی کنیم.
تکنولوژی فاقد فرهنگ مصرف
وی بیان کرد: کشاورزان در گذشته بوسیله قنات، سطح زیر کشت خود را مدیریت می کردند اما پس از ورود موتور پمپ ها به بخش کشاورزی، بدون آموزش فرهنگ مصرف؛ متاسفانه کشاورزان به حفر چاه و برداشت بی رویه آب مشغول شدند، که اکنون دچار این مشکل شده ایم.
کامیاب با اشاره به اینکه برای اجرای طرح همیاران آب استان کرمان به 6 هزار میلیارد تومان اعتبار دولتی و بخش خصوصی نیاز است، افزود: از زمان اجرای طرح همیاران آب تاکنون 374 میلیون مترمکعب در استان کرمان صرفهجویی آب داشته‌ایم.
«محمد جواد خانجانی» عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان هم با اشاره به مصوبات 17 گانه طرح همیاران آب اظهار کرد: در آبیاری تحت فشار اصل قضیه را فراموش کرده ایم، باید مشخص کنیم که کشاورز با چه میزان مصرف آب چه میزان محصول تولید کند، اکنون پایه اصلی برای اینگونه ارزیابی ها در کشور وجود ندارد.
وی با اشاره به برقی کردن چاه ها یکی از مصوبات 17 گانه، ادامه داد: باید در نظر داشت، آیا توجیه اقتصادی دارد که کشاورز از چه عمقی و با چه میزان مصرف برق، آب را استخراج و چه میزان محصول تولید می کند؟
عضو هیات علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان ادامه داد: این اصل را کشورهای دیگر از 150 سال پیش مد نظر قرار داده اند. ما در قانون فقط مشخص کرده ایم که چه تسهیلاتی به کشاورز داده شود، اما قانونی مصوب نکرده ایم که کشاورز در برابر این تسهیلات چه کاری باید انجام دهد و چه میزان محصول تولید کند.
اقتصاد بی رحم است
استاد تمام دانشگاه با بیان اینکه، اقتصاد بی رحم است گفت: به دلیل اینکه قانون ما متوازن نیست متاسفانه منابع آبی، برقی، نفت و ... کشور روز به روز در حال نابود شدن می باشند، نمی توانیم فقط با تکیه بر اعتقادات افراد را متقاعد کنیم که منابع را در جهت منافع کشور مصرف کنند، چنین چیزی نخواهد بود. در اینجا باید نظارت وجود داشته باشد.
وی با اشاره به اینکه، افکار عمومی سنتی ما، آب را رایگان می داند اضافه کرد: ضعف ما در قانون آب است که بصورت سنتی طراحی شده است. باید در عرضه و تقاضا توازن ایجاد کنیم.
این دکتری منابع آب خاطر نشان کرد: اکنون مساله مهم، اقتصادی کردن آب است. وزارت نیرو 600 سد دارد که باید با برنامه ریزی این سدها را از رسوب نجات دهند. همچنین وزارت نیرو باید از این سدها درآمد داشته باشد ما می توانیم با فعالیت هایی که به کیفیت آب لطمه وارد نکنند، درآمد بدست آوریم.
"سیدعلی سید علیخانی"- مدیر کل دفتر فنی استانداری کرمان نیز در این میزگرد گفت: در طرح همیاران آب بر اساس موقعیت هر منطقه طرح ها برنامه ریزی شده است و قطعا در همه مناطق لازم نیست که از سیستم تحت فشار استفاده شود و در جایی که اقلیم، نوع گیاه و نیاز آبخواهی گیاه نشان می دهد از این سیستم استفاده می کنیم.
مدیر کل دفتر فنی استانداری کرمان با اشاره به اینکه با اشاره به اینکه منابع آب استان کرمان به صورت زیرزمینی است، اضافه کرد: اگر بخواهیم به صورت نرمال از منابع زیرزمینی استفاده کنیم، فقط حق استفاده از 40 درصد آب‌های تجدیدپذیر را داریم که برابر با 3 میلیارد و 100 میلیون مترمکعب است.
علیخانی یادآور شد: تمام آب مورد نیاز استان کرمان از منابع زیرزمینی تامین می‌شود و حدود 800 میلیون مترمکعب بیلان منفی را طی سال‌های گذشته در استان کرمان داشته‌ایم.
