شهر راین به عنوان یکی از کهن ترین شهرهای پارسی در کنار طبیعت زیبایش دومین بنای بزرگ خشتی جهان را در خود جای داده، بنایی که زیر سایه ارگ بم فراموش شده است.
ارگ راین یکی از بزرگترین قلعه های جهان است که با خشت ساخته شده است، اما ارگ بزرگ راین زیر سایه نام بزرگ ارگ بم مانده، شهری مملو از چنار که به زیباترین شهر تاریخی کرمان شهرت دارد.
این قلعه جزو نخستین سکونتگاههای شهری ایران زمین است که اگر در استانی دیگر بود به اسوره ای بی نظیر در مارکت گردشگری ایران محسوب می شد اما در استان کرمان ارگ راین سالها زیر سایه ارگ بم که نخستین بنای خشتی بزرگ جهان است پنهان مانده بود.
این قلعه جزو نخستین سکونتگاههای شهری ایران زمین است که اگر در استانی دیگر بود به اسوره ای بی نظیر در مارکت گردشگری ایران محسوب می شد اما در استان کرمان ارگ راین سالها زیر سایه ارگ بم که نخستین بنای خشتی بزرگ جهان است پنهان مانده بود
طبق اطلاعات موجود، این ارگ با ۲۲ هزار مترمربع وسعت در حصاری مرتفع محصور شده و شامل صدها خانه و بخش حاکم نشین، بازار و تالار و هزاران بخش دیگر است که روزگاری یک تمدن را در خود جای داده بود.
راین شهری است مربوط به قبل از اسلام و حداقل دوره ساسانیان با این وجود تمدن دو هزار ساله ارگ بم تمدن ساسانی را در راین در پس یک قلعه کیش و مات کرده بود.
اما در سال ۸۲ بود که پس از زمین لرزه شهر بم و تخریب ۸۰ درصدی ارگ بم مسئولان میراث فرهنگی استان کرمان برای از دست ندادن گردشگرانی که وارد استان می شدند تصمیم گرفتند روی قلعه تاریخی راین مانور بدهند.
نخستین گردشگرانی که وارد شهر راین شدند تصور می کردند با قلعه ای معمولی که معمولا در جاده ادویه و راه ابریشم برای مقبله با غارتگران ساخته می شد و استراحتگاهی برای کاروانهای گذشته بود مواجه می شوند اما واقعیت چیز دیگری بود، گردشگران در واقع آینه ای روبروی ارگ بم را مقابل خود می دیدند.
شهری بزرگ شامل کوچه، بازار، خانه، میدان مرکزی، حاکم نشین و عامه نشین، مسجد، برج و باروی نگهبانی، سرباز خانه عظمتی مانند ارگ بم و شاید هم بیشتر.
ارگ راین مجموعه اسرار آمیز از معماری کهن و سبک زندگی ایرانیان کهن بود در واقع این ارگ دومین سنگر محکم تمدن ایران در مقابل اقوام مهاجم شرقی بود که تمدنی کهن را در خود جای داده بود.
سکونت راینی ها در ارگ تاریخی
نکته جالب توجه اینکه سکونت در این قلعه نسبت به ارگ بم مدت طولانی تری تداوم داشت و راینی ها چندی قبل این ارگ را برای همیشه ترک گفته بودند و در پیرامونش خانه ساخته بودند، دقیقا آن چیزی که در شهر بم روی داده بود.
اسرار مردمان ساکنان در این ارگ هنوز در پس رازهای کنکاش نشده ارگ راین پنهان مانده است در واقع هنوز کاوشهای قابل توجهی در راستای مطالعه در خصوص سبک زندگی این مردمان انجام نشده است اما آنچه که مسلم است ساختار زندگی طبقاتی در این قلعه نیز مانند ارگ بم دیده می شود.
اسرار مردمان ساکنان در این ارگ هنوز در پس رازهای کنکاش نشده ارگ راین پنهان مانده است در واقع هنوز کاوشهای قابل توجهی در راستای مطالعه در خصوص سبک زندگی این مردمان انجام نشده است اما آنچه که مسلم است ساختار زندگی طبقاتی در این قلعه نیز مانند ارگ بم دیده می شود
اما مردمی که به بیرون ارگ راین کوچ کرده اند هنوز هم هنرهای کهن این سرزمین را حفظ کرده اند، در جای جای شهر راین هنوز هم کارگاههای آهنگری با کوره های داخته شان دیده می شود.
هنوز هم صدای پتک آهنگران چیره دست راینی به گوش می رسد و مهمترین کالایی که در این آهنگری ها می سازند چاقو است در واقع به دلیل اینکه قلعه راین اکثرا در معرض تهاجم اقوام مختلف بوده است مردم این شهر در طول زمان با سازندگان سلاح تبدیل شده بودند بطوریکه طبق کتب قدیمی ایران زمین سلاح های ساخت راین از مرغوبیت بسیار بالایی برخوردار بوده و در جنگ میان سپاه ایران با مهاجمان در مناطق مختلف از این سلاح های استفاده می شده است.
هم اکنون هم چاقوی های ساخته شده در این شهر رقابت تنگاتنگی با صنعت چاقو سازی زنجان دارند.
پس از گذشت هزاران سال گردشگرانی که از این بنای بزرگ بازدید می کنند درمقابل خود مجموعه ای بزرگ شهری را می بینند که بازدید کامل از آن روزها زمان می برد.
قلعه راین یکی از مهمترین آثار تاریخی کهن راین است و بر موجودیت راین قبل از اسلام مهر تأیید می نهد. در تاریخ کرمان، از قلعه راین در قرن اول ه.ق. نام برده شده‌است. قلعه‌هایی با قدمت و سابقه بیشتر در این محل وجود داشته که بر اثر حوادث طبیعی از بین رفته‌اند.
ارگ راین یک از دژهای فرمانروایی میرزا حسین خان(راینی)بوده که در زمان نادر شاه افشار و پسر او محمد علی خان در زمان زندیه حکومت می کردند.
خانه های متعدد داخل بخش عامه نشین شامل اتاقهای متعدد، آشپزخانه، مطبخ و سایر ارکان زندگی می باشند و به وضوح دیده می شود که افرادی که از جمله اعیان شهر بوده اند خانه های با اتاق های بزرگتر و تعداد بیشتر دارند و فقرا نیز در محدوده اطراف خانه هایی کوچکتر دارند.
نمونه کاملی از یک شهر ایرانی کهن
حاکم نشین این عمارت بزرگ شامل خانه حاکم می شده است که یکی از بزرگترین خانه های موجود در مجموعه آثار تاریخی کشور است که شامل زمستان نشین و تابستان نشین و مهمانخانه و تالار و سالن های تو در تو و حمام و ایوانهای متعدد می باشد.
یکی از زیبا ترین ساختمانهای موجود در این ارگ تاریخی تالاری بسیار بزرگ با وجود دهها ستون زیبا سقفهای قوسی شکل است که منظره ای بدیع را مقابل چشم قرار می دهد.
یکی از زیبا ترین ساختمانهای موجود در این ارگ تاریخی تالاری بسیار بزرگ با وجود دهها ستون زیبا سقفهای قوسی شکل است که منظره ای بدیع را مقابل چشم قرار می دهد
همچنین بخش حاکن نشین با برج و بارویی داخلی از سایر مناطق شهر جدا می شود و در نهایت برج و بارویی بسیار عظیم گرداگرد شهر را در برگرفته است.
این ارگ هم اکنون در بخش جنوب شرقی شهر راین قرار گرفته است و سالانه هزاران نفر گردشگر از این شهر تاریخی بازدید می کنند.
گفته می شود قلعه راین تنها قلعه موجود در اطراف ارگ بم نبوده است بلکه شاهد وجود قلعه های قدیمی تر نیز در منطقه بوده ایم که به دلیل شرایط آب و هوایی و حوادث طبیعی از بین رفته اند.
اما در راین شرایط خاص آب و هوایی و اقلیم مناسب سبب رونق این قلعه شده است و در نهایت پس از خروج مردم از ارگ همچنان این بنا حفظ شده و به دلیل مرمت و بازسازی بنا هم اکنون اکثر بناهای موجود در مجموعه کاملا حفظ و ساختار اولیه مجموعه تا حدود بسیاری حفظ شده است.
شهر راین به هیچ عنوان شبیه یک شهر کویری نیست زیرا در دامنه های پر آب هزار قرار گرفته و قلعه های پر از برف این ارتفاعات به منظره ای دیدنی تبدیل شده است که از روی دیواره های ارگ به سادگی قابل روئیت است.
این ارگ کهن در صد کیلومتری شهر کرمان قرار گرفته است و به گفته مورخان به دلیل قرار گرفتن این شهر در مسیر پر تردد کاروانها همواره از جمله مراکز تجاری کشور محسوب می شده است.
بازار پر رونق ارگ قدیم به نمایشگاه صنایع دستی تبدیل شده است
گفته می شود تجارت پارچه مهمترین شغل مردمان این شهر تاریخی بوده است و به همین دلیل حجره ها و بازار این ارگ در بهترین بخش شهر بنا شده است.
قرار گرفتن ارگ بر روی صخره ای عظیم موجب می شده است حصار اطراف شهر از دسترس مهاجمان دور باشد و در طول سالهای فعالیت ارگ راین این قلعه هیچ گاه به دست مهاجمان سقوط نکرده است.
پلان ارگ راین به صورت مربع طراحی شده است، استحکامات بنا به گونه ای بنا شده است که به سادگی قابل دفاع بوده و ارتفاع برج خارجی بنا به ۱۰ متر می رسیده است.
این ارگ تنها یک دروازه داشته که در بخش شرقی قرار داشته و با دربی چوبی بزرگ بسته می شده که همچنان پا برجاست.
طبق داستانهای مردم محلی و تائید منابع تاریخی در زمان یزدگرد سوم پادشاه ساسانی اعراب که قلعه های ایرانی را یکی پس از دیگری فتح می کردند پس از مدتها محاصره و جنگ نتوانستند مدافعان این ارگ را تسلیم خود کنند و فرمانده اعراب به نام مجاشع ابن مسعود سلمی این ارگ را ترک کرد.
با وجود زیبایی های بی نظیر این بنای تاریخی به نظر می آید بی توجهی صورت گرفته در خصوص کاووشهای باستانی بسیاری از اسرار این بنا را سر به مهر نگاه داشته است.
با وجود زیبایی های بی نظیر این بنای تاریخی به نظر می آید بی توجهی صورت گرفته در خصوص کاووشهای باستانی بسیاری از اسرار این بنا را سر به مهر نگاه داشته است
هر چند مسئولان میراث فرهنگی سعی کرده اند با راه اندازی بازارچه ای در این ارگ تاریخی و آوردن اتوبوسهای مملو از گردشگران خارجی ارگ را بار دیگر احیا کنند اما هنوز جای تحقیق و مطالعه در دانشگاههای باستان شناسی در خصوص این ارگ تاریخی خالی است. و این ارگ که میتواند کاندید هفتمین اثر ثبت جهانی در کرمان باشد مغفول مانده است.
این قلعه می تواند کلکسیونی جالب از سبک زندگی ایرانی را در اختیار محققان قرار دهد
با نگاهی گذرا به ارگ راین می توان تمام ارکان مورد نیاز زندگی را در این قلعه در بخش عامه نشین و حاکم نشین از جمله مسجد، اصطبل، حمام و زورخانه را دید در کنار امکانات نظامی و سر باز خانه ای مجهز می توان مراکز بهداشتی از جمله حمام مراکز مذهبی و حتی ورزشی را نیز مشاهده کرد.
تمام ارکان زندگی در این ارگ تاریخ کاملا به یکدیگر وابسته اند و راه دسترسی در این مراکز در بخشهای مختلف کاملا مهیا شده است.
از نوع معماری خانه های موجود در ارگ نیز مشخص است زندگی مردم در این شهر از رفاه قابل قبولی برخوردار بوده است و تجارت در کنار کشاورزی و دامداری مهمترین شغل مردمان این سرزمین کهن بوده است.
در قسمت ورودی ارگ راین همچنین جایگاه آهنگران و افرادی که به شغل چاقو سازی و ساخت ابزار فلزی مشغول بوده اند به چشم می خورد. مکتب خانه، سرباز خانه، بارانداز، ساختمان قرنطینه و مسجد یا انبار نیز از بخشهای این ارگ تاریخی به حساب می آیند.
هنوز چاقو سازی کم و بیش در این شهر رواج دارد. وجود آبشاری زیبا در نزدیکی شهر ، کوه زیبای هزار به ارتفاع ۴۵۰۱ متر ، باغ های فراوان میوه ، معادن مرمر سبز ، صورتی، سولفات سدیم و چشمه های آب معدنی غیر خوراکی ، توانسته این منطقه را به عنوان یک منطقه جذاب گردشگری معرفی کند.
منبع: مهر
