چرا مردم از ابتدایی ترین حقوق خود آگاهی ندارند

گفتارنو/ سمیرا کریمی افشار:

همه ما درباره فقرمالی، فقر فرهنگی، فقر بهداشتی و فقر غذایی خیلی چیزها شنیده ایم اما کمتر کسی پیدا می شود که از فقر حقوقی چیزی شنیده باشد. بعضی از جامعه شناسان معتقدند مردم کشور ما نسبت به کشورهای پیشرفته فقر حقوقی بیشتری دارند یعنی از ابتدایی ترین حقوق خود آگاهی ندارند و هرچه به لایه های پایین تر جامعه می رویم این عدم آگاهی از حقوق بیشتر هم می شود.

در عین حال یک وکیل دادگستری در گفت وگو با گفتارنو، می گوید: وقتی از کشورهای پیشرفته صحبت می کنیم در حقیقت داریم از یک آموزش عمومی از همان سنین ابتدایی آموزش پذیری انسان ها و کودکانی که بعدها به انسان های بزرگتر تبدیل می شوند صحبت می کنیم. وقتی این آموزش ها وجود نداشته باشد انتظاری هم نمی شود داشت.

به گزارش گفتارنو، وحید قرایی تصریح می کند: بحث ما صرفا فقط بر سر مسائل قانونی و حقوقی نیست بلکه آموزش های پایه ای زیادی وجود دارد که نیاز به آموزش در سنین پایین دارد تا بعد ازآن بتوانیم به بحث مسائل قانونی برسیم.

او ادامه می دهد: سال هاست سیستم آموزشی ما در این زمینه با چالش مواجه بوده است. به دلیل اینکه نمی تواند خیلی از مسائل را آموزش دهد. مثلا در بحث ازدواج آموزش هایی وجود دارد که فرد قبل از ازدواج نیاز دارد فرا بگیرد. در کرمان هم به تبع سیستم آموزشی کشور جاهایی که افراد آموزش پذیر مراجعه می کنند مسائل را یاد نمی گیرند و زمانی که از مدرسه و دانشگاه نیز فارغ التحصیل می شوند به همین ترتیب ادامه دارد و با فقری که مطرح کردید در حوزه های مختلف ازجمله آموزشی و حقوقی مواجه می شوند.

اینجا این سوال مطرح می شود اینکه می گویید بایستی از سنین ابتدایی قوانین و حقوق آموزش داده شود مشخصا از چه چیزی صحبت می کنید؟ مثلا وقتی وارد جامعه می شویم از چه حقوقی برخورداریم و این ها را چه زمانی بایستی فرا بگیریم. حقوق شهروندی را مثال می زنم آیا دانش آموزی که وارد مدرسه می شود در دروسی که دارد با حقوق خود آگاه می شود؟ آیا در مسائل رانندگی به کفایت از حقوق مربوط به خود و سایر شهروندان آگاهی پیدا می کند یا خیر؟

قرایی خاطرنشان می کند: ما یکسری قوانین جزئی نیز داریم. وفتی می گوییم قوانین آموزش داده نمی شود منظور مسائل کلان حقوقی که یک دانشجوی حقوق یا کارآموز وکالت می خواند نیست بلکه بحث قوانین کلی است. من به عنوان یک شهروند درمقابل سازمانها و سیستم های دولتی،آموزش و پرورش و همین طور ادارات استانی و شهرداری چه حقوقی دارم؟

او در پاسخ به این سوال که چرا حقوق شهروندی هم از سمت شهروندان وهم دولت نادیده گرفته می شود؟ می گوید: این یک مسئله چالش زا برای دولت است. دولت نمی خواهد به سمت و سویی برود که چالش اضافه ای با شهروندان برای خودش ایجاد کند. اگر حقوق مدون شهروندی را هر شهروندی بداند و جرأت ابراز آن را پیدا کند سیستم دولتی ما با چالش زیادی مواجه خواهد شد. قاعدتا شاید این مسئله[ حقوق شهروندی] زیاد جدی گرفته نشود.

این وکیل دادگستری عنوان می کند: از طرف شهروندان نیز این ضعف وجود دارد و یکی از دلایل آن شاید ترس از برخورد با آنها باشد قاعدتا وقتی من بدانم باصدای بلند مطالبات خود را بیان کنم با چه برخوردی روبه رو خواهم شد قطعا در مطالبه گری ام تاثیر می گذارد.

او همچنان بحث آموزش را اصلی ترین پارامتر در آگاهی شهروندان نسبت به حقوق خود می داند و می گوید: وقتی آموزشی وجود ندارد من به عنوان یک شهروند نمی دانم در مقابل پلیس، شهرداری و کارمندان ادارات چه حقوقی دارم و برعکس آن ها نیز در مقابل من چه حقوقی دارند.

این وکیل دادگستری با بیان اینکه متاسفانه شهروندان تا زمانیکه احساس نیاز پیدا نکنند سراغ این موضوعات نمی روند، می گوید: در بحث دعاوی دادگاه ها نیز که نگاه کنید می بینید تا زمانی که فرد احساس نیاز مبرم به داشتن وکیل پیدا نکند به سراغ وکیل نمی رود و حتی مشورت هم نمی کند و پس از صرف هزینه های هنگفت و به نتیجه نرسیدن ها به سراغ فرد آگاه به مسائل حقوقی می رود. خیلی از کارها به دلیل صرفه جویی در هزینه ها را خودمان انجام می دهیم البته در مواردی خوب است اما در مواردی ممکن است ضرر آن از فایده آن بیشتر باشد.

قرایی در پاسخ به این سوال که عدم آگاهی نسبت به حقوقی که در رابطه به خود و دیگران داریم چه تبعاتی خواهد داشت؟ می گوید: تبعات زیادی دارد. در همین شهر کرمان اگر شهر را به جاهای متمول تر و کسانی که دسترسی به منابع اطلاعاتی و علمی دارند و جاهایی که دسترسی به این منابع ندارند تقسیم کنیم. یک عده از شهروندان که تحصیلات بالاتری دارند و اهل مطالعه و مطالبه گرهستند مسائل غیرقانونی که در شهرسازی، قطع درختان و تخریب ساختمان های قدیم وجود دارد را مطالبه گری می کنند اما یک عده هم هستند که یک پیاده رویا خیابان سالم در اختیار ندارند و مسیر عبور مناسبی هم ندارند اما اهل مطالبه نیستند و نمی دانند اگر پیاده رویی وجود دارد که برای آنها ایجاد مزاحمت می کند می توانند از شهرداری مطالبه گری کنند قطعا سیستم دولتی خودش را مسئول پاسخگویی می داند.

او در خصوص دلایل عدم مطالبه گری مردم می گوید: مردم ما مطالبه گر نیستند چون نمی دانند. وقتی من از ابتدا مطالبه گر بار بیایم و بدانم که می توانم مطالبه گر باشم خیلی قرق دارد با زمانی که من برای گذران زندگی کارهایم را انجام دهم و خدا را شکر کنم.

قرایی می افزاید: از سوی دیگر فرد وقتی می بیند در پایه ای ترین مسائل زندگی اش دچار مسئله شده به خود می گوید چه فایده دارد دنبال هزینه برای مطالبه گری باشم.

این وکیل دادگستری معتقد است: زمانی این قضیه بدتر می شود که شهروندان نسبت به مسائل شهری بی تفاوت باشند و این بزرگترین ضعف است.چرا که باعث می شود خیلی از مسائلی که قابل پیگیری هستند حل نشده باقی بمانند.

قرایی خاطرنشان می کند: بی تفاوتی شهروندان نادیده گیری مسائل مسئله ای است که می تواند به ساختار یک جامعه یا کشور آسیب بزند. درواقع پاک کردن صورت مسئله موضوعی است که ما هم در شهروندان هم در سیستم دولتی می بینم.

او در پاسخ به این سوال که عدم پاسخگویی مسئولین تا چه میزان می تواند بر مطالبه گری مردم تاثیر سوء بگذارد می گوید: خیلی؛ همین وعده های انتخاباتی را بخواهیم مثال بزنیم کاندیدای انتخابات یکسری وعده ها می دهد که بعدها آنها را به هردلیل انجام نمی دهد. حرف های بی پایه زدن به بی حسی و بی تفاوتی شهروندان دامن می زند.

این وکیل دادگستری در پاسخ به این سوال که بعضی از مسائل وجود دارد که مردم کمتر با ماهیت مجرمانه آنها آگاه هستند و همین موضوع آنها را دچار بحران می کند، در کرمان چه تعداد از پرونده ها به این جرائم مربوط می شوند، می گوید: خیلی از پروند ها ناآگاهی نسبت به مسائل جزئی است که جرم محسوب می شدند.متاسفانه این مشکل وجود دارد وقتی شما به دادسرای کرمان مراجعه می کنید بخش زیادی از پرونده ها مربوط به مسائلی است که جرم شناخته می شوند اما فرد اطلاع نداشته است مثلا پیامک داده فحاشی یا تهدید کرده است. فکر می کند دادن پیامک می کشمت ساده است درصورتی که این تهدید محسوب می شود و این جزء همان مسئله ای که آموزش آن باید پایه ای تر باشد.

قرایی اضافه می کند: توهین و فحاشی هایی که به راحتی رد و بدل می شود، مزاحمت برای نوامیس و تهدید و تخریب و ضرب و جرح شلاق، جزای نقدی و محکومیت به زندان دارد. خیلی ها هم در این زمینه محکوم شدند.
این وکیل دادگستری عنوان می کند: اگر مردم اطلاع و خودکنترلی داشتند شاید 60 یا 70 درصد این پرونده ها به وجود نمی آمد. همه پرونده هایی که در دادسرا وجود دارد پروند های کلان نیستند همه ریز پرونده هایی از همین قبیل هستند که با آگاهی و آموزش های خودکنترلی و حل مسئله حل خواهند شد.