همه کسانی که با حاج قاسم محشور بودند می‌دانند که ایشان بی تاب رفتن بود/ پازل زندگی حاج قاسم این قطعه مرگ سرخ را نیاز داشت/ یک ماه در مکه با حاج قاسم هم اتاق بودیم؛ در آنجا شاهد ارتباطات روحی او با شهید حسین یوسف اللهی بودم

 

گفت‌وگوی غلامعلی رجائی از رزمندگان دوره دفاع مقدس و مشاور آیت‌الله هاشمی رفسنجانی با سایت جماران را می‌خوانید:

آقای رجایی! شما در طول هشت سال دفاع مقدس از همرزمان سردار شهید حاج قاسم سلیمانی بوده اید و پس از آن نیز رابطه خود با ایشان را حفظ کرده اید. در ایام سالگرد شهادت ایشان مزاحم شما شدیم تا ویژگی‌های اخلاقی حاج قاسم را از زبان شما بشنویم.
ویژگی‌های حاج قاسم زیاد گفته شده، ولی به نظر برجسته‌ترین ویژگی شهید حاج قاسم سلیمانی «صداقت» ایشان بود. آیه‌ای در قرآن داریم که به یهودی‌ها می‌فرماید، اگر شما ادعا می‌کنید اولیاء خدا هستید، مرگ را طلب کنید. این را همه کسانی که با حاج قاسم محشور بودند می‌دانند که ایشان بی تاب رفتن بود.
ضمن احترام به همه رزمندگان، کم داریم کسانی که مثل آقای سلیمانی «تمنای وصل» داشته باشند. شاید پای ماندن بعضی‌ها سنگین است، ولی حاج قاسم به پرنده‌ای می‌ماند که دوست داشت از این قفس بپرد و از حالات، صحبت‌ها و اشک‌هایی که می‌ریخت معلوم بود. شعری که خواند «رقص اندر خون خود مردان کنند»، معلوم بود حتی دنبال مرگ سرخ است. من استفاده می‌کنم از جمله‌ای که امام در رابطه با شهید مهدی عراقی گفتند «او می‌بایست شهید می‌شد؛ برای او مردن در رختخواب کوچک بود.». (صحیفه امام، جلد ۹، صفحه ۳۵۰)
اگر ترامپ حاج قاسم را ترور نمی‌کرد و دستور شهادتش را نمی‌داد و حاج قاسم به مرگ طبیعی از دنیا می‌رفت، چیزی از ارزش‌های او کاسته نمی‌شد، ولی پازل زندگی حاج قاسم این قطعه مرگ سرخ را نیاز داشت که خدا به ایشان اعطا کرد. البته شایسته آن هم بود، چون همان طوری که خودش گفته سعی می‌کرد مثل شهید زندگی کند. حتی به ایهام می‌شود گفت که ایشان «حاج قاسم صادق» است. یعنی عنصر صداقت ایشان خیلی مهم است.
نکته دوم این است که به نظر من جنبه «اعتدال» آقای سلیمانی برجسته است. یعنی هم به اسلام و هم به ایران می‌اندیشید و یک نوع تعادل داشت و مثل بعضی‌ها که غلبه اسلام را پررنگ می‌بینند و بعضی‌ها که ایران را پررنگ می‌بینند، نبود و به هر دو مقوله توجه داشت و سعی می‌کرد بین آن‌ها تعادل ایجاد کند. حاج قاسم در سنی بود که اکثر هم دوره ای‌های ایشان می‌توانستند بازنشسته شوند و یا بازنشسته شده بودند. اما ایشان با همان شور و شوق دوران دفاع مقدس، بیست و چند سال در فرماندهی نیروی قدس این کار را ادام داد.
بنابر این به نظر من اینکه ایشان اعتقاد داشت که مردم نرانیم؛ همه شهروند هستند. یا اینکه اخیرا آقای جهانگیری گفته ایشان دنبال حل مشکل آقای خاتمی بود، نشان می‌دهد در عین حال که هدف این فرد نابودی داعش بود و در چند کشور عراق، یمن، فلسطین، سوریه، لبنان و افغانستان نیرو‌ها را سازماندهی و فرماندهی می‌کرد، در عین حال حواسش به این بوده که جلساتی هم می‌گذاشته تا این مسائل را حل کند. این همان تعادل است. یعنی صرفا نمی‌گفت که من یک آدم نظامی هستم و باید به شکست داعش فکر کنم و ورود در هر مسأله‌ای را بر خودم جایز نمی‌دانم. این خیلی مهم است و در عین حال ورود به مسائل سیاسی هم نیست؛ ایشان مصلحت کشور را درست تشخیص می‌داد که به عنوان یک ظرفیت باید مسأله این‌ها با نظام حل شود؛ هم آقای خاتمی، هم حصر و هم بقیه کسانی که چه بسا به دلایلی در محدودیت‌هایی قرار گرفته اند.

در عین حال ایشان از قرار گرفتن در مسئولیت‌های اجرایی بر حذر بود. نظر شما در این خصوص چیست؟
نکته بعدی این است که حاج قاسم تشخیص خوب می‌داد. مثلا وقتی به او پیشنهاد کردند که تو می‌توانی یکی از گزینه‌های ریاست جمهوری باشی، گفته بود برای این کار داوطلب زیاد است. راست هم می‌گویند؛ الآن بعضی از کسانی که مطرح شده اند خیلی پایین‌تر از حاج قاسم سلیمانی هستند. گفته بود من کاری را انجام می‌دهم که دیگری با انجام نمی‌دهد و یا کمتر انجام می‌دهد. خود این قضیه مهم است که ایشان متوجه ظرفیت خودش هست و اینکه کار سخت‌تر را انتخاب کند.
خیلی قدرت می‌خواست که ایشان برای شکست داعش زمان تعیین کند و بگوید در آن تاریخ دیگر بساط داعش جمع می‌شود و جمع شد. والّا آن‌ها بحث خلافت شام را داشتند و عراق و سوریه را تشکیل بدهند؛ و برای ایران هم خواب خلافت خراسان دیده بودند. اگر با آن‌ها مقابله نمی‌شد قاعدتا آن‌ها به رفتار خودشان ادامه می‌دادند.
نکته بعدی این است که خودش را گم نکرد. در اخباری که من از حاج قاسم دارم، در روضه‌ای که پدرش در روستای قنات ملک داشته و همچنین عزاداری‌های محله شرکت می‌کرده است.
به نظر من حاج قاسم ویژگی‌هایی شبیه به شهید رجایی و ویژگی‌هایی شبیه به مرحوم هاشمی رفسنجانی دارد. ویژگی شبیه شهید رجایی همین بود که خودش را گم نکرد و می‌دانست از کجا آمده است. آقای رجایی می‌گفت وقتی دیدید تغییر در رفتار من دیده می‌شود به من بگویید تو پسر همان هستی که وسایل خرازی می‌فروخت و تو همان هستی که در تهران ظرف روی می‌فروختی و من را یادآوری کنید که من خودم را گم نکنم.
شاید سردار سلیمانی یکی از محبوب‌ترین ژنرال‌های نظامی جهان محسوب می‌شد و در خارج از ایران هم به دیده احترام به او نگاه می‌کردند. حرف‌هایی زده شده که بعضی از مقامات بلند پایه بعضی کشور‌ها طالب ملاقات با ایشان بودند و ایشان ملاقات با آن‌ها را نمی‌پذیرفت.
اما نکته‌ای که با آقای هاشمی مشابهت دارد، مثلا من دیدم وقتی ایشان در قضیه سیل رفت، آنجا امید داد. چون هیچ امیدی نمانده بود و بعضی از روستا‌ها بیش از یک ماه در محاصره بودند. خود من هم ۲ روز در آنجا بودم. سردار سلیمانی می‌گفت مشکل هست، ولی حل می‌شود. از خاطرات خوبی که از آقای هاشمی هم نقل می‌کنند که هر وقت بلندگوی زندان صدا می‌کرد، می‌گفت من را صدا می‌کنند و من آزاد شده ام. این در حالی است محکوم به ابد و نزدیک به اعدام بود. یعنی هیج امیدی به آزادی قریب الوقوع او نبود.
خود همین قضیه که فرمانده سپاه قدس با هلی کوپتر به مناطق سیل زده برود و در مناطق سیل زده پیاده شود و با مردم حرف بزند، ستودنی است. هرکس دیگری باشد می‌گوید من به دنبال بحث داعش و نیرو‌های جهادی در سوریه، عراق، یمن و امثال این‌ها بروم. این امر نشان می‌دهد که ایشان حواسش به همه جا هست. من یقین دارم امکانات مهندسی که حشدالشعبی عراق از شلمچه وارد خرمشهر کردند هم از شاهکار‌های حاج قاسم سلیمانی بود. سابقه نداشته که ما از عراق و یا کشور همسایه دیگری این جور کمک دریافت کنیم. چون ما کشور برخورداری هستیم و امکاناتی داریم. ولی خود این قضیه در طول چند دهه تخاصم با عراق یک حرکت کم نظیر و ستودنی است.
اما نکته‌ای که من مایل هستم به آن تأکید کنم این است که در طول این سال‌ها به خاطر استفاده نامطلوبی که از مسائل عرفانی شده، مسائل عرفانی در جامعه خیلی سخیف شده و اگر کسی مطرح کند برای بعضی‌ها بوی خرافه از آن به مشام می‌رسد؛ لذا با تمسخر و سبکی نگاه می‌کنند.
من با آقای سلیمانی یک ماه در مکه هم اتاق بودیم؛ در آنجا شاهد ارتباطات روحی او با شهید حسین یوسف اللهی بودم. در آخر هم نگفت من را در حرم امام رضا (ع)، حضرت معصومه (ع) و یا امام خمینی (س) دفن کنید، بلکه گفت من را کنار شهید حسین یوسف اللهی دفن کنید.
خود این قضیه که یک آدم نظامی که سال‌ها در مسند فرماندهی است نیم نگاهی به عرفان و نگاه داشته باشد و به قول خودش مدد هم از این سبک و سیاق و مسلک بگیرد، به نظر من قابل توجه است و باید برای فرماندهان نظامی، مسئولین سیاسی و مسئولین اجرایی کشور درس باشد که واقعا نگاه سالم، ثابت و صادقی به عرفان داشته باشد. سلیمانی خیلی ناگفته داشت که چه مدد‌هایی از این دست گرفت. چون آدم کتومی بود و شما از ایشان چیزی در رابطه با خودش نمی‌شنوید.
مگر می‌شود کسی ۲۲ سال در بیابان‌ها باشد و به او مدد نرسد؟! ولی شما یک خط هم در این مورد نمی‌بینید. یعنی ایشان ضمن اینکه خودفروختگی نمی‌کرد و کتوم بود، در عین حال به نظر من این زرنگی و هوشیاری را داشت که توانست ارتباط خودش را با روح شهید محمدحسین یوسف اللهی حفظ کند و ما دیگر از این بالاتر نداریم که کسی مثل ایشان وصیت کند در کنار او به خاک سپرده شود. نه اینکه می‌خواهد از مقام دفن در حرم امام رضا (ع) و یا جا‌های دیگر چشم پوشی کند، شدت علاقه‌ای که به آن شهید داشته، علی القاعده خواسته به شکلی وفاداری خودش را نشان بدهد و گفته من را کنار ایشان دفن کنید و به وصیتنامه ایشان هم عمل کردند.
به نظر من این‌ها از ویژگی‌های برجسته آقای سلیمانی بود که این جور توانست بین مردم محبوب باشد و به نظر من تا دهه‌ها این صوت و سیطره محبوبیت و آوازه شهرت ایشان در جامعه خواهد ماند و امیدواریم به نسل‌ها منتقل شود. البته ما نباید از این شهید استفاده نامربوط داشته باشیم. بزرگ کردن شهدا از آنچه که هستند هیچ خدمتی به آن‌ها نیست.
چون من سال‌ها است در رابطه با فرهنگ شهادت می‌گویم و می‌نویسم. به نظر من آن جور بزرگنمایی قاسم سلیمانی که کسی جرأت نکند به این شخصیت نزدیک شود به صلاح جامعه، فرهنگ و نسل جوان نیست و ظلم به حاج قاسم سلیمانی است. آقای سلیمانی هم مثل بقیه شهدا به هر حال محدودیت‌ها و ظرفیت‌هایی داشته و باید محسنات و ظرفیت‌ها با توجه به محدودیت‌ها دیده و بازگو شود. بزرگنمایی و درشت نمایی واقعیت هیچ خدمتی به ایشان و سایر شهدا نیست.
الآن هیچ اسمی از آقای پورجعفری که جانش را برای ایشان گذاشت نیست. ما باید در این قضیه تعادل را حفظ کنیم. مثلا حتی اسم کسی که با شهید فخری زاده به شهادت رسید هم گفته نشد. باید تعادل در رابطه با تبلیغ شهدا رعایت شود. به هر حال کسانی که با این شهدا هستند و به شهادت می‌رسند خانواده دارند و خانواده هم توقع دارند که از این‌ها ذکری شود. من امیدوارم کسانی که دستگاه تبلیغاتی در اختیارشان هست و این همه از شهید سلیمانی و فخری زاده می‌گویند، از کسانی که پاسدار و محافظ ایشان بودند، عراقی و غیر عراقی، هم یادی کنند و آن‌ها زیر سایه بلند این‌ها گم نشوند.

شما خاطره‌ای هم از سردار سلیمانی دارید؟
در جنگ، چون من قرارگاه خاتم بودم، به لشکر‌ها سر می‌زدم. یک خاطره‌ای که دارم، ایشان در مقر خودش بود و پتویی آویزان بود. فکر می‌کنم سال ۶۴ بود که خواستم به دیدن حاج قاسم بروم دیدم یکی از شعر‌های من بالای مقر ایشان زده شده است. «ای بسته بند خویش خود را یله کن/ پا را به ره عشق تو پر آبله کن/ خوش در خط خون خویش بنمای شنا/ گر چهره معشوق ندیدی گله کن». تعجب کردم که این شعر چه طور به لشکر رسیده و روی مقوایی نوشته بودند و بالای آن پتو زده بودند.
خاطره دیگرم این است که در سفر یک ماهه به مکه هر دو ما بازرس بودیم. روز آخری که باید به ایران بر می‌گشتیم، به من گفت برای وداع برویم. رفتیم و طواف کردیم و پشت جایی که آب زمزم هست، ایستادیم. آنجا بی صدا نگاه کرد و اشک ریخت. چیز‌هایی با کعبه زمزمه می‌کرد که من نمی‌شنیدم. حال خوشی داشت و اشک حاج قاسم خیلی آرام بود و تظاهر نداشت. با چشم‌های نافذ خود به کعبه نگاه می‌کرد و این نگاه هنوز در خاطر من هک شده است. با همدیگر خارج شدیم و به بعثه رهبری برگشتیم.
یک بار هم من به نماز جمعه تهران رفتم و با حاج قاسم در مسیری همراه شدم؛ از خیابان طالقانی با هم راه رفتیم و صحبت کردیم. می‌خواست در خود خیابان بایستد و به من گفت اینجا می‌نشینی؟ گفتم من باید بروم. نماز جمعه نماندم و رفتم، ولی ایشان نشست. پتویی زیر پایش انداخته بود و داخل مردم نشست و این نبود که جلوی جایگاه بنشیند.
نکته‌ای که مایل هستم برای اولین بار بگویم، توسط یکی از دوستان کرمانی عضو سپاه به حاج قاسم پیغام دادم که شما بر خلاف فرماندهانی که زیر نظر آقای هاشمی بودند و احتیاط می‌کردند که به ایشان مراجعه کنند، گزارش بدهند و حالی بپرسند، بیایید. شما هم آدم معتدلی هستی و هم کرمانی هستی. حاج قاسم آمد و ملاقات کرد. البته دفتر به من اطلاع ندادند و بعد از اینکه ملاقات کرد من فهمیدم و در سفر مشهد به آقای هاشمی گفتم که ظاهرا آقای سلیمانی خدمت شما رسیده است. گفت ایشان معمولا می‌آید. با خنده گفتم این مورد را من گفته بودم. آقای هاشمی هم خنده‌ای کرد و چیزی نگفت.

آخرین دیدار شما چه زمانی بود؟
دیدار آخر من با حاج قاسم مجلس ختمی در مسجد خوزستانی‌ها بود که کنار هم نشسته بودیم. ظاهرا من بعد رفتم و کنار ایشان نشستم. دیدم ایشان سرش را از دوربین‌ها می‌دزد و پشت صندلی‌ها می‌برد. من دیدم این بنده خدا خیلی اذیت و آزار می‌شود. به منبری نگاه می‌کرد و سرش را پایین می‌انداخت و من اذیت شدم. گفت رجایی به این دوربین‌ها بگو از من فیلم نگیرند. من با دست به کسانی که فیلمبرداری می‌کردند اشاره کردم و آمدند؛ گفتم حاجی راضی نیست. لطفا بروید و فیلم نگیرید. آن‌ها هم ادب کردند و رفتند. بعد راحت نشست و سرش را نمی‌دزدید.
به او گفتم کسی از عرفا را می‌شناسم که می‌تواند حرز خوبی به شما بدهد و خطر‌هایی که حتما شما را تهدید می‌کند دور شوند. دلیل اینکه سرش را می‌دزدید این است که مایل بود تصویر‌ها ضبط نشود و ردّش را نزنند. چون مشخص بود که مثلا ساعت چهار بعدازظهر در مسجد ولیعصر (عج) خیابان وزرا است و لابد از اینجا می‌خواهد جای دیگری برود و بتوانند ردش را بزنند.
وقتی گفتم کسی را می‌شناسم که به شما حرز بدهد، انگشترش را نشان داد و گفت این را دارم و چیز خوب و قوی است. گفتم یعنی نیاز ندارید؟ گفت نه؛ این چیز خوبی است. دیگر ایشان را ندیدم تا اینکه یک روز سحر ناباورانه دیدم در پیام‌هایی که برای من ارسال شده نام ایشان هست. فکر کردم شایعه است، ولی وقتی دیدم سپاه بیانیه داد و تلویزیون گفت فهمیدم که متأسفانه این خبر درست است.