فایزه هاشمی:
فایزه هاشمی می‌گوید: معتقدم فوت بابا آدم‌ها را به تعمق وا‌داشت و احساس کردند بابا مظلوم رفت. به اين نتيجه رسيدند که دوران خودش هم خيلي مظلوم واقع شد و به شکل واضحي محبت‌ها به بابا زياد شده است که همين موضوع سبب کاهش هجمه‌ها و شايعات شده است. بسياري مي‌گويند کاش آقاي هاشمي بود تا وضعيت اقتصادي کشور چنين نمي‌شد.
فائزه هاشمی، بیش از سایر فرزندان آیت‌ا... هاشمی برای جامعه آشناست، چرا که مصلحت را در بازگو کردن آنچه می‌داند که به اعتقادش صحیح است و از هجمه‌هایی که به سبب این رویکرد به او می‌شود، هراسی ندارد. آیت‌ا... هاشمی هم هیچ‌گاه با این رویکرد فائزه به‌صورت علنی مخالفت نکرد، چرا که معتقد بود بیان آزادانه عقاید افراد حتی اگر از نگاه برخی مورد پذیرش نباشد، سبب پویایی و پیشرفت جامعه می‌شود. فائزه هاشمی از جمله افرادی است که هرگاه دلواپسان تصمیم به تخریب آیت‌ا... داشتند، تیرهای اتهام‌زنی و شایعات خود را به سمت فائزه نشانه می‌گرفتند. ۴ سال است که آیت‌ا... هاشمی در میان ما نیست و کاهش هجمه به دختر او صحت برنامه‌ریزی دلواپسان برای تخریب آیت‌ا... از طریق فرزندانش را تایید می‌کند. فائزه هاشمی در سالگرد درگذشت آیت‌ا... هاشمی با «آرمان ملی» به گفت‌و‌گو پرداخته که در ادامه می‌خوانید.
پيشرفت زنان موضوعي بود که آيت‌ا... هاشمي تاکيد زيادي بر آن داشتند و معتقد بودند زنان شايسته رسيدن به مناصب بالا هستند. به يادآوري نگاه ايشان به لزوم ارتقاي جايگاه زنان بپردازيد.
پدر معتقد بود زنان بايد درس بخوانند و توانمند شوند تا وقتي شرايط مهيا شد، مطالباتي مانند سپردن مناصب بالا منطقي باشد. ايشان به طور مرتب زنان را به تحصيل و کسب آگاهي بيشتر تشويق مي‌کرد که کار خوب و تاثيرگذاري بود. اکنون حجم بالايي از زنان تحصيلکرده در کشور حضور دارند که دستاورد خوبي است؛ چرا که در اين شرايط، مخالفان مديريت زنان ديگر نمي‌توانند ادعا کنند زنان شايستگي ندارند و بايد به‌خاطر تحصيل و توانايي‌هايشان به آنها پست مديريتي بدهند. بسياري از مديران کنوني به‌خاطر تحصيلات‌شان منصوب شده‌اند. به عنوان نمونه آقاي پيروز حناچي، چهره دانشگاهي بود که شهردار شد و اگر يک خانم هم آن تحصيلات را داشته باشد، مي‌تواند شهردار شود.
تاکيد بر لزوم تحصيل زنان داريد. آيت‌ا... هاشمي تا چه اندازه به شما و ديگر فرزندان‌شان اين تاکيد را داشتند؟
کسي به ما توصيه نمي‌کرد چون خودمان علاقه زيادي به تحصيل و درس خواندن داشتيم. در زماني که استاد دانشگاه پرديس بودم برخي به‌عنوان بسيجي بيانيه دادند که بيسواد هستم و مدارک تحصيلي لازم را ندارم، اما من در بيانيه‌اي به تشريح مدارک تحصيلي‌ام پرداختم. شرايط تحصيلي من به نحوي بود که بابا تعجب مي‌کرد و مي‌گفت چه زماني. به هر حال شرايط و پرورش خانوادگي موثر بود.
4 سال گذشت. جاي خالي آيت‌ا... هنوز هم مانند روز اول احساس مي‌شود. بسياري معتقدند اگر ايشان بودند با توجه به تدابيري که داشتند، بسياري از گره‌ها باز مي‌شد. شما هم همين نظر را داريد؟
بابا به‌رغم اينکه سمتي نداشت اما نفوذ و تاثيرگذاري زيادي داشت که واقعي بود و نه تصور. تغيير شرايط کشور و مشکلات پديد آمده سبب شد موثر نبودن بابا نمايان و مشخص شود. عده‌اي دنبال حذف ايشان بودند، يعني مي‌خواستند بابا نباشد تا هر کاري که مي‌خواهند انجام دهند. متاسفانه نه‌تنها برخي در قدرت بلکه اصلاح‌طلبان هم از نبودن بابا آسيب ديدند. نبودن بابا بر رئيس‌جمهور هم تاثير گذاشت؛ يعني به نظرم آقاي روحاني عملکردي که در دور اول داشت، در دور دوم نداشت و بسيار متفاوت شد. بخش عمده اصلاح‌طلبان بعد از رفتن بابا تغيير ماهيت دادند و اين موضوعات آسيب‌ها و خساراتي بود که ناشي از نبودبابا بود. پدر سمت اجرايي نداشت اما تاثيرگذار بود. خود ايشان براي رياست‌جمهوري رد صلاحيت شد، اما رئيس‌جمهور تعيين مي‌کند و شخصي رئيس‌جمهوري شد که مورد حمايت ايشان بود. جايگاهي که بابا در ميان مردم و مديران داشت، هدايت‌هايي که مي‌کرد و مشورت‌هايي که مي‌دادند 4 سال است وجود ندارد و تبعات و خسارات آن عيان است. همه متوجه شده‌اند که آيت‌ا... هاشمي جايگزيني ندارد که بتواند سياست‌ها و افکار توسعه‌اي را مطرح، پيگيري و به سرانجام برساند. براي همين است که فقدانش بسيار احساس مي‌شود.
البته نبايد از اين موضوع عبور کرد که پس از رحلت آيت‌ا... هاشمي رفتار و مواضع برخي افراد هم تغيير کرد.
بله. بعد رفتن بابا مسائل رها شد. خيلي‌ها که فکر مي‌شد افراد بزرگي در حوزه مديريت هستند، تو زرد از آب درآمدند. مگر اين اندازه تفاوت به‌خاطر نبودن بابا ممکن است. برخي افراد خيلي سريع چرخيدند و بي‌محتوا شدند. اين مسايل خيلي سريع اتفاق افتاد.
همانطور که اشاره کرديد برخي تغيير کردند اما برخي هم براي طلب حلاليت آمدند. در اين آمدن‌ها چه حرف‌هايي مطرح شد؟
خيلي‌ها براي حلاليت آمدند؛ البته الان تعدادشان کمتر شده است اما در سال‌هاي اول و دوم پس از رحلت بابا خيلي‌ها براي طلب حلاليت و عذرخواهي آمدند. حضور آنها به‌خاطر باور کردن شايعات و حرف‌هايي بود که تحت‌تاثيرش بودند و آنها را بر زبان آورده بودند. الان شرايط کشور به نحوي است که وقتي ما را در خيابان يا جمعي مي‌بينند مي‌گويند اگر آقاي هاشمي بود، مشکلات امروز را نداشتيم. خيلي براي بابا رحمت مي‌فرستند و قبل‌تر هم حلاليت مي‌طلبيدند.
به مشکلات کشور اشاره کرديد که اکنون بسيار پررنگ است. بسيار شنيده شده که وضعيت معيشت مردم در زمان جنگ بهتر بوده است. نقش پدر در اقتصاد آن دوران چه بود؟
آن موقع بابا رئيس مجلس بود و نخست‌وزير و ديگر مسئولان از چهره‌هاي تاثيرگذار بودند. انبارهاي کشور در زمان جنگ پر بود و مديران واقعا توانايي و تجربه داشتند. يکي به يک‌باره مدير نشده بودند؛ بلکه مديريت را تجربه کرده بودند. يکي از مسائل کنوني کشور سوءمديريت است. مديراني که زمان 10 سال اول رياست‌جمهوري بابا و خاتمي بودند، سال‌هاي رشد خود را در شرايط ديگري گذرانده بودند و تجارب شرايط بعد از انقلاب هم سبب شد مديران لايقي شوند؛ البته شرايط در زمان جنگ متفات بود، چون شرايط خاصي داشت. احمدي‌نژاد به سراغ مديران جوان و بدون‌تدبير رفت؛ البته مدير جوان خوب است اما به شرطي که با تدبير و با‌سابقه باشد و بررسي عملکرد انتخاب شود.
ظاهرا براي انتصاب مديران جوان در دولت‌هاي آقاي احمدي‌نژاد تنها ارائه مدرک کافي بود و تجربه لحاظ نمي‌شد.
درس‌هاي دانشگاه کاربردي نيست و افرادي که مسئوليتي دارند و وارد دانشگاه مي‌شوند درس نمي‌خوانند؛ بلکه با التماس و خواهش از اساتيد نمره مي‌گيرند و مي‌روند که فاجعه است و نتيجه‌اش مديريت‌هاي نادرست و آسيب به کشور مي‌شود. اگر به تاريخ رجوع کنيد متوجه مي‌شويد قبل از انقلاب افراد سلسله‌مراتب لازم را گذرانده‌اند، درس خوانده و دکتر شده‌اند و بعد سمت مي‌گرفته‌اند و سپس نماينده مجلس و وزير مي‌شدند. اما پس از آن شرايط برعکس شد؛ يعني افراد ابتدا سمت مي‌گرفتند و پس از آن درس مي‌خوانند و تحصيل مي‌کنند. به عنوان نمونه من وزير، مدير و رئيس هستم که وقتي به دانشگاه مي‌روم فرصتي براي تحصيل ندارم و التماس مي‌کنم که به من نمره دهيد. خودم در دانشگاه دانشجو، استاد، مدير‌گروه و معاون آموزشي و... بودم و صحنه‌هاي زيادي ديدم که اينطور مدرک گرفتند. برخي مديران مدرک دکتر و فوق‌دکتر دارند؛ اما سواد لازم و کارآيي مورد نياز براي مديريت را ندارند که سبب فشل شدن بخش مديريتي کشور مي‌شود.
انتقادتان به مديران شامل دولت اقاي روحاني هم هست؟
نقد من به آقاي روحاني اين است، سمت‌ها را به برخي افرادي مي‌سپارد که واقعا مدير نيستند و ويژگي‌هاي مدير شايسته را ندارند، که بي‌توجهي به شايسته‌سالاري و چرخش نخبگان است. مشکل ديگر چرخيدن دور خودمان است؛ يعني افراد ثابتي هستند که فقط صندلي مديريتي را تغيير مي‌دهند و هميشه هستند که به همين دليل چرخه مديريت بسيار محدود شده و افت کرده است. يکي از ويژگي‌هاي توسعه‌يافتگي چرخش نخبگان است؛ يعني وقتي من يک دوره مدير شدم پس از آن بايد مشاور شوم و نبايد از اول تا آخر عمر وزير باشم و فلان پست را داشته باشم.
از اين بحث‌ها عبور کنيم. خاطرم هست در زمان حيات آيت‌ا... هر هفته دور هم جمع مي‌شديد و ناهار کنار هم بوديد. هنوز هم اين دورهمي‌ها ادامه دارد؟
گاهي هست اما نه مانند قبل. کرونا باعث شد زياد دور هم جمع نشويم. تعداد ما زياد است پنج تا بچه و عروس‌ها و دامادها و نوه‌ها هستند و تعداد کمي نيستيم. کرونا باعث شد رعايت کنيم و دورهمي نداشته باشيم. قبل از کرونا تا حدودي اين دورهمي‌ها بود؛ البته نه مثل قبل.
حاج خانم (عفت مرعشي) چه مي‌کنند؟
فعاليت‌هاي مامان به‌خاطر کرونا محدود شده، مثلا وقتي به ملاقات مهدي مي‌رويم، ايشان حضور ندارد، چون حضور ايشان در فضاي عمومي و شلوغ براي سلامتي‌اش خطر دارد. خود ما در کنار مامان هستيم و يک خانمي هم به‌طور دائم مراقب مامان هستند.
هجمه‌ها به شما پس از رحلت آيت‌ا... هاشمي کم شده است. دليلش چيست؟
معتقدم فوت بابا آدم‌ها را به تعمق وا‌داشت و احساس کردند بابا مظلوم رفت. به اين نتيجه رسيدند که دوران خودش هم خيلي مظلوم واقع شد و به شکل واضحي محبت‌ها به بابا زياد شده است که همين موضوع سبب کاهش هجمه‌ها و شايعات شده است. بسياري مي‌گويند کاش آقاي هاشمي بود تا وضعيت اقتصادي کشور چنين نمي‌شد.
منظورم هجمه به شخص شما بود و کاهش آن پس از درگذشت آيت‌ا... .
درست است. حمله به ما به‌خاطر بابا را قبول دارم و بابا هم خودش اين حرف را مي‌زد. ما عددي نبوديم که ما را بزنند. هدف حملات، بابا بود. بعد از رفتن بابا مشخص شد خيلي چيزها دروغ بوده است. آن همه شايعه که درباره بابا و خانواده او ساخته شد، املاک و ... ثروت و دزدي و اختلاس‌ها زياد بود، به‌ويژه در سال 84 وحشتناک بود. الان با بسياري از افراد به سبب فساد اقتصادي و اختلاس و مشکلات اقتصادي برخورد مي‌شود. چرا با ما برخورد نمي‌شود. مطمئنا اگر خلافي داشتيم به سراغ ما مي‌آمدند. همه به اين نتيجه رسيدند که شايعات دروغ بوده و جو را آرام کردند.
ميزان داراي شما چقدر است؟
ما در سطح بالايي نيستم و سطح خودمان را معمولي و خوب مي‌دانم. از کار که اخراجم کردند و حقوق هم وجود ندارد. باغ‌هاي پسته بابا يا مامان درحد خيلي معمولي است. آنقدر پسته‌داران بزرگ در رفسنجان هستند که زمين‌هاي مامان و بابا ديده نمي‌شود.
يک شايعه هم اين بود که ارث بزرگي پس از رحلت آيت‌ا... به فرزندان رسيده است.
واقعا اينطور نيست. اين هم دروغي مثل همه دروغ‌ها و شايعاتي است که گفتند و نادرست بودن آن ثابت شد.
چند وقتي است که مي‌گويند آيت‌ا... هاشمي موافق مذاکره با آمريکا بود. در زمان حيات صحبتي درباره اين موضوع داشتند؟
تا جايي که از صحبت‌هاي بابا برداشت کردم، مخالف مذاکره يا رابطه با آمريکا نبود. زماني که امام در قيد حيات بودند بابا خواسته بود دو موضوع در زمان ايشان حل شود، چون پس از آن حل نخواهد شد؛ يکي مشخص شدن وضعيت رابطه با آمريکا و ديگري پايان جنگ بود که امام وارد موضوع آمريکا نشد، اما جنگ را تمام کرد.
تصور مي‌کنيد با رياست‌جمهوري بايدن در آمريکا مشکلات ايران حل خواهد شد؟
من منشأ بيشتر مشکلات را سياست انحصار‌طلبانه و انقباضي مخالف با منافع ملي و سوء مديريتي مي‌دانم.
يعني حضور بايدن به‌جاي ترامپ تاثيري ندارد؟
برجام به سمت خوبي پيش مي‌رفت و اگر اجرا مي‌شد شرايط مطلوبي داشتيم اما اشتباه است اگر تصور شود با مستقر شدن بايدن همه مشکلات حل مي‌شود. تا حدودي گشايش در مسائل اقتصادي ايجاد مي‌شود اما آن هم نيازمند مديريت است. در خاطرم هست در زمان امضاي برجام گزارش‌هايي از وزارت بازرگاني مبني بر اينکه به چه اندازه هيات‌هاي خارجي به ايران مي‌آيند و مي‌روند منتشر شد. آنها با شوق براي سرمايه‌گذاري و تعامل مي‌آيند و‌لي نااميد مي‌روند، چون متوجه مي‌شوند برنامه‌اي دقيق در اين زمينه وجود ندارد که بتوانند از برجام بهره‌برداري کنند. بنابراين سوءمديريت مشکل حاد در کشور است. حالا اينکه فکر کنيم با بايدن مشکلات حل مي‌شود را قبول ندارم. سيستم بين‌المللي بانکي به‌خاطر اف‌اي‌تي‌اف بسته است. خيلي از مسائل بايد حل شود که گشايش واقعي رخ دهد.
البته رئيس‌جمهور بعدي ايران هم مهم است که تا چه اندازه اهل تعامل باشد.
رئيس‌جمهور بعدي اگر اصولگرا باشد خيلي کارها مي‌کنند. مثلا آقاي ترقي گفته بود اصولگرايان بايد با آمريکا مذاکره کنند. پس مذاکره با آمريکا في‌النفسه بد نيست؛ بلکه مهم براي آنها اين است که چه دولت و شخصي اين مذاکره را انجام دهد و به اسمش تمام شود. آنها بيشتر به‌دنبال مصالح خودشان هستند. اگر دولت اصولگرا با يک مدير واقعي بيايد که به مسائل بين‌المللي و داخلي آگاهي داشته باشد به حل مشکلات کمک مي‌کند.
