خشکسالی چگونه بر کاهش تولید برق اثر می‌گذارد؟

مهدی زارع در روزنامه شرق نوشت: در سال کمبود شدید بارش و در این روزها که مردم در اوج گرما و هجوم موج پنجم کرونا، با بی‌برقی هم دست‌وپنجه نرم می‌کنند، خشک‌سالی چه بلایی بر سر ما می‌آورد؟ مدیرعامل سد و نیروگاه کرخه روز شنبه 19 تیرماه گفت که با توجه به وضعیت خشک‌سالی، اولویت اول در سد کرخه، تأمین آب شرب و سپس تأمین برق است. تراز فعلی سد کرخه ۱۹۶ متر از سطح آب‌های آزاد و حجم آب موجود در مخزن سد دو میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب است.
تنها ۴۴ درصد از مخزن سد کرخه پر است و حدود ۵۶ درصد یعنی حدود سه میلیارد مترمکعب از مخزن این سد، خالی است. سال گذشته تراز سد کرخه، ۲۱۴ متر از سطح آب‌های آزاد بود. در آن زمان، حدود چهار‌میلیارد و ۳۷۶ میلیون مترمکعب آب نیز در سد دز وجود داشت که حدود دو‌برابر وضعیت فعلی بود. اکنون در سد کرخه سطح آب مخزن حدود ۱۸ متر از تراز نرمال سد، پایین‌تر است. از ابتدای سال آبی 1399-1400 تاکنون حدود دو‌میلیارد و ۴۶۶ میلیون مترمکعب آورد آب در سد کرخه بوده، درحالی‌که در سال آبی پیش‌از‌آن، آورد آب سد کرخه حدود شش میلیارد مترمکعب بوده است.
مدیرعامل سد و نیروگاه دز نیز در همان روز گفته که در‌حال‌حاضر حدود ۲۱ متر از تراز اوج مخزن، معادل یک‌میلیارد و ۲۰۰ مترمکعب از سد دز، باوجود همه صرفه‌جویی‌های انجام‌شده، خالی است.
سد دز در یک سال آبی باید حدود هفت تا هشت میلیارد مترمکعب آورد آب داشته باشد. در سال ۹۸ که با سیلاب همراه بود، آورد سد دز به حدود ۱۶ میلیارد مترمکعب رسید، درحالی‌که امسال تا پایان سال آبی، حداکثر آورد سد دز حدود ۳.۵ تا چهار‌میلیارد مترمکعب پیش‌بینی شده که کمتر از نصف نرمال است. در‌حال‌حاضر حدود ۲۱ متر، معادل یک‌میلیارد و ۲۰۰ مترمکعب از سد دز باوجود همه صرفه‌جویی‌های انجام‌شده، خالی است. آمار این دو سد بزرگ ایران به‌خوبی نشان از وضع خشک‌سالی شدید در سال جاری دارد. بارندگی در سال آبی جاری در کشور از اول مهر تا 17 تیر سال آبی 1399-1400 به 145 میلی‌متر رسید. این مقدار بارندگی نسبت به میانگین دوره‌های مشابه درازمدت 50 ساله که 230 میلی‌متر است، 37 درصد کاهش و نسبت به دوره مشابه سال آبی گذشته (1399-1400) که 303 میلی‌متر بوده، 52 درصد کاهش نشان می‌دهد. از راه‌های مدیریت منابع آب یکی نیز سدسازی است. تعداد سدهای بزرگ در ایران در سال 1400 به 156 سد بزرگ می‌رسد.
امور آب و اداره امور آب و فاضلاب شهری، هر دو زیرمجموعه وزارت نیرو و مسئول منابع آب هستند. کل پتانسیل منابع آب 130 کیلومترمکعب و متوسط آبی که در مخزن سدها سالانه ذخیره می‌شود، حدود 52 میلیارد مترمکعب است. میانگین بارندگی سالانه کشور حدود 250 میلی‌متر است. تقریبا 99 درصد از جمعیت شهری و 82 درصد از جمعیت روستایی به آب آشامیدنی دسترسی دارند. وزارت نیرو مسئول اداره و برنامه‌ریزی بخش برق است. در ایران تا پایان سال 1396 ظرفیت نصب‌شده نیروگاهی معادل 81 گیگاوات بوده که ظرفیت سوخت فسیلی آن بالغ بر 65 گیگاوات (80 درصد از کل) است.
از این 65 گیگاوات، 38 درصد ظرفیت توربین گاز سیکل ترکیبی، 37 درصد نیروگاه گاز طبیعی معمولی، 24 درصد نیروگاه بخار (گاز طبیعی، مازوت) و کمتر از یک درصد گازوئیلی است. ظرفیت برق‌‌آبی (ذخیره‌سازی، رودخانه و ذخیره پمپاژ) در مجموع 13 گیگاوات یا 16 درصد است و نیروگاه هسته‌ای بوشهر با یک گیگاوات، حدود 1.2 درصد و حدود 0.8 درصد (700 مگاوات) تجدیدپذیر و حدود 1.4 گیگاوات تولید پراکنده (حدود دو درصد) است.

از این ظرفیت 44 درصد دولتی است و 65 درصد به بخش خصوصی و سایر نهادهای غیردولتی عمومی وابسته‌اند.
از کل تقاضای برق، خانوارها 34 درصد، صنعت 33 درصد، کشاورزی 15 درصد، بخش دولتی 9 درصد و مشاغل هفت درصد را شامل می‌شوند و در شرایط عادی حدود دو درصد نیز صادر می‌شود. ملاحظه می‌شود که با اختلال در ظرفیت تولید نیروگاه‌های برق‌آبی، یعنی حدود 16 درصد ظرفیت تولید برق در ایران، ما با مشکلات عدیده قطع برق مواجه شده‌ایم.
کمبود نسبی ظرفیت تولید انرژی که از سال‌ها قبل نیز می‌شد آن را پیش‌بینی کرد، مشکلات امروزه را ایجاد کرده است. توجه کنیم که هم برای مدیریت فوری شرایط موجود و هم پیش‌بینی وضع برای دهه آینده که جمعیت کشور به‌تدریج به 100 میلیون نفر نزدیک خواهد شد، از اکنون و در ابتدای دولت سیزدهم باید برنامه‌ریزی کرد.