پیشنهاد سید محمد علی گلابزاده درباره ساختمان فرمانداری کرمان

سید محمدعلی گلابزاده در روزنامه کرمان امروز نوشت: سرانجام پس از چند دهه تلاش حاکمانی که سنگ بنای ساختمان جدید استانداری را گذاشتند و هر از چندگاه یکبار با نگاهی به قدّ رعنایِ این مرکزِ سیاسی، پایان کار سریع‌تر آن را آرزو کردند و بی‌نصیب ماندند، گویا تقدیر چنین بود که این بنای شایسته و در خور تقدیر -که نقشی از آینده‌نگری نیز در آن مشاهده می‌شودـ در زمان یک استاندار بومی، به بهره‌برداری برسد و «فداکار»ی از خطّه طلای سبز، اولین بساط سبز خدمتگزاری را در این مکان بگسترد و نام خود را در این عرصه به «گینس» بسپارد! کما اینکه در سال 1353 یعنی 50 سال پیش به نام «محمد طباطبائی» به عنوان نخستین استانداری که در بنای قبلی شروع به کار کرد، و نیز «اسدالله نصراصفهانی» آخرین استانداری که در محل حکومتی سابق (فرمانداری کنونی) بود، در دفتر تاریخ ثبت و ضبط شده است. تمرکز تمامی واحدهای مربوط به استانداری، از معاونت و فرمانداری و...  آسان سازی کار ارباب رجوع و جلوگیری از اتلاف وقت آنها، بی‌گمان از نکته‌های بسیار مهمی است که موجب خوشحالی همشهریان گردیده است. همچنین مجموعه اخیر تا بیش از پنجاه سال آینده جوابگوی نیازهای مرکز خدمات حکومتی است، البته به شرط اینکه مثل برخی دولت‌های گذشته، ناگهان یک شبه صدها نفر به مجموعه دولت افزوده نشوند. همینجا در پرانتز عرض کنم که بعد از این اقدام یکی از استانداران به من گفت، ای کاش برخی از این نیروهای مازاد، حقوق خود را می‌گرفتند و در خانه استراحت می‌کردند، زیرا وجودشان موجب از کار باز ماندن دیگران نیز شده است!

باری، ضمن اظهار خوشحالی از اتمام روند ساخت این بنا، ظاهراً قرار است در مورد دو اثر، یعنی ساختمان فرمانداری کنونی و نیز خانه شهر اتفاقاتی بیفتد و جا به جائی‌هائی صورت گیرد که اینجانب به عنوان خدمتگزار فرهنگی، نه مجاز به اظهار نظر هستم و نه بنا دارم برای نهاد یا ارگانی اخذ تصمیم کنم، اما در قالب طلبه‌ای که پنجاه سال است در پهنه تاریخ و فرهنگ این کهن دیار تلمّذ کرده و مختصر اندوخته‌ای دارم، توصیه می‌کنم که از این بنا به عنوان گنجینه ارزش‌های تاریخی به خوبی پاسداری گردد.

ساختمان کنونی فرمانداری کرمان که 105 سال پیش با ظرائف و معماری سنّتی خاصی ساخته شده، دارای ویژگی‌هائی است که لزوم حفظ و نگهداری آن را صد چندان می‌کند. نخست اینکه اولین سیاست‌خانه عصر پهلوی در کرمان است که به سال 1297 شمسی (1336 هـ .ق) به وسیله «حشمت الدوله والاتبار» حاکم دست نشانده پهلوی اول احداث و سردرِ زیبایِ آن را «سردار اسعد بختیاری» حاکم کرمان در سال 1340 هـ ق احداث کرد. این بنای تاریخی ده‌ها و صدها خاطره تلخ و شیرین از سردار اسعد بختیاری، سردار معظم بختیاری، نوری، دادور، محمود جم، میکده، مفاخر السلطنه، خواجوئی، اسفندیاری، تدین، مصطفی خان کاظمی، سردار فاخر حکمت، صمصام، بنی آدم، اقبال، فتح‌اله معتمدی، درخشش و... حاکمان و استانداران قبل از انقلاب دارد.

از جمله خاطراتی که به تاریخ سپرده شده، ماجرای فلک شدن آیت‌اله کرمانی، حاج میرزا محمد رضا احمدی به دست ظفرالسلطنه حاکم ناستوده کرمان بود که با این اقدام ناشیانه جرقه مشروطیت زده شد و با تلاش‌های مجدالاسلام کرمانی و همراهی‌های آیت‌اله بهبهانی و آیت‌اله طباطبائی، سرانجام مظفرالدین شاه مجبور به امضاء فرمان مشروطیت شد (14 مرداد 1285 خورشیدی) و به همین دلیل پیشنهاد می‌شود که این بنا به عنوان «خانه مشروطه» نامگذاری گردد، کما اینکه سالها پیش، مردم تبریز یکی از بناهای تاریخی و مرتبط با رویداد مشروطه در غرب بازار تبریز را به نام خانه مشروطیت نامگذاری کرده و قریب پنجاه سال پیش آن را به ثبت تاریخی رسانده‌اند و حال آنکه نقش پررنگ مردم کرمان در شکل‌گیری مشروطیت نادیده گرفته شده که نشان از اهمال و بی‌توجهی مسئولان و سردمداران گذشته است. به سخنی دیگر اگر همت ناظم الاسلام کرمانی مؤلف کتاب « تاریخ بیداری ایرانیان» نبود، شاید اثری از این رویداد بر جای نمی‌ماند.

خاطره دیگری که به سال 1338 باز می‌گردد، ماجرای طرح قتل «عبدالوهاب اقبال»، استاندار کرمان، در همین محل است که شخصاً در 13 سالگی و دوران تحصیل، آن را به یاد دارم، در آن زمان فردی با پوشیدن شلوارک و استفاده از کوله پشتی که در آن تبری گذاشته و تغییر چهره داده بود و به زبان انگلیسی صحبت می‌کرد، به دفتر استاندار مراجعه کرده و به عنوان یک توریست تقاضای ملاقات می‌کند، اما همین که مقابل میز اقبال می‌رسد، تبر را از کوله پشتی بیرون آورده و به قصد کشتن حاکم به سوی او روانه و اقبال را مجروح می‌کند البته اقبالِ بلند بود که فریادهای او بگوش رئیس دفترش می‌رسد و او را نجات می‌دهد.

برای نوشتن سایر خاطرات « این سخن بگذار تا وقت دگر» این نکته را نیز یادآور شوم که اگر چه از تاریخ ساخت این بنا 105 سال می‌گذرد، اما پیش از این، بنای مذکور در مجموعه «باغ نظر» قرار داشت که توسط نظرعلی خان زند(1179 هـ ق) حاکم روزگار زندیه ساخته شد و ستاد مرکز آموزش 05 کرمان، مجموعه آموزش و پرورش کنونی و بنای نظامی جنب فرمانداری را شامل می‌شد. اگر از این منظر به مجموعه اخیر بنگریم، باغ یاد شده و فضاهای مربوطه بیش از 250 سال قدمت داشته و ارزش قابل توجهی دارد .(1)

این نکته را هم بگویم که جفاست اگر از دکتر فداکار استاندار بومی دیارمان، که با این درخواست نگارنده موافقت کردند و قول پیگیری دادند، سپاسگزاری نکنم.

1 - برای اطلاع بیشتر به سفرنامه نیکولای خانیکوف 1395، ص 405 مراجعه فرمائید.