کوتاه و بلند شدن شب‌های سال یکی از اتفاقاتی است که انسان هر روز با آن مواجه می شود و اهميت مهمي در زندگي روزمره مردم داشته و دارد.
ایرانی‌ها از قدیم تسلطی خاص به علم نجوم داشته‌اند که شب یلدا برایشان شبی خاص و ویژه بوده است. اما طولانی‌ترین شب امسال دقیقا چقدر خواهد بود که ایرانی‌ها آن برای لحظاتی بیشتر در کنار هم بودن جشن می‌گیرند؟
کوتاه و بلند شدن شب‌های سال یکی از اتفاقاتی است که انسان هر روز با آن مواجه می شود و اهميت مهمي در زندگي روزمره مردم داشته و دارد. همين مسئله سبب شده نحوه زندگی در کشورهایی که طول شب و روز آنها تنها چندساعت است با کشورهایی که تقریباً طول و شب روز آنها با هم برابر است، تفاوت آشکاری داشته باشد. ايراني‌ها اما از بسيار قديم با احاطه به علم نجوم از اين تغيير مطلع بوده‌اند و شب يلدا را با سنت‌هاي ويژه اي در نظر گرفته‌اند. اين در حالي است كه شب يلدا گاهي فقط يك دقيقه يا حتي كمتر با شب‌هاي قبل و بعد خود تفاوت دارد. با پشت سر گذاشتن اول مهر که برابری شب و روز در کل کره زمین اتفاق می افتد، به مرور در نیمکره شمالی به طول شب ها اضافه و از طول روزها کاسته می شود و در نهايت در شب اول زمستان طولانی ترین شب سال یا همان یلدا اتفاق مي‌افتد.
شامگاه روز دوشنبه 30 آذر 1394، لحظه غروب خورشید ساعت 16:55 دقیقه و طلوع خورشید در بامداد سه شنبه اول دی ماه، ساعت 7:12 دقیقه خواهد بود که با این حساب طولانی ترین شب سال با مدت زمان 14 ساعت 17 دقیقه رقم می خورد.
روز سه شنبه ساعت 8:18 دقیقه خورشید به نقطه انقلاب زمستانی می رسد و در پایان طولانی ترین شب سال، روز اول دی ماه کوتاه ترین روز سال در نیمکره شمالی خواهد بود. شب یلدا یا شب چله از لحاظ نجومی اول زمستان و برابر با انقلاب زمستانی است. خورشید در حرکت سالیانه خود در اول زمستان در جنوبی ترین نقطه شرق طلوع کرده و در جنوبی ترین نقطه غرب غروب می کند و با کم شدن زاویه حرکتی خورشید در آسمان در این زمان ما شاهد بلندترین شب سال و کوتاه ترین روز سال هستیم چرا که مدار حرکت زمین با دایره البروج 23/5 درجه اختلاف دارد و در نقطه انقلاب زمستانی زمین به پایین ترین حد خود و بیشترین اختلاف با مدار دایره البروج می رسد که23/5 - درجه است. ولی از انقلاب زمستانی و یا شب چله به بعد خورشید از جنوبی ترین نقطه شرق و غرب فاصله گرفته و کم کم به نقطه شرق و غرب نزدیک شده تا به اعتدال بهاری برسد.
ایرانیان باستان به این تقسیمات زمان و تفاوت طول شبانه روز و به صورت طبیعی زوایای بین مدارات اشراف کامل داشته‌اند و آن را در محاسبات خود لحاظ می کردند. فراموش نکنید که یلدا واژه ای سریانی به معنای تولد است که به زایش مهر تابان پس از شبی طولانی اشاره دارد.
