شرط شرکت نکردن درآزمون اجتهاد؛ در گفت‌وگو با سخنگوی شورای نگهبان
این روزها شرایط مختلفی برای احراز صلاحیت نامزدها مطرح می‌شود، شرایطی که از آن به عنوان خط قرمز نظام یاد می‌شود.
براساس قانون انتخابات خبرگان، کسانی که رهبر معظم انقلاب اجتهاد آنها را تأیید کرده باشند، دیگر نیاز به بررسی شرط علمی ندارند. فقهای شورای نگهبان هم کسانی هستند که اجتهادشان را رهبری تأیید کرده‌است.
801 نفر برای انتخابات مجلس خبرگان ثبتنام کرده‌اند. کسانی که قرار است صلاحیت‌شان توسط 12نفر عضو شورای نگهبان که خود طبق قانون منصوب رهبری هستند، تأیید شود. این روزها شرایط مختلفی برای احراز صلاحیت نامزدها مطرح می‌شود، شرایطی که از آن به عنوان خط قرمز نظام یاد می‌شود. «مرزبندی با اتفاقات سال 88» چیزی است که قبل از انتخابات یازدهمین دوره ریاست‌جمهوری هم مطرح بود. سؤالی که به ذهن متبادر می‌شود این است که نامزدها چطور باید مرز خود با «فتنه» را تعیین و رعایت کنند؟ ضمن اینکه تا قبل از سال 88 چه چیزی به عنوان خط قرمز برای تأیید یا رد صلاحیت ملاک عمل بوده است؟ «نجات‌الله ابراهیمیان» یکی از شش حقوقدان و در‌عین‌حال سخنگوی شورای نگهبان، در پاسخ به این سؤال که مرز فتنه کجاست و پیش از فتنه چه مسائلی مطرح بوده، به «وقایع اتفاقیه» می‌گوید: «رفتارهای خلاف قانون و خلاف امنیت کشور به عنوان خط قرمز برای نامزدها مطرح بود. رفتارهایی مثل نادیده‌گرفتن مراجع قانونی، ایجاد آشوب‌های خیابانی و انجام کارهایی که خلاف امنیت کشور و اکنون نیز فتنه ملاک و خط قرمز نظام است».
بنابر این گزارش، اگر به نام چهره‌های شاخص ثبت‌نام‌کننده در انتخابات خبرگان نگاهی بیندازیم به شش اسم برمی‌خوریم که جزء همان 12 نفر اعضای شورای نگهبان هستند؛ «آیتالله احمد جنتی»، «آیتالله محمد مؤمن»، «آیتالله محمد یزدی»، «آیتالله سید‌محمود هاشمی شاهرودی»، «آیتالله سیدمحمدرضا مدرسی‌یزدی» و «دکتر محسن اسماعیلی»، سؤال این است که چه کسی بر صلاحیت این شش نفر نظارت می‌کند؟ آن‌هم در‌صورتی‌که پنج نفر از این شش نفر جزء فقهای این شورا و عالی‌ترین منصب را دارا هستند و نظرشان فصل‌الخطاب برای تعیین سرنوشت نامزدها است. ابراهیمیان در پاسخ به این سؤال هم می‌گوید: «آن شروط اصلی که شروط علمی هستند، قبلا برای این افراد احراز و فقاهتشان به‌وسیله رهبری تأیید شده است».
به گفته ابراهیمیان «این روال برای کسانی که سابقا صلاحیت‌شان در اجتهاد تأیید شده است نیز اجرا می‌شود». آن‌طور که از سخنان سخنگوی شورای نگهبان استنباط می‌شود، به نظر می‌رسد نباید نگرانی چندانی برای احراز علمی صلاحیت افرادی چون هاشمی رفسنجانی و سیدحسن خمینی وجود داشته باشد، کسانی که پیش‌تر اجتهادشان تأیید شده‌است. نجات‌الله ابراهیمیان در گفت‌وگو با «وقایع اتفاقیه» پاسخ پرسش‌هایی درباره تأیید صلاحیت نامزدهای انتخابات را داده است.
جناب آقای ابراهیمیان، پنج نفر از فقها و یک نفر از حقوقدانان شورای نگهبان جزء ثبت‌نام‌کنندگان انتخابات خبرگان رهبری هستند. این شش نفر جزء 12 عضو شورای نگهبان هستند که قرار است صلاحیت همه نامزدها را بررسی کنند. سؤال این است که بررسی صلاحیت این افراد توسط چه کسانی صورت می‌گیرد؟ خودشان برای صلاحیت خودشان تصمیم می‌گیرند؟
برای این افراد داستان کمی فرق می‌کند. آن شروط اصلی که شروط علمی هستند، قبلا برای این افراد احراز و فقاهتشان به‌وسیله رهبری تأیید شده است. بنابراین قبلا به عنوان فقیه انتخاب شده‌اند و یعنی شرط علمی که اصل کار محسوب می‌شود، احراز کرده‌اند؛ ولی در مجموع شورای نگهبان با 12 نفر اعضایش، در همه امور مربوط به خبرگان نظارت استصوابی دارد.
این نظارت استصوابی درباره خودشان چطور اجرا می‌شود؟
هرکدام از افراد که نوبت بررسی صلاحیت‌شان برسد، از آن 12 نفر در زمان نظارت، جدا می‌شود و بقیه بر صلاحیت او نظارت می‌کنند. از این حیث هم قانون اعلام کرده است که خود افراد نمی‌توانند بر صلاحیت خود نظارت داشته باشند.
گویا قرار است امتحانات کتبی از نامزدها گرفته شود و همین‌طور با آنها مصاحبه شود. درست است؟
بله، ولی هنوز زمانش مشخص نیست. برنامه زمانی و جزئیات این آزمون ان‌شاءالله تا اواسط هفته جاری اعلام خواهد شد.
قرار است سؤالات این امتحان، توسط این 12 نفر طرح شود؟
بله، ارزیابی علمی توسط این 12 نفر صورت می‌گیرد و طراحی سؤالات هم زیر نظر فقهای شورای نگهبان طرح خواهد شد.
مسئله این است که وقتی این سؤالات توسط این افراد طرح می‌شود، فکر می‌کنید درست باشد که خودشان هم جواب این سؤالات را بدهند؟
خودشان که دیگر قرار نیست امتحان بدهند، چون این 12 نفر به عنوان مجتهد، عضو شورای نگهبان شده‌اند و اصلا قرار نیست آن سؤالات را جواب دهند؛ ضمن اینکه این امتحان، آزمون اجتهاد است.
مگر قرار نیست همه در برابر قانون یکسان باشند و صلاحیت آنها از نو احراز شود؟
براساس قانون انتخابات خبرگان، کسانی که رهبر معظم انقلاب اجتهاد آنها را تأیید کرده باشند، دیگر نیاز به بررسی شرط علمی ندارند. فقهای شورای نگهبان هم کسانی هستند که اجتهادشان را رهبری تأیید کرده‌است. آن‌هم از طریق انتخابشان به عنوان فقیه شورای نگهبان و این یعنی صلاحیت و فقاهت این چند نفر تأیید شده است و دیگر نیاز به گذراندن آزمون ندارند.
تأیید صلاحیت آقایان هاشمی رفسنجانی و سیدحسن خمینی و یا آیات دیگر که فقیه و مجتهد بودنشان قبلا تأیید شده‌است، هم بر همین منوال است؟
آنهایی که سابقا صلاحیت‌شان درباره اجتهاد تأیید شده است، اصل بر این است که شرایط‌شان باقی است.
پس یعنی آنها دیگر آزمون اجتهاد نمی‌دهند؟
علی‌القاعده آنهایی که قبلا فقاهتشان تأیید شده است، دیگر در امتحان ارزیابی علمی شرکت نمی‌کنند.
گفتید فقاهت آن پنج فقیه شورای نگهبان قبلا احراز شده است، اما اگر در این سال‌ها بر اثر کهولت سن یا بیماری، خدای نکرده اتفاقی برای شرایط علمی‌شان افتاده باشد و از شرایط مطلوب اندکی فاصله گرفته باشند، آن‌وقت قضیه چه می‌شود؟
اگر بیماری عارض شده باشد، مشکلات باعث می‌شود از عضویت در شورای نگهبان هم ساقط شوند. اگر کسی بر اثر بیماری دچار فراموشی شود، دیگر خود‌به‌خود در شورای نگهبان هم جایی نخواهد داشت.
پس یعنی این افراد باید پرونده پزشکی تشکیل دهند؟
نه، اصل بر این است که همه صلاحیت و اهلیت دارند، مگر اینکه کسی ادعا کند صلاحیت از بین رفته است.
دادستان کل کشور گفته‌اند، فتنه، خط قرمز است و نامزدها باید مرزبندی‌شان با فتنه را مشخص کنند. این خط قرمز بودن دقیقا یعنی چه؟ یعنی چطور این قضیه را بررسی می‌کنید؟
ملاک ما رفتار و گفتار داوطلبان انتخابات مجلس و خبرگان رهبری است که مصداق طرفداری از فتنه باشد. فتنه به‌عنوان خط قرمز نظام و رهبری مطرح شده است و در بررسی صلاحیت افرادی که برای هر دو انتخابات خبرگان و مجلس شورای اسلامی ثبتنام کرده‌اند، مدنظر قرار خواهد گرفت. رفتار و گفتار داوطلبان باید طوری باشد که مصداق مشارکت و همراهی با اقدامات خلاف قانون که در سال 88 اتفاق افتاد، نباشد و ما در‌این‌زمینه پرونده افراد را بررسی می‌کنیم.
تا قبل از سال 88 که بحث فتنه‌ای مطرح نبود، خط قرمز چه چیزی بود؟
تا قبل از آن، همان رفتارهای خلاف قانون و خلاف امنیت کشور به عنوان خط قرمز برای نامزدها مطرح می‌شد. رفتارهایی مثل نادیده‌گرفتن مراجع قانونی، ایجاد آشوب‌های خیابانی و انجام کارهایی که خلاف امنیت کشور باشد. همه اینها مطابق قانون رفتارهایی هستند که نشان از التزام به قانون ندارند.
چهره‌های مطرحی که در انتخابات ثبتنام کرده‌اند، اغلب کسانی هستند که در دامن انقلاب پرورش پیدا کرده و به نظام وفادار هستند؛ ولی وقتی به انتخابات نزدیک می‌شویم و بحث فتنه مطرح می‌شود، گاهی سوءظن‌ها به سمت این افراد نشانه می‌رود. با مطرح‌شدن اینکه فتنه خط قرمز است، در واقع انتظار می‌رود این افراد خودشان را از انتخابات کنار بکشند؟
طبق قانون هرکسی اجازه دارد ثبتنام کند. بعد از ثبتنام هم مراجع قانونی، هیئت‌های اجرائی و نهاد ناظر وجود شرایط را در این افراد بررسی می‌کنند. هرکسی حق دارد ثبتنام کند و ما نمی‌توانیم بگوییم چه کسی ثبتنام کند و چه کسی نکند. اگر موانع درباره‌شان وجود داشت، از طرف نهادهای مسئول به آنها اعلام می‌شود. اگر اعتراض هم داشتند در مراکز نظارتی اعتراض می‌کنند.
ولی مثلا در انتخابات گذشته، یک‌سری افراد صرفا به همین خاطر کلمه، رد صلاحیت شدند.
این رد صلاحیت باید مستند باشد و با دلایل این کار انجام شود. مراجع قانونی هم به دلایل نگاه می‌کنند و بعد اظهار نظر می‌کنند. در واقع ملاک کار ما مستندات است.
