بدون ترديد، ساختار حاكميتي عربستان فاقد جنبه هاي مردم سالارانه است. اگر چه عربستان ادعا مي كند كه شيخ نمر را بر اساس قوانين داخلي و بر اساس احكام صادره قضايي اعدام كرده است؛ اما به نظر مي رسد لازم است نهادهاي حقوق بشري بين المللي درخواست تشكيل كميته حقيقت ياب براي اين مساله داشته باشند
نوذر شفیعی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس از راهکارهایی می‌گوید که ایران می‌تواند در قبال یارکشی سعودیها در پیش بگیرد.
زهرا خدایی: پادشاهی عربستان سعودی با چالش خطرناکی روبروست. این را بسیاری از کارشناسان بین المللی می‌گویند.
کنث پولاک، کارشناس موسسۀ بروکینکز در آخرین مقاله‌اش پیرامون چرایی اعدام شیخ نمر از سوی عربستان می‌نویسد: ملک سلمان خاورمیانه را خارج از کنترلش می بیند، تحولات خاورمیانه و تغییر در ساختار سیاسی کشورها سعودیها را گیج و بیش از همه نگران کرده، سیستم سیاسی بیمار خاندان سعودی که همواره مردمانی رام و سر به زیر طلب می‌کرده، امروز در حال روبرو شدن با مطالبات جدیدی است که ماهیت آنرا درک نمی‌کند، جنگ داخلی در سوریه، یمن، لیبی و عراق تمام نشده و سعودیها با تروریستهای رادیکالی همسایه شده اند که دور تا دورشان را گرفته و حتی بیم آن می رود که کشورهای آرام را هم ناآرام کنند. این تنها یکی از چالشهای عربستان است که سعودیها را پرخاشگر کرده؛ تقلای عربستان امروز برای مهار بحران داخلی و کنترل خطر در مرزهایش است؛ اما در قبال رفتارهای غیرقابل پیش بینی این بیمار سرکش چه باید کرد؟ آیا در قبال پرخاشگری باید مقابله به مثل کرد؟
خبرگزاری خبرآنلاین در گفتگو با دکتر نوذر شفیعی، سخنگوي كميسيون امنيت ملي و سياست خارجي مجلس، آخرین تحولات عربستان و همچنین چشم انداز رابطه تهران-ریاض را مورد بررسی قرار داده است، دکتر شفیعی می‌گوید: جمهوري اسلامي ايران تاكنون بر مبناي استراتژي خويشتن داری در مقابل عربستان رفتار كرده و در طول تاريخ با اعمال سياست صبر راهبردی توانسته نتايج مطلوبي كسب نمايد. مشروح گفتگوی ما با سخنگوی مجلس را در ادامه بخوانید:
با توجه به تحولات داخلی عربستان، اعدام شیخ نمر از چه زاویه ای قابل ارزیابی است؟
بدون ترديد، ساختار حاكميتي عربستان فاقد جنبه هاي مردم سالارانه است. اگر چه عربستان ادعا مي كند كه شيخ نمر را بر اساس قوانين داخلي و بر اساس احكام صادره قضايي اعدام كرده است؛ اما به نظر مي رسد لازم است نهادهاي حقوق بشري بين المللي درخواست تشكيل كميته حقيقت ياب براي اين مساله داشته باشند. ضمن اينكه قرائن و شواهد بسيار زيادي وجود دارد مبني بر اينكه اعدام شيخ نمر فاقد جنبه ها و رويه هاي حقوقي لازم بوده و بيش از همه بر پايه ملاحظات سياسي و امنيتي صورت گرفته است. به عنوان مثال، شيخ نمر از سال 2012 در زندان هاي سعودي به سر مي برده و حكومت عربستان يا حداقل بخشي از آن در شرايط زماني كنوني به نتيجه مي رسد كه وي را به شهادت برساند. اكنون بايد پرسيد كه شرايط زماني كنوني از چه ويژگيهايي برخوردار است كه بايد شيخ نمر را اعدام كرد؟ قطعا پاسخ آن را بايد در محيط داخلي و خارجي عربستان جستجو كرد. در حوزه داخلي، ارزيابي هاي جدي وجود دارد كه عربستان براي ايجاد ارعاب و وحشت در محيط داخلي و فرافكني چالش هاي دروني، شيخ نمر را به عنوان روحاني شيعه به شهادت رساند. اما در حوزه خارجي نيز سعي مي كند از اعدام شيخ نمر براي تشديد فرقه گرايي در منطقه استفاده كند.
یارکشی سعودیها در جریان قطع رابطه برخی کشورهای عربی با ایران را چگونه تحلیل می کنید؟
عربستان سعودي از ابتداي شكل گيري سياسي تاكنون روابط خارجي اش را به دلايل مختلف بيشتر در چارچوب رقابت با ايران تعريف كرده است. البته اين روابط در برخي مقاطع تاريخي به دليل تاثيرپذيري از همكاري مشترك با استراتژي غرب در شرايط دوستي و همكاري نيز قرار داشته كه عمدتا در دوران قبل از پيروزي انقلاب اسلامي بوده است. اما در دوران پس از پيروزي انقلاب اسلامي بر اساس اطلاعات موجود، به نظر مي رسد عربستان همواره مساله دو قطبي سازي ايران-عربستان را در جهان اسلام دنبال كرده و براي تحقق اين امر از موضوعات مذهبي و طايفه گرايي مانند شيعي - سني و ايراني - عربي بهره برداري نموده است.
در حال حاضر نيز به نظر مي رسد بر بستر همان مسايل و موضوعات كه چيزي جزء دامن زدن به فرقه گرايي در منطقه و جهان اسلام نيست، تلاش مي كند دو قطبي ايران- عربستان به وجود آورد وهدفش هم اعمال فشار سياسي و رواني به ايران است.
اما واقعيت آن است كه موقعيت ژئوپليتيك ايران هيچگاه در طول تاريخ از ناحيه اعراب تحت فشار يا انزوا قرار نگرفته است و علت آن اين است كه اين موقعيت داراي پل هاي راهبردي و ارتباطي بسيار گسترده تريست كه جزء مشخصه هاي لاينفك فلات تمدني -فرهنگي ايران محسوب مي شود. البته جمهوري اسلامي ايران به توسعه همكاري با كشورهاي عربي و اسلامي كه در همسايگي آن قرار دارند بسيار اهميت مي دهد و قطعا با توسعه روابط دو جانبه و چند جانبه بيشتر با اين كشورها پروژه عربستان را حتما خنثي خواهد كرد.
بسیاری از تحلیل گران بر این باورند که سعودیها بیش از همه از تحول در سیاست خارجی ایران و به یک معنا برجام نگرانند و در واقع همه تلاش آنها با همراهی اسراییل هدف گرفتن این قضیه است.
سياست خارجي جمهوري اسلامي ايران در شرايط كنوني در دو صحنه با موفقيت هاي جدي همراه بوده است:
نخست؛ موفقيت در تحقق سياست منطقه اي مطلوب به خصوص مقابله موثر با تروريسم كه اين مساله موجب شده است تا وجهه بين المللي ايران به عنوان عاملي ثبات بخش در منطقه بيش از هر زماني مورد اعتراف دوست و دشمن قرار گيرد. تاثير اين مساله تا حدي بوده است كه اخيرا در گفتگوهاي بين المللي در مورد سوريه به آراء و ديدگاه هاي ايران احترام گذاشته مي شود.
دوم؛ موفقيت در مذاكرات با 1+5 در مساله هسته اي كه به رغم تمام مشكلات و چالش هايي كه ايجاد شد، ايران اجازه ايجاد انحراف در اين گفتگوها و توافقات را نداد و اكنون در آستانه اجراي برجام قرار گرفته ايم.
از ديدگاه بنده هر دو موفقيت اكنون مورد كينه و نفرت دشمنان و رقباي منطقه اي ايران قرار گرفته است و تلاش مي شود اين موفقيت ها را از بين ببرند. بدون ترديد هماهنگي هاي اطلاعاتي عربستان با رژيم صهيونيستي براي رسيدن به اهداف مشترك حتما صورت گرفته است.
موج سعودی در یارکشی کشورها، و نا امن نشان دادن فضای سیاسی، امنیتی و بالطبع اقتصادی تا چه میزان می تواند موفق باشد؟
عربستان از بسياري جنبه ها فاقد توان لازم براي ايجاد موج هاي سياسي بزرگ در منطقه است. نمونه آن تلاش هاي ناموفقي است كه براي به راه انداختن ائتلاف عرب-سني در منطقه داشته است. علت اساسي در اين قضيه آن است كه سياست هاي منطقه اي عربستان در تضاد كامل با منافع ملت هاي منطقه است و بسياري از دولت هاي عربي نيز حتي از اين سياست عربستان ناراحت هستند.
نكته مهمي كه خوب است در اينجا به آن اشاره شود آن است كه اساس تحركات تهاجمي كنوني عربستان ناشي از نوعي انفعال است. اما ايران براي مقابله با هر سناريويي آماده است. ضمن اينكه بر ادامه مسير كنوني سياست خارجي و منطقه اي خود اصرار دارد و قطعا اجازه نخواهد داد آشوب طلبي هاي عربستان مانع از اجراي آن ها شود.
در قبال این موج چه می شود کرد؟
جمهوري اسلامي ايران تاكنون بر مبناي استراتژي خويشتن داري در مقابل عربستان رفتار كرده است. مبناي اين استراتژي رعايت ملاحظات و منافع ملت هاي منطقه و مصالح جهان اسلام بوده است. از طرف ديگر، در طول تاريخ ايران با اعمال سياست صبر راهبردي توانسته است نتايج مطلوبي كسب نمايد. بدون ترديد آن چه امروزه در رفتار عربستان مشاهده مي شود، بيانگر نوعي توطئه و نيرنگ مي دهد كه هدف اصلي آن متشنج كردن سياست خارجي ايران است. با اين وجود، ايران در طول چند دهه سپري شده از حيات انقلاب اسلامي به خوبي آموخته است كه چگونه با به خدمت گرفتن سطوح مختلف ديپلماسي چالش ها را به فرصت تبديل كند.
به نظر مي رسد ايران بايد سياست هاي تهاجمي عربستان را به نحوي مديريت نمايد كه اين كشور مجبور به تغيير محاسبه شود؛ چرا كه محاسبات كنوني حاكمان عربستان براي منطقه بسيار نگران كننده است.
برخی ناظران احتمال جنگ میان دو کشور را مطرح کرده اند، این پیش بینی تا چه میزان عملی است؟
اخيرا وزير دفاع عربستان در پاسخ به اين سوال كه آيا احتمال جنگ با ايران را مي دهيد گفته است عربستان اجازه چنين اتفاقي را به هيچ وجه نخواهد داد. اين اظهارات محمد بن سلمان حاوي اين پيام است كه عربستان سقف شرايط كنوني را براي خود تشديد تنش هاي سياسي و رواني تعريف كرده است.
با ين وجود، برخي ناظران اين مساله را نفي نمي كنند كه ممكن است وضعيت موجود در روابط ايران و عربستان منجر به اتفاقات غير قابل پيش بيني شود. در واقع، ممكن است عربستان نيز در فضاي اجتناب ناپذيري قرار گيرد و چندان مختار نباشد. دقيقا به همين دليل است كه ايران عربستان را دعوت به گفتگو مي كند.
آینده را چگونه پیش بینی می کنید؟
سناريوهاي مختلفي مي توان براي آينده پيش بيني كرد. اما قطعا وضعيت آينده تابع ميزان تلاش ها و اقداماتي است كه در حال صورت مي گيرد. بررسي روندها بيانگر آن است كه احتمال رفتارهاي تنش زاي بيشتر از سوي عربستان وجود دارد. اما به ميزاني كه جمهوري اسلامي ايران بتواند از مولفه هاي قدرت بازدارنده استفاده نمايد، قطعا عربستان را مجبور به انعطاف يا عقب نشيني خواهد كرد.
