فولاد بردسیر و جهان فولاد سیرجان دارند تولید می‌کنند اما مجوز محیط زیست ندارند/ در حوزه‌ی سرمایه‌گذاری رشد قابل انتظاری نداشتیم/اطلاعی از تفاهم نامه ها ندارم

از لحاظ کمّی، بیش‌ترین بنگاه‌های تولیدی استان در حوزه‌ی صنایع غذایی و آشامیدنی با ۳۶۰ واحد فعالند. بعد از آن، کانی‌های غیرفلزی از جمله تیرچه، بلوک و سیمان و کاشی با ۳۴۰ واحد و در رتبه‌ی سوم صنایع شیمیایی لاستیک و پلاستیک با ۱۸۲ بنگاه قرار دارد.

همه‌ی این واحدها با مشکلاتی که عمده‌ی آن کمبود نقدینگی و فرسودگی ماشین‌آلات بوده، روبرو هستند.

باامین غفاری‌نژاد  معاون امور صنایع سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گفت‌وگو کردم تا تصویری از وضعیت صنعت استان و مهم‌ترین مسائل آن ارایه کند.

این گفت‌وگو را بخوانید:

 

من لفظ فاجعه را از ایشان نشنیدم. اما در پاسخ به شما باید بگویم که سرمایه‌گذاری در حوزه‌ی صنعت و معدن درازمدت است و برای ارزیابی وضعیت فعلی نباید به یک ماه یا یک سال قبل برگردیم؛ باید به پیش‌زمینه‌ها رجوع کنیم. سال ۸۴ و اواخر دولت هشتم، آقای دکتر نیلی که چهره‌ی شناخته‌ شده‌ای در کشور است، از سوی وزارت وقت مامور به تدوین استراتژی توسعه‌ی صنعت کشور شد. شما اکنون اگر صفحه‌ی اول این کتاب را ببینید، دکتر نیلی هشت محور موفقیت برای صنعت تعریف کرده؛ اولین مورد این است اگر می‌خواهید صنعتی موفق و پویا داشته باشید، مراودات ایران با کشورهای خارجی باید صحیح و سالم باشد.

در کرمان یک‌هزار و ۳۰۰ واحد صنعتی داریم، بخشی از مشکلات مربوط به سرمایه‌گذاری در این حوزه است اما ارتباطات ما با خارج از کشور در بخش فروش، برگشت پول، سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی و مشارکت‌ها عامل مهمی است.

بنابراین اگر الان وضع صنعت ما خوب است یا بد است یا مشکل‌ داریم، مربوط به یک دوره‌ی کوتاه‌مدت نبوده است. تحریم‌های نادرست سال‌های گذشته، صنعت استان و کشور را واقعا دچار لطمه کرد. توانایی خوبی در صنایع کشور و استان داریم اما زمین بازی ما با شرکت‌های خارجی مهیا نیست؛ در نتیجه صنعتگر ما نمی‌تواند در یک رقابت درست محصول خود را به بازار عرضه کند، نمی‌تواند تامین مالی کند. مشکل بزرگ اکثر واحدهای ما تامین نقدینگی است.

سال گذشته ما بیش از هزار واحد صنعتی در استان را مورد بررسی قرار دادیم، ۷۸ درصد این واحدها گفتند که بزرگ‌ترین چالش آنها، کمبود سرمایه در گردش است؛ این فاجعه است! یعنی شما نیروی انسانی و زمین و ماشین‌آلات را داری، آموزش هم دادی، بازار هم داری اما پول برای تولید نداری! این واقعا فاجعه است. تامین نقدینگی گریبان واحدها را گرفته است.

سال گذشته ما در سازمان یک کار اساسی انجام دادیم و آن این‌که تعدادی از بنگاه‌ها که در ۱۰ سال گذشته تولید می‌کردند اما به دلایل مختلف مثل نبود بازار، نبود سرمایه در گردش، بهره‌وری پایین، فرسودگی ماشین‌آلات و … تعطیل شده بودند را شناسایی و عارضه‌یابی کردیم. 

در جریان این اقدام از یک‌هزار و ۵۶۰ واحد صنعتی در استان، نزدیک به ۳۳۰ واحد که از ما پروانه داشتند و تعطیل بودند را شناسایی کردیم. در اولین گام، برای شفاف‌سازی وضع موجود مکاتبه با این واحدها انجام داده و علت تعطیلی را پیگیر شدیم و در نهایت به این نتیجه رسیدیم که این ۳۳۰ واحد، امکان برگشت به چرخه‌ی تولید را ندارند. 

این نتیجه‌ی رویکرد ۱۰ سال گذشته‌ی استان در زمینه‌ی صنعت بوده است! در مورد این واحدها، تصمیم به این شد که پروانه‌‌ی آنها را به حالت تعلیق در بیاوریم. در حال حاضر یک‌هزار و ۳۰۰ پروانه بهره‌برداری اما در سطح استان داریم که همگی در حال تولید هستند.

بخشی از این واحدها، با ظرفیت بالای ۷۵ درصد کار می‌کنند که تعدادشان خیلی زیاد نیست و حدود ۵۰ واحد در شمال استان در این گروه قرار دارند. تعدادی از واحدها هم فعال هستند؛ یعنی ظرفیت تولید کمتر از ۷۵ درصد داشته و به نوعی دارند با خوب و بد بازار می‌سازند و به تولید خود ادامه می‌دهند. 

اگر اشتباه نکنم این واحدها، حدود ۷۰۰ بنگاه را شامل می‌شوند. تعدادی هم واحدهای نیمه‌فعال هستند که متاسفانه زیر ظرفیت اقتصادی کار می‌‌کنند و مشکلات متعددی دارند؛ با تامین اجتماعی مشکل دارند یا بدهی معوق به سیستم بانکی دارند، اگر به این واحدهای نیمه‌فعال کمک نکنیم، تعطیل می‌شوند.

در اولین گام، مکاتباتی با مدیران این واحدها داشتیم و مشکلات آنها شناسایی شد. برای رفع این مشکلات، طی سال گذشته با کمک استانداری و حمایت شخص آقای استاندار به‌طور مشخص ۵۹ جلسه‌ی کمیته رفع موانع تولید برگزار و در جریان این جلسات، مشکلات واحدهای تولیدی را بررسی کردیم. طی این جلسات،۳۵۰ مصوبه از کمیته رفع موانع تولید گرفتیم که ۱۰۰ مصوبه‌ی آن اجرایی و مشکل واحد تولیدی حل شده است. ۱۹۰ مصوبه هنوز در دست اجراست و به نتیجه نرسیده و در مورد بقیه‌ی مصوبات، هنوز اقدامی نشده است. 

گام دوم، اجرای دستورالعملی است که از ستاد اقتصاد مقاومتی اعلام شده؛ جلساتی را با مشارکت استانداری، شرکت شهرک‌های صنعتی، مدیریت بانک‌های استان و اتاق بازرگانی در خصوص اعطای تسهیلات در گردش می‌گذاریم؛ حتما اطلاع دارید که اردیبهشت‌ماه دولت مصوبه‌ای را ابلاغ کرد که تمام واحدهای دارای پروانه می‌توانند از تسهیلات استفاده کنند با این رویکرد که معوقات و چک برگشتی آنها لحاظ نشود. یعنی واحدهای نیمه فعال اگر بازار داشته باشند و برنامه‌ی فروش خود را بدهند، حتی اگر بدهی معوق و چک برگشتی هم داشته باشند، می‌توانند از این تسهیلات استفاده کنند.

تا هفته‌ی گذشته(هفته اول تیرماه) ، ۱۱۰ بنگاه را کارشناسی کامل کرده و پرونده‌ی آنها را به کمیته‌ی بررسی تسهیلات فرستادیم. ۱۵۴ میلیارد تومان میزان تسهیلاتی بود که کمیته مصوب و به سیستم بانکی ارایه کرده است. البته همین امروز صبح (پنج‌شنبه) هم، جلسه‌ای برای بررسی پرونده‌های دیگری داشتیم که باید آمار آن به عدد هفته‌ی قبل اضافه بشود.

حداقل ۴۱۵ میلیارد تومان برای ما در نظر گرفتند؛ البته در مکاتبات بعدی اعلام شد اگر طرح‌هایی باشند که دارای  توجیه بوده و بازار دارند، می‌توانیم این عدد را افزایش هم بدهیم.

در این‌باره ما سال گذشته دو مطالعه انجام دادیم؛ یکی این‌که واحدهایی که ماشین‌آلات آنها فرسوده بوده و نیاز به تسهیلات برای بازسازی و نوسازی داشتند را شناسایی کردیم؛ برآورد شد ۲۰۰ بنگاه در استان هست که نیاز به ۳۶۰ میلیارد تومان تسهیلات بازسازی و نوسازی ماشین‌آلات دارند.

برآورد دیگری در خصوص ۴۰۰ واحد کوچک که زیر ۵۰ نفر هستند انجام دادیم که چه میزان سرمایه در گردش نیاز دارند تا به چرخه‌ی تولید برگردند؛ رقمی که به دست آوردیم ۴۰۰ میلیارد تومان بود. خوشبختانه در مصوبه‌ی وزارتحانه که در خصوص ارایه‌ی تسهیلات به واحدهای کوچک زیر ۵۰ نفر و متوسط زیر ۱۰۰ نفر ـ  چه تعطیل و چه فعال و چه نیمه‌فعال ـ بوده، کف آن ۴۰۰ میلیارد قرار داده شده؛ پس ما مشکل محدودیت منابع برای سرمایه در گردش احساس نمی‌کنیم اما در زمینه‌ی بازسازی و نوسازی ۲۰۰ واحد فرسوده متاسفانه راهکاری و منابعی برای پرداخت تسهیلات نداریم.

ملاک ما وضعیت حال واحد تولیدی است. به این صورت که اگر پروانه‌ی بهره‌برداری صادر کردیم، به محل این واحد تولیدی مراجعه می‌کنیم اما ببینیم اصلا مکان وجود ندارد! یعنی کارخانه کلا تعطیل شده، نه ساختمان و نه زمین و نه ماشین‌آلات در محل هست. 

برخی از پروانه‌های ما این‌گونه بود. برخی بود که زمین و سالن و ساختمان وجود داشت، اما ماشین‌آلات را از محل خارج کردند. برخی دیگر از واحدها بود که نزدیک ۱۰ سال به دلیل این‌که ماشین‌آلات فرسوده بوده، توان تولید نداشتند.

 خود مدیریت به این نتیجه رسیده که امکان و توان بازسازی و نوسازی برای تولید مجدد را ندارد و وقتی نمی‌تواند تولید کند، دلیلی ندارد پروانه را نگه بدارد و خود مدیر تصمیم به تعلیق پروانه می‌گیرد. ما به این ۳۳۰ واحد هم اعلام کرده‌ایم که هر زمان مدیریت تصمیم بگیرد مجدد تولید را انجام بدهد، ظرف یک روز پروانه را فعال می‌کنیم. باید بگویم که در این ۳۳۰ واحد که نتیجه‌ی رویکرد ۱۰ سال گذشته بود، هیچ اثری از حیات ندیدیم. برخی بنگاه‌ها هم بود که مدیر آن اعلام کرد احتمال دارد بتوانند به تولید برگردند، ۵۰ واحد چنین شرایطی داشتند و ما هم تا مهرماه امسال به آنها فرصت دادیم.

بخشی از صنایع که نیاز به سرمایه در گردش بیش‌تری دارند و دوره‌ی برگشت سرمایه‌ی آنها، بلندمدت است وضعیت بدتری دارند. مثلا فرض کنید در بحث لبنیات نه که واحدهای لبنیاتی ما دچار مشکل شدید باشند؛ اما به این شکل فعالیت می‌کنند که مثلا به‌ازای شیری که از تولید کنندگان می‌خرند، یک تا دو ماه فرصت دارند پول را نقدی پرداخت کنند در صورتی‌که بازگشت پول فروش محصول آنها ممکن است سه، چهار ماه طول بکشد؛ صنایع لبنی استان در تامین شیر و فروش خود الان دچار مشکل هستند. 

گاهی هم اتفاقات نادری در فضای رسانه‌ای و مجازی استان می‌افتد که تعجب‌آور است. مثلا صنعتی مثل کارخانه‌ شیر پگاه که حدود ۳۰۰ نفر شاغل دارد، و بخش زیادی از شیر استان را دارد تولید می‌کند و فقط ورودی آن ۱۰۰ تا ۱۲۰ تن شیر تقریبا با کیفیت است و حتی برای تولید شیر کیفی، حدود ۵۰،۶۰ تن شیر خود را از خارج استان می‌آورد؛ تمام همّ و غم مدیریت آن این است که استانداردها را رعایت کند و نامه‌ای هم اداره نظارت بر مواد غذایی داده و رسما اعلام کرده تمام محصولات شیرپگاه مورد تایید ماست؛ حالا یک دفعه خبری را منتشر می‌کنند که این کارخانه پلمپ شده است! حاشیه‌ی سود این کارخانه هم به دلیل همان بحث خرید شیر و فروش آن، به شدت پایین است؛ حالا این فضایی که درست شده، تا بخواهند جمعش کنند، یک صنعتی با این عظمت دچار ضرر و زیان شده است.

شیرپگاه در استان‌های مختلف واحدهای تولیدی دارد که مدیریت بازرگانی این کارخانه، برخی از محصولات استان‌های دیگر را به کرمان می‌آورده و از کرمان به دیگر استان‌ها محصولاتی را می‌برده است. ظاهرا محصولی که مربوط به پگاه استان فارس بوده، در محل عرضه که یک مغازه در شهر کرمان بوده، مشکل داشته و چرخه‌ی سلامت برای آن محصول رعایت نشده است. 

در مورد محصولات لبنی، حمل و نقل و نگهداری باید شرایط خاصی داشته باشد. صاحب آن مغازه به این مساله اعتراض می‌کند و شیرپگاه کرمان به عنوان متولی استانی باید پاسخ می‌داده است؛ رویکرد اما به این سمت می‌رود که همه‌ی محصولات شیرپگاه، بی‌کیفیت و نامرغوب هستند. متولیان برای رسیدگی به این موضوع یک‌دفعه دو، سه انبار کارخانه که محصولات خارج استان را داشته، به مدت یک روز پلمپ می‌کنند تا بررسی شود آیا مشکل دارند یا نه؟ در این مدت، کارخانه تولید هم داشته و محصولات را در انبار دیگری ذخیره می‌کرده است. 

اداره نظارت بر مواد غذایی روی این محصولات بررسی و آزمایش می‌کند و نامه می‌دهد که تمام محصولات شیرپگاه چه تولید داخل استان کرمان و چه سایر استان‌ها را تایید می‌کنیم. اما ظرف یکی، دو هفته مشاهده کردید که یک جوّ روانی علیه این کارخانه درست شد تا بخواهد به تولید قبل خود برگردد، زمان می‌برد. 

صنعت ما لب مرز قرار دارد؛ ما مسوولین و مردم نباید کاری کنیم که این صنعت آسیب دیده یک دفعه دچار چنین ضرر و زیانی هم بشود. آیا این اتفاق به نفع مردم است؟ به نفع صنعت است؟ واقعا به نفع هیچ‌کس نیست! وقتی فروش کارخانه کاهش پیدا کند، او هم شیر دامدار را نمی‌خرد و همه در این چرخه ضرر می‌کنند.

من با شما در این قضیه موافقم. بخشی به این برمی‌گردد که برخی دستگاه‌های ما از لحاظ قوانین و آیین‌نامه و مقررات دست‌شان باز نیست. با تاکید آقای استاندار، قوانین مزاحم احصا شد ما هم این سوال را داریم چرا با وجود این‌که قوانین مزاحم شناسایی شده اما برداشته نمی‌شود؟ بالاخره یک جایی این قوانین باید از دست و پای صنعت باز شود.

بخشی که در اختیار استان باشد را انجام می‌دهیم. مثلا مدیرکل سابق دارایی استان یا مدیر عامل شرکت گاز و دیگر مدیران در این خصوص حمایت‌های لازم و قانونی را از واحدها داشتند. اما برخی از این مسائل در حوزه‌ی اختیارات مدیران استانی نیست. 

وضعیت فعلی صنعت استان از ۱۰ سال گذشته به ما به ارث رسیده است. باید قوانین مزاحم حذف بشود و در برخی دستگاه‌ها این پروسه، سرعت لازم را ندارد. حرف شما را قبول دارم؛ مصوبات آن‌طور که خواستیم، اجرایی نشد.

ما طی دو نوبت برای مصوبات کارگروه رفع موانع تولید با سازمان‌های مربوطه مکاتبه می‌کنیم. مصوباتی که اجرا نمی‌شوند را به کارگروه تولید استان که ریاست آن برعهده‌ی شخص استاندار است، ارسال می‌کنیم. امکان حل هرکدام در خارج استان باشد به کارگروه ملی فرستاده می‌شود که برخی از مصوبات ما الان در دستور کار کمیته کشور است. نمایندگان مجلس در این زمینه باید به کمک بیایند.

طی دولت تدبیر و امید حدود ۹۰۰ جواز تاسیس با ۱۹ هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری صادر شده؛ یعنی این تعداد، سرمایه‌گذار اعلام تمایل به سرمایه‌گذاری کرده است که سالانه رقمی حدود هفت هزار میلیارد تومان را شامل می‌شود. اگر همه‌ی این واحدها به تولید برسد، حدود ۲۲ هزار نفر اشتغال ایجاد می‌کنند.

شاید با توجه به وضعیت بیکاری استان، عدد عالی نباشد اما اشتغال این حوزه، پایدار است. واحدهایی که طی سه سال گذشته به تولید رسیدند؛ ۳۰۰ پروانه بهره‌برداری بوده که با یک‌هزار و ۱۰۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری انجام شده و چهار هزار و ۲۰۰ شغل ایجاد کرده‌اند. خیلی از واحدهای ما هستند آمادگی تولید دارند اما چون مجوز محیط زیست نگرفتند در آمار ما لحاظ نمی‌شود. کک و قطران زرند، فولاد بردسیر و جهان فولاد سیرجان دارند تولید می‌کنند اما چون مجوز محیط زیست و به دنبال آن پروانه‌ی ما را ندارند، در آمارها به حساب نمی‌آیند.

در این‌باره هنوز مقایسه‌ای انجام ندادم.

در حوزه‌ی سرمایه‌گذاری ما رشد قابل انتظاری نداشتیم. رشدی که فکر می‌کردیم به خصوص بعد از تحریم‌ها به وجود می‌آید، اتفاق نیفتاد.

تحریمی که ۱۰ سال سراغ ما آمده، طی یک شب و یک سال حل نمی‌شود. اگر مراودات خارجی تسریع یابد، صنعت استان و کشور تکان جدی خواهد خورد. در دوران تحریم، بسیاری از واحدهای ما دچار مشکل شدند. ماشین‌آلات طرح‌های معدنی که الان دارد به بهره‌برداری می‌رسد، به جای بنادر کشور، در کشورهای حاشیه خلیح فارس تخلیه می‌شد و با صدها سختی و گرفتاری وارد کشور می‌شدند.

واحد تولیدی در کرمان داشتیم که محصول خود را صادر می‌کرد، در اروپا به فروش می‌رفت و پول به دست یک صرّاف می‌رسید؛ باید با هزار سلام و صلوات پول‌شان را برمی‌گرداندند. بخشی از وضعیت فعلی صنعت، تحت تاثیر تحریم‌هاست که علیرغم جدیت و تلاش مسوولین، هنوز به صورت کامل مشکلات آن رفع نشده است.

مهم‌ترین تبعات آن در بخش اشتغال است و ممکن است نتوانیم چشم‌اندازی که برای اشتغال استان در حوزه‌ی صنعت داشتیم را در آینده ببینیم. یک کارخانه تا به تولید پایدار برسد، سه، چهار سال زمان نیاز دارد. طبیعی است که با این وضعیت، توان تولید داخل کشور هم در مقایسه با رقبای خارجی دچار لطمه خواهد شد و بحث واردات شدت می‌گیرد. چون نیاز بازار باید تامین شود، وقتی تولید داخل نداشته باشیم، از خارج می‌آورند و مشکلات بعدی ایجاد می‌شود که خودتان می‌دانید.

چون متولی این قضیه نیستم، اطلاعات دقیقی هم ندارم. گفته می‌شود در مجموع، ۸۰ هزار میلیارد تومان تفاهم‌نامه امضا شده؛ این نشان می‌دهد که سرمایه‌گذاران فضای مناسبی در استان کرمان دیده و اینجا آمده‌اند. اگر واقعا توانسته باشیم ۸۰ هزار میلیارد تومان در استان ایجاد انگیزه کنیم، کار بزرگی صورت گرفته که تحقق ۱۵ تا ۲۰ درصد آن هم، موفقیت به حساب می‌آید. ریزش هم طبیعی است که داشته باشیم.

نه. اطلاعی ندارم. از اداره کل اقتصادی استانداری پیگیری کنید.

در بحث اقتصاد مقاومتی، نگاه ویژه‌ای از طرف مقامات عالی به استان می‌شود. خیلی از مواردی که قبلا باید در وزارت‌خانه پیگیری می‌شد به خود استان واگذار می‌شود؛  همین هفته‌ی گذشته، سازمان ما یک تفاهم‌نامه با وزارت‌خانه داشت تا بسیاری از مجوزها را خودمان صادر کنیم.

می‌خواهیم توان داخلی استان در بخش صنعت که مورد غفلت قرار گرفته را زنده کنیم، موانع و مشکلات داخل سیستم دولت را رفع کرده و حداکثر امکاناتی که می‌توانیم از دولت برای صنعت تامین کنیم را بگیریم. نتایج این اقدامات شش ماه بعد مشخص می‌شود. حداقل تاثیرات اما، واگذاری برخی از اختیارات بوده؛ مثلا در اعطای تسهیلات کمک‌های بلاعوض که وزارت‌خانه به صورت متمرکز انجام می‌داد، اکنون به کرمان داده شد یا در خیلی از مجوزهای ده‌گانه که تهران باید نظر می‌داد خودمان در استان داریم صادر می‌کنیم.

 در حوزه‌ی معدن هم صدور بیش از ۱۰ مجوز را به استان دادند. در واقع، بروکراسی اداری برداشته و زمان سرمایه‌گذاری کوتاه‌تر شده است. اما صرف واگذاری چهار تا مجوز و امکانات، مشکل را حل نمی‌کند؛ ما نیاز به اختیارات بیش‌تری به خصوص در حوزه‌ی بانک‌ها داریم تا قرار نباشد مثل گذشته نگاهمان به تهران باشد. یا در مورد مجوزهای محیط زیست نیاز داریم به جای این‌که شش ماه در تهران در نوبت بمانیم، خودمان در کرمان مجوز را صادر کنیم.

در یکی، دو ماه اخیر، واقعا حمایت و همکاری سیستم بانکی استان جای قدردانی دارد. سعی‌ شده حداکثر تسهیلات در حداقل زمان ارایه شود. اما در مورد سال‌های گذشته این نظر را ندارم. بانک‌ها تنها ۱۱ درصد کل تسهیلات خود را به صنعت و ۸۹ درصد را به بخش‌های دیگر دادند؛ در صورتی‌که متوسط تسهیلات بخش صنعت در کل کشور بالای ۳۰ درصد بود!

از خود سیستم بانکی بپرسید.

به هر حال بانک یک موسسه اقتصادی است؛ شاید منافع سیستم خود را خارج از صنعت دیده است. اما باید بگویم اگر بخواهیم استانی صنعتی داشته باشیم، سیستم بانکی باید به کمک بیاید. در این دو ماه واقعا پا به پای صنعت بودند و درها را باز کردند و امیدواریم تا پایان سال ادامه یابد.