رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کرمان مطرح کرد
گفت‌وگو با رییس اتاق بازرگانی کرمان در خصوص مدیریت منابع آب حاوی نکاتی است که ارزش خواندن دارد. برغم تصور رایج سید مهدی طبیب‌زاده معتقد است مردم کرمان بعد از خوزستان بیش‌ترین دسترسی به منابع آبی را دارند. آنچه در پی می آید بخشی از این گفت‌وگوست.
محبوبه فیروزآبادی- گفت‌وگو با رییس اتاق بازرگانی کرمان در خصوص مدیریت منابع آب حاوی نکاتی است که ارزش خواندن دارد. برغم تصور رایج سید مهدی طبیب‌زاده معتقد است مردم کرمان بعد از خوزستان بیش‌ترین دسترسی به منابع آبی را دارند. آنچه در پی می آید بخشی از این گفت‌وگوست.
آقای طبیب‌زاده! موضع‌گیری‌های مختلفی اخیراً درباره طرح‌های انتقال آب شده است. مثلاً رئیس هواشناسی کشور طرح انتقال آب دریای عمان و خلیج‌فارس به کویر مرکزی ایران را ژول‌ورنی و تخیلی توصیف کرده است. فعالان محیط زیست هم نگرانی‌هایی در مورد این طرح مطرح کرده‌اند. آن‌ها می‌گویند خلیج فارس در آینده به یک دریاچه ارومیه تبدیل می‌شود! نمکی که در دستگاه‌های آب‌شیرین‌کن جمع می‌شود را برای محیط‌زیست خطری می‌دانند. علاقه‌مند هستم بدانم اتاق بازرگانی به‌عنوان پارلمان بخش خصوصی هیچ ورود کارشناسانه‌ای به این طرح‌های انتقال آب کرده است؟ دیدگاه و مواضع اتاق دراین‌باره چیست؟
بله؛ اندیشکده تدبیر آب ایران که یک اندیشکده مطالعاتی پژوهشی است توسط اتاق کرمان حمایت می‌شود؛ و به بحث‌های آبی ورود داشته است. رئیس اندیشکده تدبیر آب هم دست‌اندرکار بخش مشاوره‌ای پروژه انتقال آب خلیج‌فارس است. به‌هرحال نه به آن ریزی که شما می‌گویید، اما در جریان کلیات کار هستیم؛ اما در خصوص حرف‌هایی هم که زده می‌شود، مگر حجم برداشت آب در پروژه‌های انتقال آب چقدر است؟ مثلاً ۳۰۰ میلیون مترمکعب که معادل ۳۰۰ حلقه چاه ۳۰ لیتر بر ثانیه است. خلیج‌فارس هم به دریای عمان وصل است و دریای عمان هم به اقیانوس‌ها. مثل دریاچه ارومیه نیست که محدود باشد.
اما کارشناسی مثل آقای کریمی پور [رئیس سابق کمیسیون کشاورزی اتاق ایران] با توجه به بالا بودن EC آب خلیج‌فارس حتی معتقد بودند که آن منطقه می‌تواند بحرانش از دریاچه ارومیه شدیدتر شود!
ببینید این نظر کارشناسی است. یک عده‌ای هم می‌گویند تمهیداتی فراهم‌شده است که این نمکی که حاصل استحصال آب شیرین کردن است در یک‌عمق و فاصله‌ای از ساحل رها شود که اکوسیستم سواحل به هم نخورد؛ این بحث کارشناسی است.
اما خود شما در جلسه‌ای یکسری دغدغه‌های زیست‌محیطی در خصوص آینده استان مطرح کرده بودید. با رویکرد زیست‌محیطی هم همین حرف را می‌زنید؟
من با رویکرد زیست‌محیطی بحثی نکردم. اگر من بحثی کرده‌ام بحث اقتصادی بودن است. من می‌گویم مدیریت منابع آب در کرمان خیلی راحت و کم‌هزینه‌تر از این است که بخواهیم آب را منتقل کنیم؛ عدد هم دارم برای این حرف. مثلاً ۶ میلیارد و ۳۰۰ میلیون مترمکعب آب در سال در کرمان مصرف می‌شود که عمده آن آب منابع زیرزمینی است.
از نظر شاخص منابع آب در دسترس، یعنی مقدار آب تقسیم به جمعیت، کرمان رتبه دوم را دارد. خوزستان اول است. شاید به نظر شما این حرف نخواند ولی می‌شود ثابت کرد. ما 7/6 میلیارد مترمکعب آب از منابع زیرزمینی یا سطحی استفاده می‌کنیم، تقسیم‌بر ۳ میلیون نفر جمعیت کنیم، حدود ۲ هزار و ۱۰۰ مترمکعب سهم هر کرمانی می‌شود. این، بعد از خوزستان بالاترین سطح است؛ یعنی ما داریم منابع زیرزمینی را نابود می‌کنیم. در تهران این عدد ۳۳۳ مترمکعب است. آذربایجان‌های شرقی و غربی کمتر از ۱۵۰۰ است و اصفهان خیلی کمتر است.
۶ میلیارد مترمکعب مصرف می‌کنیم که ۹۴ درصد در کشاورزی است. خود کشاورزان می‌گویند حداکثر راندمان آب ۳۰ درصد است؛ یعنی ۷۰ درصد یا تبخیر می‌شود یا از دسترس خارج می‌شود. سفره‌ها را هم تغذیه نمی‌کند.
این ۳۰ درصدی هم که استفاده می‌کنیم چه چیز تولید می‌شود؟ اصلاً ارزش ندارد. هندوانه تولید می‌کنیم، گوجه تولید می‌کنیم، حتی گندم و پسته تولید می‌کنیم. این آب به این ارزشمندی اقتصادی استفاده نمی‌شود. فرض کنیم این ۳۰ درصد خوب استفاده شود. ما در ۷۰ درصد اتلاف داریم اگر این عدد را به 50 برسانیم، ۲۰ درصد 7/6 میلیارد می‌شود ۱ میلیارد و ۲۰۰ میلیون. اگر استان تمرکزش را بر مدیریت آبی که مصرف می‌کند بگذارد خیلی راحت‌تر و اقتصادی‌تر مسأله را مدیریت می‌کند.
البته این‌که درهرحال یک پدیده غیر سیستماتیک دارد به اکوسیستم آب تحمیل می‌شود قطعاً تأثیر دارد؛ اما اثراتش ممکن است نسبت به حجم بزرگ دریا قابلیت توجه آن‌چنانی نداشته باشد یا اثرات زیست‌محیطی آن کمتر از نبود آب در منطقه باشد. من اگر اشکال گرفتم از این بُعد گرفته‌ام.
اگر فرض کنیم که همیاران آب طرحی بوده در چارچوب همین نگاه که مصرف را در استان مدیریت کنیم. چرا آن طرح شکست خورد؟ ما هیچ اثرات ملموسی نداشتیم!
هر طرحی بالاخره زمان می‌برد. طرح همیاران آب من قبول دارم در حد و اندازه‌ای که اعلام‌شده، موفقیت نداشته است. راستی آزمایی این مصارف و صرفه‌جویی آب، به اتاق واگذارشده است. ما هم مطالعه کردیم که آیا میزان صرفه‌جویی آب در این حدی است که گفته می‌شود.
ما کجا صرفه‌جویی کردیم؟ مثلاً چاه‌های آب کشاورزی در یک مقطعی خاموش بوده‌اند. بالاخره ضرب می‌کنند در میزانی که برداشت می‌کنند و می‌بینند این مقدار صرفه‌جویی کردیم. یا می‌گویند ما صرفه‌جویی کردیم در مصرف آب در کشاورزی. آمده‌ایم کشت‌هایی را جایگزین کرده‌ایم که مصرف آب آن‌ها کمتر است یا شبکه آبیاری مدرن ایجاد کرده‌ایم که مصرف آب را کم کرده‌اند. ما عدد می‌گوییم به اینجاها و نظر کارشناسی‌مان را هم داده‌ایم.
اگر می‌گویند چاه‌ها خاموش بوده است معنایش این است که یا برق مصرف نمی‌کرده است یا گازوئیل؛ اما در این آیتم صرفه‌جویی نشده است؛ یعنی نه میزان گازوئیل کم شده است نه میزان برق، پس بنابراین الکترو پمپ‌ها کار می‌کرده‌اند. پس آب استخراج می‌شده است. اگر در یک مقطعی یک تعدادی چاه را داوطلبانه خاموش کرده‌اند در دوره بعدی جبران کرده‌اند.
از شرکت آب منطقه‌ای هم خواستیم. بالاخره ادعاشده بود که حدود ۹۰۰ میلیون مترمکعب در دو سال آب صرفه‌جویی شده است؛ یعنی در سال حدود ۵۰۰ مترمکعب. ما می‌گوییم حداکثر برداشت بیلان منفی یک میلیارد مترمکعب در سال است. اگر ۵۰ درصد آن کم شود باید حتماً تغییراتی در گراف‌های هیدرولیکی در زیرزمین بشود؛ یعنی ۵۰ درصد یک‌دفعه برداشت نشود. حتماً محسوس است. گزارش‌های کارشناسی این موضوع را تائید نمی‌کنند که گراف‌ها تغییر محسوسی داشته باشند.
در قسمت آبیاری تحت‌فشار؛ خب آبیاری تحت‌فشار برداشت را کنترل نکرده است بلکه افزایش سطح داده است. به نظر من یک ضرر هم داده است. چون قبلاً که غرقابی می‌شد یک‌بخشی سفره را تغذیه می‌کرد الآن به سفره هم نمی‌رود سطح کشت را بیشتر کردند.
در رابطه با کشت جایگزین هم ما کنتور حجمی نداریم که بگوییم ما برای این هکتار زمین قبلاً این مقدار مصرف می‌کردیم و الآن این مقدار. بر اساس یک سری حدسیات مثلاً می‌گویم کلزا کمتر از ذرت آب مصرف می‌کند، این فقط یک حرف است. هیچ‌کس عددی ندارد. البته حرف درستی هم است کمتر مصرف می‌کند. ولی به خیلی از عوامل بستگی دارد. آیا کشاورز هم همان دوره آب می‌داده است. ممکن است نتوانیم ثابت کنیم که این مصرفش کمتر شده است.
بنابراین ما ازنظر میزان صرفه‌جویی و عدم برداشت از سفره‌های زیرزمینی به این اعداد نرسیده‌ایم؛ اما طرح همیاران آب به‌عنوان یک مسئله اجتماعی که به مردم توجه دهد و صرفه‌جویی را توسعه دهد و یک هم‌افزایی برای عبور از بحران ایجاد کند. با پیگیری آب منطقه‌ای و اتاق بازرگانی، انجمن‌های کاربران آب را تشکیل داده‌ایم. الآن آدم‌های ذی‌نفع که چاه دارند خودشان به این نتیجه رسیده‌اند چکار کنیم که منابع برای خودمان حفظ شود. از لحاظ اجتماعی، توسعه فرهنگ صرفه‌جویی، توجه به تکنولوژی‌های جدید و کشت‌های جایگزین و همین توجه که باید از آب‌های زیرزمینی کم برداشت کنیم به نظر موفق بوده است؛ اما در اعداد و ارقام آنچه بیان‌شده است ما به این اعداد نرسیده‌ایم.
شما به طرح همیاران آب چه نمره‌ای می‌دهید با همین ارزیابی که کردید؟
نمره قبولی با ارفاق. ببینید ازلحاظ توجه به این موضوع مهم، جلب مشارکت ذینفعان، توسعه فرهنگ صرفه‌جویی، برنامه‌ریزی برای کشت‌های جایگزین وتوسعه شبکه‌های آبیاری مدرن، طرح بسیار قابل قبولی است؛ اما ازلحاظ حصول نتایج عددی و میزان صرفه‌جویی تحقق‌یافته و بهبود وضعیت سفره‌های آب زیرزمینی محل بحث کارشناسی است و قدری جای تأمل دارد.
غیر قابل انتشار: ۱
در انتظار بررسی: ۰
انتشار یافته: ۲
یونس
| 
۰۹:۰۳ - ۱۳۹۷/۰۶/۱۲
پاسخ
در این همیاران غیر از آمارسازی های فضایی که گمراهی بیشتری به دنبال دارد، دستاورد متفاوتی نسبت به گذشته دیده نمی شود .
محمدی
| ۱۲:۱۰ - ۱۳۹۷/۰۶/۱۲
پاسخ
چه عجب یک رسانه روی ایرادات این طرح تبلیغاتی دست گذاشته است