سمیرا کریمی افشار:
«دلالی و واسطهگری یک شغل اقتصادی است درگذشته رابطه کالا پول کالا داشتهایم که با گذشت زمان این رابطه تبدیلشده است به رابطه پول کالا پول که به آن بیزینس یا فعالیت بازرگانی میگویند.» این تعریفی است که استاد اقتصاد دانشگاه شهیدباهنر کرمان در خصوص شغل دلالی بیان کرد.
دکتر حسین اکبریفرد آنچه که به عنوان دلالی در جامعه ما وجود دارد را دلالی یا واسطهگری زائد دانست و گفت: در یک جایی عرضهکننده کالا است متقاضی کالا هم است اما عدهای میآیند کالاهای بیکیفیت و بدون برند را وارد چرخه اقتصاد میکنند. متأسفانه در تعیین قیمت کالا هم دخالت میکنند و قیمتها را با نوسان و بیثباتی همراه میکنند.
اکبری فرد دلیل ایجاد قیمتهای کاذب را وجود واسطههای زیاد دانست و خاطرنشان کرد: باوجوداین واسطههای زیاد بازار کارکرد تعیین قیمت خود را از دست میدهد.
«در کارهایی که واسطهها خیلی زیاد شدهاند بهتر است فروشگاههای زنجیرهای ایجاد شود تا فروشگاهها تعیینکننده قیمتها باشند. تا بتوانند فاصله بین تولیدکننده و مصرفکننده را به حداقل برساند.» این توصیه اقتصاددانان است که اکبری فرد به آن اشاره کرد. تا بازار بتواند ثبات و کارکرد تعیین قیمت خود را حفظ کند.
این استاد اقتصاد دانشگاه باهنر کرمان چند دست چرخیدن را یک عارضه دانست و با ابراز تأسف گفت: متأسفانه زمانی که فعالیتهای مولد و سالم به رکود میروند، دلالی ایجاد میشود.
«قیمت است که تعیین میکند کالا تولید شود.» اکبری فرد بابیان این نکته افزود: وقتی قیمتها نوسان داشته باشد تولیدکننده نمیداند نیاز بازار چه کالایی است که قیمتش بالا باشد و سود داشته باشد و این انحراف منابع را ایجاد میکند.
اکبری فرد وجود واسطههایی که در چارچوب بیزینس و بازرگانی کار میکنند را باعث تنظیم بازار دانست و گفت:این واسطهها همهی بازارها را به هم نزدیک میکنند. مثلاً کالایی که در تبریز تولید میشود در کرمان هم عرضه میشود و این باعث میشود قیمت کالا در تبریز و کرمان به هم نزدیک باشد فقط هزینه حملونقل به آن اضافه شود.
او در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی بر اینکه خرید تضمینی دولت از نظر شما دلالی است یا خیر گفت: خرید تضمینی دولت میتواند دلالی هم باشد اگر هدف دولت تنظیم بازار باشد خوب است اما اگر هدفش استفاده از افزایش قیمت باشد و با خرید یک جای محصولات یک کمبودی را در بازار ایجاد کند و با پول کافی و امکانات نگهداری که دارد زمانی که کالا زیاد است بخرد و بازار را تخلیه کنند اما دیرتر به بازار عرضه کند تا قیمتها را افزایش دهد، این دلالی است.
اکبری فرد افزود: حتی میتوان گفت احتکار هم صورت میگیرد یعنی کالا را میخرند و احتکار میکنند سپس زمانی که افزایش قیمت رخ میدهد وارد بازار میکنند.
استاد اقتصاد دانشگاه باهنر کرمان به تفکر تکنوکراتی اشاره کرد و گفت: بعضی وقتها دولتها به دلیل کسری بودجهای که دارند مخصوصاً دولتهایی که میخواهند از نوسانات بازار و شوکهایی که در بازار وجود دارد بهره بگیرند این کار را انجام میدهند. این همان تفکر تکنوکراتی است یعنی میگویند در بازار شوک ایجاد میکنیم و از این شوک درآمد حاصل میکنیم.
او در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی براینکه نوسانات ارزی فعلی شامل این تفکرمی شود، گفت: در نوسانات ارزی فعلی خیلی متغیرهای اقتصادی نقش نداشتند و بیشتر عوامل سیاسی و اجتماعی نقش داشتند.
او در ادامه افزود: آنچه که میتواند به بازارهای کوتاه مدت خودرو، ارز و طلا کمک کند همین برگرداندن اعتماد مردم است.
اکبری فرد در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی بر نقش بانکها در دلالی گفت: بانکها مانند روغن عمل میکنند و باید حرکت چرخهای اقتصاد را روان کنند تا هر جایی که تولید گیر کرد و به منابع مالی نیاز داشت این منابع را در اختیار تولیدکنندگان بگذارند.
او همچنین به نقدینگی بیشازاندازه بانکها اشاره کرد و گفت: به خاطر افزایش نقدینگی خیلی زیاد در کشور به خصوص در این ۱۰ سال گذشته، نقدینگی بهطور متوسط ۲۵ تا ۳۰ درصد افزایش پیداکرده است. در صورتی که تولید کشور دو یا سه برابر شده است.
او در همین راستا به خبرنگار ما گفت: یعنی تولید هر ۳۰ یا ۴۰ سال دو برابر میشود ولی نقدینگی هر سه سال دو برابر میشود و این باعث شده است بانکها با این منابع عظیم مواجه شوند و حتی با شتاب بیشتری این نقدینگی را افزایش دهند.
او رفتارهای بد سیستمهای بانکی را یکی از عواملی دانست که باعث تورم و افزایش قیمت شده است. چراکه هم پول آفرینی کردند و حجم پول را افزایش دادند و هم در بانکها رقابتی برای افزایش سودهای بانکی صورت گرفته است.
اکبری فرد با تاکید بر اینکه وقتی شرایط تولید مناسب نباشد راه را برای دلالان هموار میکند تا به بازارهای غیررسمی وارد شوند، گفت: رشد بیشازاندازه بخش بانکی در کشور باعث شده است که نقدینگی زیاد شود و درعینحال هیچ نقشی در افزایش تولید نداشته باشد.
او صراحتاً عنوان کرد: زمانی که نقدینگی را به سمتی که بذر تولید پاشیدیم هدایت نکنیم تولید رخ نمیدهد و نتیجتاً پول به سمت دلالی، واسطهگری و سفتهبازی و کارهای غیر مولد میرود؛ یعنی پول به سمتی میرود که امکان تولید وجود ندارد.
او با تأکید براین که کنترل نقدینگی لازم است، گفت: اگر این اتفاق نیفتد در سالهای آینده با تورم بیشتری مواجه میشویم.
او در پاسخ به سؤال خبرنگار ما مبنی براین که وقتی از اقتصاد سالم میگوییم دقیقاً از چه چیزی حرف میزنیم گفت: اقتصاد سالم یعنی اینکه قیمتها ثبات داشته باشد و نوسان قیمت نداشته باشیم.
او خاطرنشان کرد: نوسانات رشد نقدینگی و اینکه تولید یکبار مثبت و یکبار منفی باشد اقتصاد را بیمار میکند و دلالها هم از این نوسانات استفاده میکنند. چراکه این نوسانات مانند موج میمانند وعدهای بر این موجها موجسواری میکنند.
او در خصوص حذف کامل واسطهها گفت: حذف واسطهها امکانپذیر نیست چراکه این واسطهها نیاز جامعهاند مانند بنگاههای ملکی، حتی بانکها نیز یک واسطه مالی هستند؛ و درواقع این واسطههای کاذب هستند که بودنشان ضروری نیست و بایستی حذف شوند.