گروه جامعه/مرضیه قاضی زاده
پیش از این مصاحبهای با این ویژگی نداشتم، حضور همزمان 4 نفر از کارشناسان کمیته امداد امام خمینی (ره) در کنار مدیر کل برایم جالب بود. در طول این مصاحبه سعیام بر این بود که پاسخی برای آمار بالای فقر در استان پیدا کنم. در این خصوص به گزارش مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی اشاره کردم و سوالاتی از او پرسیدم. یحیی صادقی گفت: من این گزارش را ندیدم و نخواندم، اما آمار فقر چیزی نیست که به سادگی بتوان آن را تشخیص داد. در ادامه این گفتوگو را میخوانید.
بر اساس گزارش مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی، کرمان رتبه دوم نرخ فقر را در سال 95 داشته، شما بهعنوان مدیرکل یکی از نهادهای حمایتی در این رابطه چه نظری دارید؟
من این گزارش را ندیدم و نخواندم و به همین دلیل نمیتوانم در این مورد اظهارنظر کنم. این نرخ فقر که عنوانشده استان کرمان در آن رتبه دوم را دارد موضوعی نیست که به این آسانی بتوان آن را تشخیص داد و یا رد کرد.
اما بههرحال استان کرمان در وضعیت حادی ازنظر فقر قرار دارد و نسبت به کل کشور این استان شرایط نامناسبی دارد.
گفتید استان کرمان در وضعیت نامناسبی ازلحاظ فقر قرار دارد. برخی معتقدند فقر و فحشا ارتباط مستقیمی با یکدیگر دارند، نظر شما در این رابطه چیست؟
ببینید روایت است که میگویند از هر خانهای که فقر وارد شد دین از در دیگر خارج میشود. خوب این را نمیشود بیربط دانست اما ما در استان کرمان نمیخواهیم این را تائید کنیم. خیلی از خانوادهها در کرمان در شرایط بسیار نامناسبی هستند و بعضاً در تأمین نان شبشان هم ماندهاند و با همین مستمری کمیته امداد امرارمعاش میکنند ولی بچههایشان بهترین دانشگاه قبول میشوند و حتی در رشته پزشکی قبول میشوند.
آمار دانشجویانی که ما داریم نشاندهنده این هست که خیلی از این خانوادهها، خانوادههایی هستند که توانستهاند در این زمینه و زمینههای فرهنگی شاخصهای بالایی داشته باشند.
از طرف دیگر اگر به مراکز قضایی نگاهی بیندازیم میبینیم که خیلی از آسیبها و ناهنجاریها چهبسا از خانوادههایی هست که بعضاً اصلاً نیاز مالی ندارند. چند سال قبل در یکی از استانها سرقت عجیبی اتفاق افتاد و چند نفر هم کشته شدند و بعد از دستگیری مشخص شد که خانوادههایی مرفه بودند. لذا نمیتوانیم بین این دو پیوندی قائل شویم و بگوییم که حتماً وقتی فقر آمد پشتش فحشا میآید.
آسیبهای اجتماعی فراگیر هستند مخصوصاً در حاشیههای شهر کرمان بیداد میکنند. بالاخره شرایط سوءمصرف مواد مخدر را ما داریم میبینیم ولی آن اصالتی که در خیلی از این خانوادهها و مردم وجود دارد؛ این اجازه را نمیدهد و نمیتوان اذعان کرد که فقر و فحشا عجین هستند.
چندی پیش یکی از نمایندگان استان کرمان مدعی شد حدود 90 درصد زندانیان زندانهای بم به دلیل عدم تأمین معیشت به زندان رفتهاند، صحبتهای پیشین شما مقداری با گفتههای این نماینده تضاد دارد و به نظر میرسد که شما دیدگاه مثبتتری نسبت به مسئله فقر دارید.
من این صحبت این نماینده را رد میکنم، بالاخره بنده در ستاد دیه استان و انجمن حمایت از زندانیان عضو هستم، اینطور نیست که به خاطر فقر و مشکلات اینچنینی باشد که افراد به زندان میروند، نمیدانم ایشان این آمار را از کجا آوردهاند.
ضربالمثلی است که میگوید بهجای ماهی دادن به فقرا، آموزش ماهی گیری بدهید. این رویکرد تا چه حد در استان کرمان انجامشده است؟ عدهای معتقدند که اگر این اتفاق افتاده بود ما اینقدر فقیر در استان کرمان نداشتیم!
ببینید ما معتقدیم در حوزه اشتغال در سطح استان بیشترین کار را ما انجام میدهیم. ما در سال 96 حدود 7 هزار و 800 شغل ایجاد کردیم درحالیکه قرار بوده 4 هزار شغل ایجاد کنیم.
دستگاههای مربوطه هم رفتهاند و این مسئله را راستی آزمایی کردهاند و تائید کردهاند که بالای 90 درصد شغلهایی که کمیته امداد ایجاد کرده اصالت دارند.
در این زمینه ما موفقیم و همهساله برنامه داریم، امسال نیز 214 میلیارد تومان در سال 97 برای اشتغال اعتبار در اختیارداریم که با سود قرضالحسنه 4 درصد در اختیار مددجوها قرار میدهیم.
یکی از برنامههایی که موجب میشود تا یقین داشته باشیم که موفقیم این است که ما در کنار مددجو هستیم، ما به این حرف خود اعتقاد و یقین داریم که در کنار مددجو هستیم، شاید جایی پول و سرمایهای به نیازمند بدهد و بگوید برای خودت شغل پیدا کن ولی ما این کار را نمیکنیم، ما خانواده مددجو را استعدادیابی میکنیم و سپس مشاوره شغلی و آموزش میدهیم تا فرد نسبت به کاری که میخواهد اجرا کند تسلط پیدا کند و سپس طرح را اجرایی میکنیم. درزمانی هم که طرح در مرحله اجراست بازهم بر فرایند کار نظارت داریم.
وقتیکه قرار است یک گاوداری برای یک خانوادهای ایجاد شود و یا فرضاً سه رأس گاو خریداری شود ناظر ما در کنار این خانواده است و با نظارت ناظر، این گاو خریداری میشود و بعد از خریداری هم باز در حفظ، نگهداری و بهبود دام ناظر ما مشاوره میدهد و همیشه در کنار این خانواده است که از مسیر خارج نشود.
بخشی از آن 7 هزار و 800 شغل هم بدون پول ایجادشده است، مثلاً از راه بسته تشویقی؛ در حال حاضر قانونی داریم که هر کس فرزند مددجوی کمیته را چه در مغازه و چه در کارخانه به کار گیرد تا دو سال معاف از بیمه است و بیمهاش را ما میدهیم. خب اینیک فرصت بسیار خوبی است.
هماکنون در شهرک صنعتی و در خیلی از شرکتها از بچههای کمیته امداد استفاده میکنند.
ما در سال 96 مقام اول اشتغال را در بین کمیتههای امداد کل کشور کسب کردیم و به خاطر همین موقعیت امسال یک فرصت دوبرابری در خصوص همین کاریابی دریافت کردیم، یعنی اگر یک کارفرما فرزند مددجوی ما را به کار بگیرد هم دو سال معاف از بیمه هست هم به ازای هر نفر که به کار گیرد 20 میلیون تومان وام قرضالحسنه به آن اختصاص پیدا میکند.
شما گفتید بیشترین کار را در عرصه اشتغال انجام دادید و کرمان مقام اول در سطح کشور درزمینه اشتغال داشتهاید، پس دلیل این آمار بالای سطح فقر در استان چیست؟
خوب ما مولد فقر که نیستم. مولد فقر آیتمهای مختلفی است که بدیهیترینش تصادفات جادهای است. این تصادفات جادهای که مدام داریم میبینم و آمارش یک آمار وحشتناکی در سطح کشور و استان است عمده خروجیاش به سمت کمیته امداد میآید. عمده این خانوادهها بعضاً بیمه هم نیستند و کمیته امداد مجبور است تا از آنها حمایت کند، در بحث دیگر آسیبهای اجتماعی و طلاق نیز عمدتاً کمیته امداد وارد عمل میشود و حمایت میکند.
در حال حاضر ما 102 هزار و پانصد خانواده تحت پوشش کمیته امداد داریم که بیش از 60 درصد اینها سرپرست خانواده خانم هست و اینها غالباً فوت سرپرست هستند. البته موارد بالایی از زندانی بودن، طلاق و سرباز بودن همسر نیز وجود دارد.
ما برای تمام این گروههای هدف و برای تمام مددجوهای خود برنامه اشتغال داریم. یک نفر ممکن است فرزند جوان سربازی رفتهای داشته باشد که ما برایش وانت نیسانی خریداری میکنیم، یک نفر سابقه دامداری و فضای دام دارد که در این زمینه برایش کار میکنیم. درزمینه اشتغال ما تنوع زیادی داریم و هیچ محدودیتی نداریم، حتی اگر یک خانم سالمندی در خانه بتواند 20 مرغ نگهداری کند، ما این را در اختیارش قرار میدهیم.
در خبری که پیشازاین از شما خواندم، آمار افراد تحت پوشش را 80 هزار خانوار اعلام کرده بودید و در حال حاضر فرمودید که 102 هزار خانوار تحت پوشش هستند، به نظر شما این افزایش افراد تحت پوشش، متناقض با اصل ماهیگیری و صحبتهایی که پیشازاین بیان داشتید نیست؟
امسال یک سال استثنایی بود و هیچ سالی چنین اتفاقی نیفتاده است. در سالهای گذشته افرادی را تحت عنوان خودکفا از مستمری دائم خارج میکردیم و افرادی را بیمه کردیم.
هرسال قرار بود که 10 درصد این جمعیت از پوشش خارج شود، ولی شرایط فعلی اقتصادی باعث شد تا این معادله ما به هم بخورد. درواقع ما در کمیته امداد فاصلهی مددجوی کمیته امداد از شرایط مطلوب اقتصادی را با توجه به مستمری و خدمات ارائهشده کم کرده بودیم ولی این شرایط فعلی باعث شد که این فاصله زیاد شود.
ما تا سه ماه قبل، نزدیک 80 هزار خانوار مستمریبگیر داشتیم و مابقی افرادی بودند که وام خوداشتغالی به آنها پرداختشده بود و اینها ماهی 500 هزار تومان، بعضاً ماهی یکمیلیون تومان درآمد داشتند و خودکفا شده بودند، خوب تا یک الی دو سال قبل خانوادهای که یکمیلیون تومان درآمد داشت تا حدی مشکلی نداشت.
البته این تصمیم در سطح کشور بود که با طرحی تحت عنوان تبصره 14، اعتبار وزارت نفت و دولت به سازمانهایی چون کمیته امداد و بهزیستی اختصاص پیدا کند. با توجه به این اعتبار به ما گفتندکه میتوانید تا افرادی که پشت نوبت هستند و یا همینهایی که با شرایط فعلی شرایط سختی پیداکرده بودند و یا بعضاً شرط ازکارافتادگی را به آن شکل ندارند را تحت پوش قرار دهید.
برخی میگویند حمایتهای کمیته امداد در حد و اندازهای نیست که بتواند برای مددجوها مکفی باشد، قبول دارید؟ در حال حاضر حداکثر مبلغ ریالی پرداختی کمیته امداد به خانوارهای مددجو چه میزان است؟
بالاترین حقوقی که داریم الآن به خانوادههای پرجمعیت میدهیم حدود 516 هزار تومان است، اما خدمات کمیته امداد، فقط مستمری ماهیانه نیست. ما کمکهزینه تحصیلی به دانشجوها و دانشآموزان میدهیم و هزینه درمان و جهیزیه برای دختران مددجوها را نیز میدهیم.
در بحث احداث و تأمین مسکن هم طرح خدمات مسکن را برای اینها داریم، برای خانوادههایی که مشمول این طرح میشوند تا 35 میلیون تومان بهصورت بلاعوض و 15 میلیون وام مسکن قرضالحسنه اختصاص پیدا میکند. همچنین در بحث اجاره مسکن نیز تا حدود 100 هزار تومان به همراهِ ودیعه مسکن به آنها پرداخت میشود و بعضاً این خدمات اینچنینی مبالغش خیلی بیشتر از مستمری است.
به نظر شما فاصله خدمات پرداختی کمیته امداد برای مددجوها تا خط فقر چه میزان است؟
ببینید مستمری که برای خانوار 5 نفر به بالا پرداخت میشود، 516 هزار تومان است، این مبلغ بهاضافه یارانه حدود 744 هزار تومان میشود. این خانوادهها میتوانند با این درامد زندگی کنند ولی بازهم آن خط فقر مرکز پژوهشهای مجلس نمیرسند و ما با آن فاصلهداریم.
البته باید به این نکته هم توجه داشت که هزینههای زندگی در مناطق مختلف متفاوت است، یعنی خانواری که در روستا زندگی میکند با این 516 هزار تومان میتواند زندگی خوبی داشته باشد چراکه در آن مناطق اجاره مسکنی هم برای آنها وجود ندارد، ولی خوب با این مستمری در شهر بهجایی نمیرسد.
مددجوهای کمیته امداد بیشتر در چه مناطقی زندگی میکنند؟
مددجوهای ما عمدتاً در روستاها هستند و بیشترین آمار افراد فقیر در جنوب و شرق کرمان وجود دارد.
ما در کرمان گورخواب داریم؟
کرمان شهر مذهبی است، ما حتی کارتنخواب هم در کرمان نداریم. مردم نمیگذارند چنین صحنههایی را در شهر ببینند. البته ترحم زیاد مردم در یک وجهه دیگر بد است، بههرحال تکدیگری و این مسائل درنتیجه همین کمکهای مردم است.
برخی مدعیاند، کمیته امداد اصول و ضوابط خاصی برای تحت پوشش قرار دادن افراد ندارد و گاهاً افرادی را تحت پوشش قرار میدهد که ازنظر مالی وضعیت مناسبی دارند و در عوض افرادی که بسیار شرایط نامناسبی دارند، از سوی هیچ سازمانی تحت حمایت قرار نمیدهد. چه پاسخی دارید؟
ما برای تحت حمایت قرار دادن افراد، قانون، ضوابط و سازوکار خاصی داریم اینکه کسی متمول و مالک باشد و تحت پوشش کمیته امداد باشد خیلی دور از ذهن است مگر اینکه مددکار ما در شهرستان فریبخورده باشد و موردی است و تنها در صورتی رخ میدهد که هیچ سند و مدرکی مبنی بر اینکه مال و ثروتی به نام فرد باشد وجود نداشته باشد و افرادی شهادت دادند که این فرد چیزی ندارد، در هرزمانی که چنین چیزی مشخص شود سریعاً مستمری این فرد قطع میشود. ما محقق داریم و مددکارهای ما مدام کارهای تحقیقاتی را انجام میدهند و از ظرفیتهای شوراها و دهیارها کمک میگیرند.
ولی آن عدهای که میگویید مشکلدارند و کسی حمایت نمیکند، وجود دارد. مثلاً مرد جوان و معتاد است و 4 بچه دارد و در شرایط خاصی دارد اینها را نگهداری میکند، خوب در این شرایط نه کمیته امداد و نه بهزیستی نمیتواند به اینها کمکی بکند. بههرحال قانون کاملاً شرایط تحت پوشش را مشخص و واضح بیان کرده است.
کمیته امداد در حیطه آسیب اجتماعی و اعتیاد هم وارد میشود؟
آسیبهای اجتماعی و بهزیستی مربوط به سازمان بهزیستی است و اینها حوزه مخصوص و مختص خود را داراست. اما در حیطه کمیته امداد، اگر یک معتاد که عایلهمنداست، در کمپ بستری شود ما خانوادهاش را تحت حمایت قرار میدهیم.