یکی از ظلم هایی که به امام (ره) و مقام معظم رهبری می شود این است که ایشان وقتی یک راهبردی را بیان می کنند و بر محوری تاکید می ورزند بیش از آن که به صورت راهبردی، جدی و برنامه ریزی شده در رابطه با آن صحبت شود در حد بیلبورد، تراکت و نمایش ظاهری مطرح می شود که این ظلم آشکاری است.
رهبر انقلاب طی سخنان اخیر خود به مساله ی نفوذ خارجی در کشور اشاره و بر لزوم مقابله با آن تاکید کرده است. این رهنمودها به طور جدی مورد توجه مردم و مسوولان قرار گرفت تا چراغ راهنمای عمل در زمینه های گوناگون سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، امنیتی و ... باشد. با این حال برخی سوء برداشت ها و بهره جویی های جناحی نیز در این زمینه صورت گرفت که نیازمند بررسی و آسیب شناسی است.
در این که نفوذ به عنوان مساله یی مهم باید به شکلی جدی مورد توجه نهادهای نظارتی و امنیتی قرار گیرد هیچ شک و شبهه یی نیست اما نفوذ نباید تبدیل به ابزاری برای اتهام زنی، کلی گویی، نگرش منفی و سوء استفاده های سیاسی شود. این امر می تواند آسیب ها و آفت هایی همچون بی اعتمادی، تعارض میان مسوولان و نیز چهره ها و گروه های سیاسی و ایجاد جو ناامنی سیاسی با خود به همراه آورد.
گروه پژوهش و تحلیل خبری ایرنا در زمینه ی بررسی مساله ی نفوذ و دیدگاه ها و برداشت های مختلفی که از آن در فضای سیاسی شکل گرفته است به سراغ زاهد رفت. وی استاد تاریخ دانشگاه آزاد اسلامی است و سال ها نیز سابقه ی فعالیت های سیاسی و مطبوعاتی دارد.
زاهد در این گفت وگو به مفهوم شناسی نفوذ و استعمار، برداشت های سطحی و سیاسی از سخنان رهبر انقلاب، تحلیل چرایی فروکاستن مفاهیم، آسیب شناسی برداشت های جناحی و راهکارهای مقابله با کلی گویی ها و سوء تعبیرهای سیاسی در زمینه ی نفوذ پرداخت.
در ادامه، مشروح گفت و گوی ایرنا با فیاض زاهد آمده است:
***ایرنا: رهبر انقلاب در زمینه ی نفوذ سخنانی ارزشمند بیان کرد که با برداشت ها و تفسیرهای متفاوتی روبرو شد. دیدگاهتان درباره ی برداشت های سیاسی که از این سخنان صورت گرفت چیست؟
**زاهد: یکی از ظلم هایی که به امام (ره) و مقام معظم رهبری می شود و چند بار هم رهبری در اظهارات مختلفی از این بابت گِله کرده اند این است که ایشان وقتی یک راهبردی را بیان می کنند و بر محوری تاکید می ورزند بیش از آن که به صورت راهبردی، جدی و برنامه ریزی شده در رابطه با آن صحبت شود در حد بیلبورد، تراکت و نمایش ظاهری مطرح می شود که این ظلم آشکاری است. برای این که موضوع را از حقیقتی که مطرح می کند تهی می سازد.
نفوذ یک مفهوم بدیهی است و همه ی کشورها در پی نفوذ هستند تا بتوانند در راستای منافع ملی خودشان کشورهای سوژه و هدف را مورد بهره برداری قرار دهند. «علی شریعتی» از این امر با عنوان «الیناسیون» یا از خود بیگانگی ملت ها یاد می کند. همچنین شریعتی جمله ی جالبی در این زمینه دارد که با سخنان رهبری هم دارای هماهنگی است. وی می گوید برای این که یک کشور را استثمار کنند و به تاراج ببرند از استحمار آن سرزمین استفاده می کنند.
بدیهی است که خوی استکباری قدرت های جهانی در طول تاریخ و به ویژه در 200 سال گذشته مبتنی بر اعمال سلطه از روش های مختلف بوده است. در قرن نوزدهم سلطه یک سلطه ی مستقیم بوده که ما از آن به عنوان استعمار نام می بریم و سپس در دوره ی دیگر بحث های استعمارنو مطرح می شود که طی آن ساختارها، روش ها و تاکتیک های استعماری تغییر شکل پیدا می کند. چیزی که یک جامعه را نفوذپذیر می کند ضعف است و این ضعف در حوزه هایی است که نفوذ صورت می پذیرد.
***ایرنا: در زمینه ی ضعف در حوزه های مختلف که باعث نفوذ می شود بیشتر توضیح دهید.
**زاهد: یکی از زمینه های نفوذ، حوزه ی فرهنگ است. یک جامعه زمانی تحت نفوذ فرهنگی قرار می گیرد که قدرت واکسیناسیون و هماوردی ندارد و ضعیف است. همچنین فرهنگ یک جامعه زمانی ضعیف می شود که عقلا برکنار هستند و شخصیت های غیر متخصص در مصدر امور فرهنگی قرار می گیرند. حاصل حوزه ی فرهنگ در سال های گذشته را نگاه کنید. وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، حوزه ها، مساجد، سازمان تبلیغات، حوزه ی هنری و صدا و سیما چه میزان از بودجه ی ملی را در اختیار دارند اما چندان موفق نبوده اند چرا که محصول و گفتمانی که تولید می کنند اقناعی و راضی کننده نبوده است.
مطالعات «یونسکو» نشان می دهد کشورهای اروپایی هم در حوزه ی فرهنگ از آمریکا لطمه می خورند. در بیست سال گذشته مطالعات یونسکو نشان می دهد که بالغ بر چند هزار زبان محلی از بین رفته و جایش را ابرزبان ها همچون زبان های انگلیسی، فرانسه، آلمانی گرفته است. خیلی روشن است که این فرهنگ ها به دلیل ناتوانی در برابری ضعیف می شوند.
همچنین، در زمینه ی سیاسی و اقتصادی باید بگویم که تنزل دادن مفهوم نفوذ به رقابت های جناحی و سیاسی، فراموش کردن اصل مساله است. در دنیای کنونی هر کشوری که از نظر اقتصادی و سیاسی ناتوان باشد قدرت رقابت نخواهد داشت. کشوری که توان اقتصادی و جایگاه بین المللی داشته باشد قدرتی اثرگذارتر است و اگر فاقد آن باشد سلطه پذیرتر خواهد بود.
***ایرنا: دلیل بهره وری بیشینه و جهت مند برخی جریان ها از واژه ی نفوذ پس از توافق هسته یی چیست؟ آیا می توان چنین امری را به عنوان بخشی از تلاش ها برای تضعیف دولت ارزیابی کرد که در جهت کمرنگ جلوه دادن توافق هسته یی صورت می پذیرد؟
**زاهد: به نظرم تمام این فضاسازی هایی که رقبای دولت انجام می دهند برای نتایج پس از برجام است. با هدایت مقام معظم رهبری و تلاش دولت اتفاق مهمی در حوزه ی بین المللی افتاده است. شاید رقبای آقای روحانی نگرانند که تاثیرهای آن در انتخابات مجلس خودش را نشان دهد. پس فضاسازی ها بیشتر از آن که جنبه ی ارزشی و گفتمانی داشته باشد یک نوع مانور سیاسی است.
این فرایند به معنای استفاده ی سیاسی و جناحی و فروکاستن از ارزشی است که رهبری بیان می کند. بی شک نازل کردن مفاهیم به سطحی خُرد، فروکاستن از اصل خطر نفوذ است. همچنین اگر نفوذ سیاسی به عنوان اهرمی در برابر رقبا استفاده شود، ظلم به مقام معظم رهبری است.
***ایرنا: آسیب و خطر تفسیرهای یکسویه و کلی گویی ها در زمینه ی مساله ی نفوذ در میان افکار عمومی و جامعه چیست؟
زاهد: وقتی که یک ارزش مطلقی به نادرستی تفسیر می شود خطر استحاله و در واقع لوث شدن آن وجود دارد. همچنین زمانی که یک مفهوم بسیار مهم و پیچیده وارد مجادله های روزمره می شود به غفلت نسبت به خطر اصلی می انجامد. برای مقابله با نفوذ سیاسی ما باید قدرتمند و هوشمند عمل کنیم چرا که رقبای بین المللی ما بسیار هوشمند رفتار می کنند و ما نیازمند یک سطح بازی هوشمند هستیم و این نیز نیازمند مردان کارآزموده و با تجربه است.
یکی از آسیب های اصلی در این امر نهفته است که جامعه به اندازه یی با گفتمان هایی فروکاسته شده، ارزش هایی لوث شده و مباحث ملی که تبدیل به دعوای جناحی و سیاسی شده اند روبرو می شود که در لحظه ی خطر و بحران هوشمندی لازم برای درک آن خطرها را ندارند. در این فضا هرگاه رهبری یا مقام های عالی کشور اخطاری را بیان می کنند برخی مردم فکر می کنند که این هم بخشی از آن دعواهای سیاسی روزمره است.
***ایرنا: نگرش های جناحی و حزبی که منافع ملی را در نظر نمی گیرد در بلندمدت چه خطرهایی را متوجه کشور می کند؟
زاهد: رهبری نظام پدر همه ی ملت است. شان و مرتبه اش بالاتر از سطح دعواها و منازعات سیاسی است. بزرگترین ظلم فروکاستن نقش جایگاه ایشان در سطح منازعه های سیاسی است. این که گفته شود جریان ما درک روشنتری از بیانات ایشان دارد امری خطرناک و چالشی است چرا که ولایت فقیه میراث امام (ره) و یکی از ماندگارترین اصول فقه سیاسی است که بایستی قدردان آن باشیم.
***ایرنا: برای مقابله با کلی گویی و آفت های سوء استفاده ی سیاسی و اتهام زنی ها در زمینه ی مساله ی نفوذ چه راهکاری را پیشنهاد می کنید؟
**زاهد: مهمترین مساله شفاف کردن عرصه ی سیاست و غیر امنیتی کردن فضای گفتمان های سیاسی است. اگر جریان های سیاسی این اجازه را داشته باشند که با آزادی، نقش و نوع رویکرد یکدیگر را مورد تحلیل و بررسی قرار دهند بسیاری نمی توانند پشت نقاب ارزش ها و با استفاده از رانت هایی ویژه به هرشکلی که می خواهند با رقبای سیاسی خودشان برخورد کنند.
متاسفانه ما در کشور رسانه هایی داریم که به هیچ ارزش اخلاقی پایبند نیستند اما همه می دانند که این ها دارای دیوارهای امن و دژهای بلندی هستند که پیگیری های سیاسی و حقوقی بر آن ها کارگر نیست و این امر نامطلوبی است.
